آینده روابط اقتصادی ایران و عراق به کدام سمت خواهد رفت؟ مقامات ارشد دو کشور بر گسترش روابط تجاری تا سطح ۲۰میلیارد دلار تاکید دارند، اما این سوال مطرح است که با توجه بهسرعت در حال افزایش حضور سایر بازیگران منطقهای و فرامنطقهای در عراق این هدفگذاری تا چه حد قابلیت تحقق دارد. پیش از این بر اساس گزارشی که از سوی مرکز پژوهشهای اتاق ایران منتشر شده بود، از ترکیه، عربستان، اردن و مصر بهعنوان کشورهایی نام برده شده بود که در حال گسترش روابط اقتصادی خود با عراق هستند. در کنار بازیگران منطقهای، چین و فرانسه نیز مدتی است درحال گسترش این روابط هستند. در این شرایط ایران برای گسترش بازارش در عراق و همچنین افزایش سطح روابط اقتصادی نیازمند سیاستگذاری و برنامهریزی دقیق است.
برهمین اساس نیز هفته جاری هیاتی تجاری از ایران به ریاست غلامحسین شافعی به عراق سفر کرده است. این سفر بهدنبال سفر آذر ماه هیاتی بلندپایه از عراق به ایران صورتگرفته است. در آن سفر مقامات بلندپایه دو کشور بر توسعه تجارت ۲۰میلیارد دلاری تاکید کردند. موضوعی که از نگاه کارشناسان امکان تحقق آن وجود دارد؛ اما تحقق این هدف الزاماتی از جمله تنوعبخشی به محمولههای صادراتی ایرانی دارد. در ضمن ناترازی تجاری باید به سمت تعادل بخشی تجاری پیشبرود تا طرف مقابل را برای تداوم این روابط اقتصادی ترغیب کند. این موضوع در سفر هیات تجاری ایران به عراق نیز تاکید شد. ضمن اینکه در این سفر طرف ایرانی بر ارائه تضمین سرمایهگذاری از سوی مقامات کشور عراق تاکید کرد. در این نشست رئیس اتاق ایران گفت: برای تداوم سرمایهگذاری باید موانع را برطرف کنیم؛ در اینصورت توسعه همکاری صنعتی با عراق خودبهخود اتفاق میافتد. این اظهارات شافعی در واکنش به خواسته طرف عراقی مبنیبر توسعه سرمایهگذاری ایران در عراق بود. عادل عکابحسین رئیس فدراسیون صنایع عراق گفت: هنوز فعالیت اقتصادی واقعی بین دو کشور اتفاق نیفتاده است؛ اگرچه فرصتهای سرمایهگذاری زیادی در عراق وجود دارد.
هیات تجاری اتاق ایران به سرپرستی غلامحسین شافعی رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران یکشنبهشب وارد عراق شد و در شهر نجف مورد استقبال رئیس اتاق این شهر و سرکنسول ایران در نجف قرار گرفت. صبح روزگذشته هیات تجاری اتاق ایران با حضور در فدراسیون صنایع عراق نشست مشترکی با فعالان صنعتی این کشور برگزار کردند. در این نشست ابتسام هاشمالهلالی، نماینده پارلمان عراق، عادل عکابحسین رئیس فدراسیون صنایع عراق و تعدادی از فعالان صنعتی این کشور میزبان غلامحسین شافعی رئیس اتاق ایران، محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، یحیی آلاسحاق رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق و همچنین تعدادی از فعالان اقتصادی ایران بودند. شافعی در این نشست، توسعه روابط اقتصادی دو کشور را ضروری دانست و گفت: کشور عراق برای ما فراتر از یک شریک تجاری است و پیوندهای دو کشور بهقدری عمیق است که نیاز داریم در بخشهای اقتصادی پیشرفتهای بیشتری را رقم بزنیم. رئیس هیات تجاری ایران در این سفر تاکید کرد: در این سفر از پشتیبانی ۴نماینده مجلس ایران، ریاست اتاق مشترک ایران و عراق و منتخبی از فعالان اقتصادی ایران برخورداریم و این انتظار میرود که با مذاکرات تخصصی بتوانیم سرفصل جدیدی در روابط اقتصادی دو کشور رقم بزنیم.
