سال‌ها است که «دلار» را به عنوان مهمترین واحد پولی در مبادلات تجاری کشورها استفاده می‌کنند. البته یورو و در برخی موارد از پوند انگلیس نیز در سبد ارزی کشورها مورد استفاده قرار گرفته است. بحث استفاده از دلار در مبادلات تجاری، باعث شده تا کشور آمریکا بتواند از این موقعیت ویژه پولی خود در بازار کشورهای مختلف استفاده کرده و دلار را به عنوان ارز اول در سطح جهان نگه دارد. ازطرفی آمریکایی‌ها توانسته اند از این طریق فشارهایی را به برخی از کشورها وارد کرده و در مسئله تحریم‌های ایران نیز هزینه‌هایی را در مبادلات تجاری بین المللی به کشور وارد کرده اند. ازسوی دیگر در دولت‌های گذشته برخی تلاش‌ها برای تغییر سبد ارزی کشور و حذف دلار از مبادلات صورت گرفت، اما به نتیجه نرسید. حال باید دید با شروع دولت دوازدهم، وزارت اقتصاد چه اقداماتی می‌تواند در این زمینه انجام دهد.
اخیرا نیز روسیه در مسیر دلارزدایی حرکت کرده و قصد دارد «روبل» -واحد پول ملی روسیه- را تقویت کند. به عقیده مسئولان روسیه، این اقدام می‌تواند تجارت این کشور را افزایش دهد و ازطرفی اقتصادش جان می‌گیرد. ازطرفی می‌توان به این نکته اشاره کرد که حذف دلار از مبادلات بین المللی می‌تواند امکان تحریم‌ها و ضربه زدن به اقتصاد کشور از طریق دلار را به صفر برساند و راه آسیب پذیری کشور از این طریق را ببندد.
زیرساخت‌های لازم برای اعتباربخشی به «ریال»
علی مزیکی در گفت‌وگو با «ابتکار» درخصوص زیرساخت‌هایی که برای واحدسازی یک ارز در کشور لازم است، گفت: تجربه کشورهای مختلف نشان داده زمانی یک کشور می‌تواند ارز خود را در مبادلات تجاری به عنوان یک واحد معتبر استفاده کند که توانسته باشد اعتبار خود را در جهان ارتقا دهد. این اعتبار گرفتن زمانی به وجود می‌آید که مشخص شود چه حجمی از محصولات و تولیدات آن کشور به دیگر کشورها صادر می‌شود. تا زمانی که واردات ما همچنان رقم بالایی دارد و نمی‌توانیم صادرات خود را افزایش دهیم، یقینا نمی‌توانیم شاهد رشد اعتبار ایران در مبادلات جهانی باشیم.
مزیکی اضافه کرد: زمانی که مبادلات تجاری در کشوری با ارزهایی همچون «دلار»، «یورو» و ... انجام می‌شود، لزوما به معنای وابستگی آن کشور نیست. به طور قطع کشوری توانسته واحد پول خود را در جهان مطرح کند که از هر لحاظ در تمام دنیا معتبر باشد.
عضو هیات علمی موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی با اشاره به اقداماتی که می‌توان در این رابطه انجام داد تا ارز یک کشور به صورت واحد در تمام دنیا مورد استفاده قرار بگیرد، گفت: همه کشورهای دنیا در آمریکا سرمایه‌گذاری و از دلار به عنوان ارز واحد استفاده می‌کنند. این موضوع به این دلیل نیست که «دلار» ارزش بالایی دارد، بلکه به این دلیل که ریسک سرمایه‌گذاری در آمریکا پایین است، اقتصاد آزاد دارند، ثبات کشور تضمین شده است، ورود و خروج سرمایه تحت نظارت است، پس دلار دارای ارج بالایی در مبادلات تجاری است. درمجموع اگر بخواهیم ما نیز «ریال» را در مبادلات تجاری اعتبار ببخشیم، لازم است تا در راستای استانداردهای بین المللی قدم برداریم، حجم تجارت خارجی را ارتقا دهیم و درکل درهای اقتصاد را به روی جهان باز کنیم.
کاهش قدرت دلار در شرق آسیا
در سال 2000 میلادی وزرای اقتصاد کشورهای آسه‌آن به‌علاوه چین، ژاپن و کره‌جنوبی، در شهر «چیانگ مای» تایلند گردهم آمدند و به توافقی دست یافتند که منشا تحولات عظیمی در حوزه ارزی جنوب‌شرقی آسیا شد؛ مصوبات این اجلاس در قالب «طرح چیانگ مای» یا CMI از سال 2000 تاکنون در این کشورها به اجرا در آمده است. یکی از مهم‌ترین مفاد «طرح چیانگ مای»، توسعه «پیمان‌های پولی دوجانبه» برای استفاده از پول‌های محلی در ‌تجارت بین‌ کشورهای آسه‌آن3+ بود تا اثرات پول‌های پرقدرت جهانی مانند «دلار» و «یورو» در اقتصاد این کشورها کاهش یابد.
درواقع مقاوم‌سازی سیستم تبادلات مالی خارجی این کشورها در اولویت قرار گرفت و روزبه‌روز توسعه یافت؛ به‌گونه‌ای که هم‌اکنون ادعا می‌شود که در جنوب شرقی آسیا ارز غالب وجود ندارد و از همه ارزها در تجارت استفاده می‌شود. این پیمان‌های پولی دوجانبه به دیگر کشورهای جهان نیز تسری یافت. همزمان با اخذ این تصمیم در ایران، گلوبال ریسرچ از برنامه دو کشور روسیه و چین برای حذف «دلار» از مبادلات تجاری خود خبر داد. به نوشته این پایگاه اینترنتی روسیه سعی دارد مبادلات تجاری خود را به «دلار» انجام ندهد و تجارت هیدروکربنی خود را در آینده به روبل و واحد‌های پولی کشورهای طرف معامله انجام دهد.