نت برگ، ديوار، ديجي كالا، اسنپ و سایر مجموعه‌های اینترنتی که در حوزه کسب وکار فعال هستند، استارت آپ به شمار می‌آیند. در این میان بزرگ ترین استارت آپ که جزو اولین‌ها نیز به حساب می‌آيد، گوگل است. به طور کلی کسب و کارهایی را که با کمک گرفتن از فناوری پیشرفته و اینترنت پا به عرصه گذاشته‌اند، می‌توان استارت آپ نامید كه یک پديده جهانی است. اين تكنولوژي پیشرفت چشمگیری داشته و افراد زیادی را به کار مشغول کرده است. به همين خاطر اتفاق مهمي است كه مي‌تواند در شرایط فعلی كشور جوانان را از شَر غول بیکاری نجات دهد و راهکار بسیار مثبتی براي اين بحران باشد. اما درحالي استارت آپ‌ها در دنيا جایگزین تجارت‌هاي سنتي شده‌اند که اين فناوري نو در ايران با وجود ظرفيت‌هاي بالاي ايجاد شغل هنوز متولي مشخصي ندارد.
حل بحران بیکاری با ایده‌های استارت‌آپی
چندی پیش بود كه بلومبرگ در خبري اعلام كرد كه مالك يكي از بزرگ‌ترين استارت آپ‌هاي چيني يك شبه 2.8 ميليارد دلار سود كرده است. رقمي كه براي اقتصاد چين كه با روي كارآمدن دونالد ترامپ در آمريكا درگير است، عددي رويايي است. گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه با ارزش‌ترین شرکت‌هاي اینترنتی جهان، کمپانی گوگل بــا ارزش 41۰ میلیارد دلار متعلق به کشور آمریکاست. دومين شركت علی بابا در چین با ارزش ۲۰۰ میلیارد دلار و در رتبه سوم هم کمپانی آمازون با 1۸۶.9 میلیارد دلار قرار دارد. در ایران شرکت دیجی کالا با ارزش 1۵۰ میلیون دلار در صدر است و بعد از آن، آپارات و کافه بازار هرکدام به ارزش 3۰ میلیون و ۲۰ میلیون دلار در مراحل بعدي قرار دارند. كسب و كار اينترنتي سابقه چندان طولاني در جهان ندارد اما با سرعتي كه در پيش گرفته، پيش‌بيني‌ها حكايت از آن دارد كه تجارت سنتي در آينده دنيا، ديگر جايي ندارد. به جز حجم بالاي درآمدزايي، اين شركت‌ها در اشتغال‌زايي هم سرآمد شده‌اند. استارت‌آپ‌ها حتی در کشورهای درگیر فقر، جنگ و خشونت نیز توانسته‌اند درآمدزايي كرده و شغل ايجاد كنند.
استارت آپ‌هاي نوپا در ايران
سابقه فعاليت كسب و كارهاي اينترنتي در ايران نيز چندان زياد نيست. شايد كمتر از يك دهه؛ اما در همين مدت آنچنان پيشرفت داشته‌اند كه مي‌توان از ظرفيتي كه در اقتصاد ايران ايجاد كرده‌اند، استفاده كرد. هرچند كه گروهي معتقدند كه آنچه در ايران اجرايي شده، كپي نرم‌فزارها و آپ‌هاي خارجي است، با اين حال همين كپي‌ها هم توانسته اشتغال مناسبي ايجاد كند. طي سال‌های اخیر، این نوع کسب و کار در ایران نیز با اقبال مواجه شده است و علت آن به وجود نخبگانی در این حوزه بازمی‌گردد که ابتکارات خوبی داشته و جذب این نوع کسب و کار شده‌اند که این موضوع در مورد حوزه‌هایی مانند آی تی و تکنولوژی‌های انفورماتیک چشمگیرتر بوده است. با اين وجود پيشرفت استارت آپ‌ها در ايران، اقتصاددانان را نگران كرده است ؛ نگراني از اين جهت كه دولت مانند دیگر حوزه‌ها، وارد اين حوزه شود و جریان پيشرفت را که به صورت خودجوش به وجود آمده است، متوقف سازد. اتفاقي كه چندي پيش در رابطه با رقيب اسنپ از سوي شركت تاكسيراني اتفاق افتاد.