در ادامه این نشست، عادل عکابحسین رئیس فدراسیون صنایع عراق گفت: باید اعتراف کنیم که هنوز فعالیت اقتصادی واقعی بین دو کشور اتفاق نیفتاده است. فعالیت تجاری وجود دارد، اما فعالیتی که شامل بخش صنعت بشود هنوز رقم نخورده است. جلسات زیادی برگزار کردیم، نمایندگانی از استانهای همجوار انتخاب شدند و پیشنهادهایی در جلسات مشترک مطرحشده است. در زمینه صنعت فعالیتهای فردی از طرف ایرانیها را شاهد بودهایم و موفق شدهاند اما نیاز است که این موضوع به یک جریان تبدیل شود. وی ادامه داد: کارخانههای زیادی در ایران تنها برای بازار عراق تولید میکنند اما هیچگاه اینجا کارخانه احداث نکردهاند. در یک دیدار که در دانشگاه تهران بود به فرصتهای صنعتی اشاره کردیم، اما همکاریها هنوز به بخش صنعت سرایت نکرده است. عکابحسین افزود: زمینه روابط اقتصادی دو کشور سابقه ۱۸ساله دارد، اما اراده کافی برای سرمایهگذاری صنعتی از سوی ایران وجود ندارد و روابط در سطح تجارت باقیمانده است. نیاز است اتاق مشترکی در حوزه صنعت داشته باشیم تا موانع این همکاری را بررسی کنند. من کارخانههایی را در ایران دیدهام که متوقف شدهاند. این کارخانهها میتوانند در عراق فعال شوند. رئیس اتاق صنایع عراق گفت: در زمینه تامین مواداولیه آماده همکاری هستیم؛ همچنین ۶ شهرک صنعتی در عراق داریم که فرصتهای سرمایهگذاری در آن فراهم است. پیشنهادهای زیادی از کشورهای مختلف داریم. در حالحاضر با اردن در حال همکاری هستیم. علاقه داریم این همکاری با ایران شکل بگیرد و شهرک صنعتی مشترکی با ایران داشته باشیم. آماده هستیم تا بازسازی و توسعه عراق را با کمک ایران دنبال کنیم. وی ادامه داد: حضور نمایندگان پارلمان دو کشور در این نشست مغتنم است. امیدواریم با اهتمام آنها قوانین موردنیاز برای توسعه همکاری دو کشور به تصویب برسد و در آینده سطح همکاریها متفاوت از امروز باشد.
در ادامه این نشست، غلامحسین شافعی در پاسخ به عکابحسین گفت: همانطور که بهدرستی اشاره کردید پایداری روابط اقتصادی صرفا با مبادله تجاری نیست و سرمایهگذاری بلندمدت پایداری ایجاد میکند. این را همه فعالان اقتصادی مدنظر دارند. در اینکه عراق نیازمند بازسازی، توسعه صنعتی و افزایش سطح اشتغال و رفاه است، تردیدی نیست، اما هر نوع روابط اقتصادی دوطرفه نیازمند تامین منافع مشروع دوطرف است؛ اگر این منافع شناخته شود، توسعه روابط اتفاق میافتد.
رئیس اتاق ایران ادامه داد: در سالهای گذشته ۳میلیارد دلار در عراق سرمایهگذاری کردهایم، اما به مشکلاتی برخورد کردهایم که در تداوم سرمایهگذاری تاثیرگذار بوده است. باید مسائل و موانع را بررسی و برطرف کنیم. در این صورت توسعه همکاری صنعتی خودبهخود اتفاق میافتد.
در ادامه محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با اشاره به پیوندهای عمیق ایران و عراق از ضرورت توسعه همکاریهای اقتصادی سخن گفت و افزود: جلسات متعددی با فعالان اقتصادی داشتهام، بخشی از آنها که در عراق کار میکنند، از مشکلاتی که در اجرا داشتهاند صحبت کردهاند. هم بخشخصوصی و هم دولت معتقد هستند که باید این مشکلات در عراق برطرف شود تا ورود سرمایهگذاران در موارد موردنیاز عراق تسهیل شود. ما فرصت همکاری مشترک با عراق در سایر کشورهای منطقه را نیز فراهم میدانیم و این فرصتها برای ما ارزشمند است، اما مساله تضمین سرمایهگذاری در عراق باید مدنظر قرار گیرد تا امکان این همکاری فراهم شود.
وی ادامه داد: ایجاد شهرک صنعتی در مناطق مرزی دو کشور با مدیریت مشترک نیز بارها مورد بحث قرار گرفته است که آمادگی برای این منظور نیز وجود دارد. در ادامه این نشست یحیی آلاسحاق رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق گفت: از اینکه مباحث به صراحت مطرحشد استقبال میکنیم، چراکه صحبتهای زیادی در این بخش وجود دارد که نیاز است با جدیت مورد بررسی قرار گیرد. وی ادامه داد: اراده مسوولان دو کشور بر توسعه روابط است. از اینکه رابطه اقتصادی ایران و عراق غیرمتوازن است، خوشحال نیستیم، چراکه معتقدیم با این عدمتوازن روابط پایدار نخواهد بود. جلسات متعددی با مسوولان عراقی داشتهایم و هر دو معتقد به توسعه روابط در بخش صنعت هستیم. بازدیدهای متعددی از مناطق صنعتی و آزاد داشتیم و توافقهای مشترکی هم داشتیم. درنهایت لیست ۷۰واحد نیمهتمام در عراق که علاقه داشتند با حضور ایران تکمیل شوند، ارائه شد. بهعنوان نمونه در دو مورد پروژه سیمانی علاقه ایجاد شد و هیاتهایی از ایران به عراق آمدند. برای تکمیل طرحها شرکت مشترک تاسیس شد، اما درنهایت با موانعی در عراق برخورد کردیم که این کار به نتیجه نرسید. آلاسحاق به ذکر مثالهایی از تلاش برای سرمایهگذاری در عراق پرداخت و تاکید کرد که مشکلات و موانع در عراق اجازه توسعه روابط در بخش صنعت را نداده است. در ادامه این نشست، رایزنی برای یافتن راهکارهای توسعه همکاری در بخش صنعت در دستور کار قرار گرفت.