هر چند وزارت نیرو برای حل بحران آب در یک سال گذشته با کشورهای منطقه برای حل بحران آب مذاکراتی داشته، با این حال نتایج این رایزنی‌ها حداقل در دستیابی به حق‌آبه ایران از رود هیرمند هنوز بی‌نتیجه است.
فقط مساله دشت خشک هامون و حق‌آبه از طالبان نیست که زبان دیپلماسی برای حل آن کارساز نشده، بلکه با وجود روابط نزدیک ایران با ترکیه، مساله سدسازی‌های این کشور درحوزه بالادست رود ارس هم بی‌نتیجه مانده است.
علی‌اکبر محرابیان که ریاست شورای منطقه‌ای حکام آب منطقه‌ای را برعهده دارد، در حالی برای شرکت در همایش آب راهی عراق شده که اوضاع آب در خراسان رضوی رو به بحران است. هر چند او سال گذشته گفته بود که هیچ برنامه‌ای برای واردات آب نداریم با این حال به نظر می‌رسد امسال دیگر چاره‌ای جز واردات آب نیست.
طی دو سال آبی گذشته، مشهد در وضعیت خشکسالی شدید قرار گرفته، تا جایی که در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بدترین خشکسالی در ۵۰ سال گذشته را پشت‌سرگذاشت.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که شهر مشهد در سال آبی قبل هم اوضاع خوبی نداشت و میزان بارندگی نسبت به بلندمدت ۲۳ درصد کاهش یافت. از آنجا که بخش قابل‌توجهی از منابع آبی مشهد از طریق منابع سطحی تامین می‌شود، کاهش بارندگی‌ها تاثیر بسزایی در کاهش آب در سدها داشته است. اما اوضاع سدها هم به دلیل کاهش بارندگی و استفاده برای تامین آب شهر، حالا به کمتر از ۱۵ درصد رسیده است.
استمداد آب از ترکمنستان
بحران آب در خراسان رضوی، این روزها به جایی رسیده که احتمال واردات آب از ترکمنستان را تقویت کرده است. خبرگزاری بازار در این رابطه گزارش داده که «مقامات استانی و ملی برای تامین آب مشهد دست به دامان وزارت امور خارجه و مذاکره با کشور ترکمنستان برای برداشت کمتر آب از سد دوستی شوند.»
«سد دوستی» یکی از سدهای ذخیره آب و مشترک بین ایران و ترکمنستان است که بخشی از آب‌شرب مشهد را تامین می‌کند. ترکمنستان از آب این سد برای مزارع کشاورزی استفاده می‌کند.
اگرچه کاهش ذخایر آبی موجب شده تا در حال حاضر ذخیره در سد دوستی به حداقل میزان خود برسد، با این حال ظاهرا چاره‌ای جز استمداد از ترکمنستان وجود ندارد. در صورت موافقت ترکمنستان برای برداشت کمتر آب بخشی از عطش کلانشهر مشهد کاهش خواهد یافت، هرچند آنطور که خبرگزاری بازار گزارش داده، ظاهرا طرف ترکمنستانی هنوز پاسخ روشنی به این درخواست نداده است.
جواد خدایی معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان رضوی در این رابطه گفته است: «با توجه به کاهش شدید ذخایر سد دوستی، مقرر است وزارت امور خارجه رایزنی‌هایی با طرف ترکمنستانی انجام دهد تا طرف مقابل برداشت آب را به کمترین میزان ممکن برساند.»
او شرایط آبی خراسان رضوی به‌ویژه شهر مشهد را در سال جاری «حاد» توصیف کرده و گفته است: «امسال در شرایطی که میانگین افزایش پشت سدهای کل کشور افزایش داشته است اما این روند در خراسان رضوی روند کاهشی داشته است و استان‌های دیگر شرق کشور مانند سیستان‌و‌بلوچستان و گلستان نیز وضعیت مشابهی دارند.»
کم‌آبی همیشگی فلات مرکزی
خشکسالی‌های پیاپی اوضاع بعضی از استان‌ها را بحرانی کرده است. علاوه‌بر تبعات اجتماعی ناشی از خشکسالی، اقتصاد استان‌ها تحت تاثیر خشکسالی قرار گرفته و رشد اقتصادی بخش کشاورزی را به شدت کاهش داده است. از سویی، شرایط زیست‌محیطی را هم تحت تاثیر قرار داده است.
دکتر جواد میردارهریجانی رییس پژوهشکده تالاب بین‌المللی هامون بر این باور است که احداث سدها و توسعه اراضی کشاورزی در کشور افغانستان دلیل کاهش مساحت تالاب‌های هامون است و در نتیجه وضعیت کم‌آبی و خشکسالی بادهای ۱۲۰ روزه سیستان به بادهای ۲۰۰ روزه تبدیل خواهد شد.
از سویی، نتایج پژوهشی‌ای که مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی چندی پیش انجام داد، نشان می‌دهد که ۳/۸۳ درصد از مساحت حوضه‌های آبریز اصلی ایران دچار طبقات مختلف خشکسالی بلندمدت شده است.
ایران دارای ۶ حوضه اصلی آبریز شامل خلیج فارس و دریای عمان، دریاچه ارومیه، دریای خزر، سرخس، فلات‌مرکزی و مرزی شرق است که خشکسالی باعث شده از مجموع ۳/۸۳ درصد مساحت خشکسالی حوضه‌های آبریز کشور ۲/۲۷ درصد خشکسالی بسیار شدید و ۲/۱۴ خشکسالی شدید را تجربه کنند. ضمن اینکه اوضاع خشکسالی در حوضه‌های آبریز اصلی کشور هم چندان خوب نیست و این حوضه‌ها با خشکسالی خفیف مواجه هستند.
اصفهان یکی از شهرهای صنعتی کشور است که در سال‌های گذشته با بحران آب دست‌و‌پنجه نرم کرده است. وجود صنایع آب بر در این استان یکی از مشکلاتی است که کم‌آبی را تشدید کرده است.
محمدتقی نقدعلی نماینده مردم خمینی‌شهر در مجلس می‌گوید: طرح جامعی برای منابع پایدار آب زاینده‌رود و آب استان نداریم هرچند در جلسات ادعاهایی می‌شود اما هنوز طرح جامع به‌طور کامل اجرا نشده و اقدامات جسته‌و‌گریخته اتفاق می‌افتاد، مثلا مباحثی مثل انتقال آب از دریا و انتقال درون‌حوضه‌ای مطرح است اما این طرح‌ها در استان اصفهان مانند دیگر استان‌ها پیش نمی‌رود.
هرچند خشکسالی پدیده تازه‌ای نیست و بیش از یک دهه است که فلات ایران گرفتار بحران آب شده، با این حال دولت‌ها تنها به اقدامات موقتی بسنده کرده و آثار خشکسالی را به دولت‌های بعد از خود ارجاع داده‌اند؛ معضلی که امروز اقتصاد ایران را گرفتار کرده است.
دولت حسن روحانی با صرف هزینه‌های بالا طرح انتقال آب از خلیج فارس را کلید زد، طرحی که باوجود انتقادهای بسیار، توانست بخشی از مشکل آب استان‌های کرمان و یزد را حل کند.
با این حال، توسعه فازهای بعدی این طرح به دلیل کمبود منابع مالی به کندی پیش می‌رود.