موانع توسعه استارت آپ در ايران
كارشناسان مي گويند، اگر بستر قانوني توسعه استارت‌آپ‌ها فراهم نشود و چارچوب‌های لازم و ضروری برای استفاده از فضای مجازی به صورت روشن تعریف نشود و حاکمیت، زیرساخت‌های لازم را فراهم نیاورد، مشكلاتي در اين حوزه به وقوع مي‌پيوندد. در حال حاضر قانون تجارت الکترونیک بيش از يك دهه است كه مصوب شده است؛ از همين رو لازم است كه در فضای قانونی، کسب و کارهایی همچون استارت‌آپ‌ها تعریف شوند تا تجارت الکترونیک درایران همپای کشورهای پیشرفته دنیا رشد كند. رشد استارت‌آپ‌ها مي تواند به ايجاد اشتغال بيش از شغل‌هاي سنتي و صنعتي بينجامد. موسس يكي از استارت‌آپ‌هاي موفق ايراني معتقد است كه یکی از مشکلاتی که براي توسعه استارت‌آپ‌ها وجود دارد، مشخص نبودن متولی این نوع کسب و كار است. هنوز هم معلوم نیست که ما باید به چه کسی جواب پس بدهیم؟ وزارت صنعت ادعا مي‌كند كه متولي ماست، وزارت ارتباطات و ارشاد نیز در این زمینه ادعا دارند. از طرفي سرعت پایین اینترنت و قطعی‌های بدون برنامه و البته خطر فيلتر شدن نیز از جمله مشکلاتي است كه سبب مي‌شود هیچ کاسبی نتواند كار خود را ادامه دهد. زيرا وقتی اینترنت قطع شود مثل این است که خیابان‌ها را بسته‌اند.
نسخه بانك مركزي براي استارت‌آپ‌هاي مالي
چندي است که استارت‌آپ‌هاي فعال حوزه مالي يا به اصطلاح فين تک‌ها در همه جاي دنيا از جمله درايران مورد توجه قرار گرفته‌اند. دسته اي از آن‌ها که در زمينه راهکارهاي پرداخت فعاليت مي‌کنند، در بين کاربران محبوب شده‌اند و مدتي است که ساماندهي و نظارت بر اين حوزه در دستورکار بانک مرکزي قرار گرفته است و بانک مرکزي حالا به فين تک‌ها عنوان فارسي «پرداخت يار» داده است. این روزها بانک مرکزی نيز در حوزه نوآوری‌های مالی رویکرد بهتر و تازه‌تری نسبت به گذشته دارد. مهر سال جاری بود که بانک مرکزی سیاست خود را درباره «فناوری مالی» و « ضوابط پرداخت یاران» به منظور استفاده و کسب نظر صاحبنظران، تدوین و منتشر کرد که انتشار این اسناد خبر خوشی برای فعالان حوزه فناوری مالی است. رگولاتوری که نه با نگاهی سنتی بلکه با نگاهی تازه به دنبال تسهیل فعالیت‌ها برای فین تک‌هاست.
فین تک‌ها
کاربرد نوآوری‌های فناورانه در ارائه خدمات مالی را «فین تک» می‌نامند البته در برخی مواقع «فین تک‌ها» با «استارت آپ‌ها» اشتباه گرفته می‌شوند در حالي‌كه فین‌تک ، استارت‌آپ نیست. فین‌تک‌ها طیف وسیعی از شرکت‌ها و کسب‌وکارها را در‌برمی‌گیرند که ممکن است مرحله استارت‌آپی را رد کرده باشند. درواقع فین‌تک بیشتر از هر چیز با نوآوری گره خورده است. فین‌تک‌ها کاربرد نوآورانه فناوری در حوزه‌های مالی هستند وگرنه استفاده از فناوری به‌طور عام و فناوری اطلاعات به‌طور خاص به معنای فین‌تک نیست. وقتی صحبت از فین‌تک می‌کنیم یعنی به طور نوآورانه از فناوری برای ارائه خدمات مالی استفاده می‌کنیم. اکنون دیگر نوآوری به تنهایی و درون سازمان‌ها اتفاق نمی‌افتد، بلکه حدود پانزده سال است که سازمان‌ها به این نتیجه رسیده‌اند برای اینکه نوآور باشند چاره‌ای ندارند جز اینکه مرزهای سازمان‌شان را به روی آن‌هایی که بیرون هستند، باز کنند. به همین دلیل نوآوری باز در ۱۷ سال گذشته در دنیا مورد توجه جدی سازمان‌های نوآور قرار گرفته است. در ایران نیز شرکت‌های بزرگ فین‌تک چند سالی‌است که ارزش نوآوری باز را درک کرده و درهای‌شان را به روی استارت‌آپ‌ها باز کرده‌اند.
تعامل با بخش خصوصي
احمد سلماني آراني مدير امور فناوري اطلاعات بانك سپه درباره فعاليت فين‌تك‌ها و تاثير آن‌ها در حوزه بانك به «قانون» گفت: طي سال‌هاي اخير رويدادهايي كه در حوزه آي تي ايجاد مي‌شود روز به روز در حال پيشرفت است و ما شاهد جهت گيري كسب و كار به سمت بانكداري الكترونيك هستيم. ظهور فين تك‌ها در عرصه بانكداري نيز از خبرهاي خوبي است كه مي‌توان در اين حوزه مفيد و موثر باشد. ايجاد اين فضا حتي مخاطبان سيستم بانكي را به شوق مي‌آورد و نشان مي‌دهد كه در حال حاضر حضور بانكداري الكترونيك به ويژه در بخش آي‌تي بانك‌ها به يك ضرورت تبديل شده است تا بتوانيم به صورت بهتر و شايسته‌تري خدمات نوين را ارائه داده و در اين زمينه به وسيله تعامل با بخش خصوصي سرمايه‌گذاري كنيم. هميشه مشتري ولي نعمت ما بوده و براي حفظ اين سرمايه نياز به تعامل بيشتر بانك‌ها با استارت‌آپ‌ها وجود دارد.
ضرورت همكاري با استارت‌آپ‌ها
او در ادامه تصريح مي‌كند: با گسترش سرمايه‌گذاري در اين بخش ما به فلسفه وجودي بانكداري كه ارائه خدمات بهتر به مشتري است، دست پيدا خواهيم كرد. اكنون همكاري استارت‌آپ و بانك‌ها را مي‌بينيم كه بخش نوپايي در فضاي كسب و كار است كه بانك‌ها را از خمودگي دور مي‌كند. سلماني آراني معتقد است كه ايجاد فضاي مناسب تجارت الكترونيك و رشد فين‌تك‌ها مطالباتي است كه مردم از بانك‌ها دارند و اين اتفاق، ضرورتي براي فضاي كسب و كار كشور است و بانك‌ها در اين فضا بايد پويا باشند وگرنه از قافله عقب مي‌افتند.
توقف در پيشرفت سم است
به گفته سلماني آراني اقتصاد كشور ما بانك محور است و در اقتصادي كه بانك محور است نمي‌توان متوقف شد و بايد به سمت پيشرفت حركت كرد و با جهان همسو شد؛ زيرا توقف در اين فضا براي بانك‌ها سم است. با اين وجود، فين‌تك‌ها و استارت‌آپ‌ها امروز به اين حركت كمك كرده‌اند. در نمايشگاه‌هايي كه دراين اواخر برپا شده تعاملات بيشتري ميان بانك‌ها و استارت‌آپ‌ها وفين‌تك‌ها به وجود آمده كه اين موضوع در تنگناها و نارسايي‌ها به ما كمك مي‌كند و نقاط ضعف ما را آشكار مي‌سازد. از سوي ديگر بحث نسل جوان، جوياي كار و جوياي نام نيز مطرح مي‌شود. اكنون مساله اشتغال در كشور بسيار پررنگ است كه در حوزه فين‌تك‌ها مي‌توان براي اين مساله برنامه‌ريزي كرد و اميدواريم دولت و ساير سازمان‌ها به توسعه اين فضا كمك كنند.
هزينه و درآمد بانكداري الكترونيك
او در پاسخ به اين پرسش كه بانكداري الكترونيك چه تاثيري در كاهش هزينه‌هاي بانك‌ها خواهد داشت، گفت: اگرچه ممكن است هزينه‌ها براي تهيه زيرساخت‌ها، سخت‌افزارها، تامين شبكه و تجهيزات افزايش پيدا كند، اما محور سودآوري بانك‌ها به سمت دريافت كارمزدهاي ناشي از خدمات ديجيتال و الكترونيك سوق پيدا مي‌كند؛ بنابراين اگر هزينه‌اي صورت گيرد در آينده نزديك از همين حوزه درآمد خواهيم داشت وخدمات بهتري را به مردم ارائه مي‌دهيم كه هدف اصلي نظام بانكي نيز همين است و دوم اينكه يكي از سرفصل‌هاي درآمدي ما به حوزه كارمزدهاي غيرمشاع بازمي‌گردد و اين درآمد، ناشي از خدماتي است كه به مشتريان در بخش الكترونيك ارائه مي‌شود.
در اين برهه از زمان لازم است كه دولتمردان، تفكر نفتي را از خود دور سازند و به نيروي انساني به عنوان سرمايه اصلي كشور اهميت بيشتري داده و به تسهیل این نوع کسب و کارها و گسترش آن‌ها در کل کشور کمک کنند و اجازه دهند تا بازار و جامعه اقتصادی کشور درباره این نوع کسب و کارها تصمیم بگیرد نه اینکه با دخالت‌های خود در حوزه‌های مختلف از قبیل مجوزها و قیمت‌گذاری‌ها، راه توسعه استارت‌آپ‌ها را ببندد و موانعی برای رشد آنان به وجود آورد.