صادرات در قله ۲۹ ماهه

 صادرات در مهر در قله 29ماهه ایستاد و به کانال 5 میلیارد دلار راه یافت. رقمی که از اردیبهشت‌ماه 98 تجربه نشده بود. به‌نظر می‌رسد که جهش صادراتی در اولین‌ماه پاییز را بتوان در قالب دو سناریو تحلیل کرد؛ سناریوی اول کاهش موانع صادراتی و سناریوی دوم نیز کاهش آثار جانبی تحریم‌ها و به موازات آن کاهش ترس شرکا از مبادله با ایران و در نتیجه خرید کالاهای ایرانی است. شاهد این ادعا نیز تغییراتی است که از ماه‌های اخیر در ترکیب شرکای تجاری ایجاد شده است. علاوه‌بر این تراز تجاری در مهرماه نیز مثبت ارزیابی شده است، اما در مجموع اگرچه تراز تجاری هفت‌ماه منتهی به مهر امسال منفی بوده، اما فاصله صادرات و واردات کاهش یافته است.

در مهرماه امسال 15 میلیون و 200 هزار تن کالا به ارزش 5 میلیارد و 300 میلیون دلار از کشور به بازارهای هدف صادر شده است. همچنین 3‌میلیون و 800 هزار تن کالا به ارزش 4‌میلیارد و 500 میلیون دلار از کشورهای مختلف به ایران وارد شده است، از این‌رو تراز تجاری کشور در مهر‌ماه مثبت 800 میلیون دلار ثبت شده است.

حجم تجارت خارجی کشور نیز در این مدت 9‌میلیارد و 800‌میلیون دلار با وزن 19میلیون تن است. این اعداد یک نمای کلی است از آنچه در هفتمین‌ماه سال اتفاق افتاده است. اعداد و ارقامی که در کنار ارقام ادوار قبل‌جهش خود را نشان می‌دهد. صادرات در مهرماه ارزشی را تجربه کرده است که می‌توان گفت از ‌ماه دوم اردیبهشت 98 هیچ‌گاه در این کانال قرار نگرفته است. ارزش صادرات در اردیبهشت‌ماه 98 رقمی معادل 5 میلیارد و 792 میلیون دلار بوده است.

 این رشد در حالی اتفاق افتاده که هنوز در عرصه سیاست خارجی شاهد اتفاق جدیدی نبوده‌ایم. محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تحلیل خود را از جدیدترین آمار تجارت خارجی این‌گونه توضیح می‌دهد: از ابتدای دولت سیزدهم چندین تصمیم مهم درباره صادرات گرفته شد و فعالان اقتصادی را نسبت به بهبود روند تجارت امیدوار کرد. یکی از این تصمیمات منفک‌کردن استرداد مالیات از رفع تعهد ارزی است. این تصمیم به افزایش منابع مالی بنگاه‌ها کمک خواهد کرد، اما رشد مهرماه را نمی‌توان متاثر از این امر دانست و مسلما آثار چنین سیاست مهمی را در‌ماه‌های آینده شاهد خواهیم بود، اما می‌توان اعداد ثبت‌شده برای صادرات را ناشی از چند عامل دانست.

نخست اینکه در چندماه اخیر در بخش تجارت خارجی شاهد ثبات نسبی در بازار ارز بودیم و افزایش یا کاهش زیادی در این بازار رخ نداده است.

دوم اینکه روند واردات مواداولیه کارخانه‌ها تسهیل شده و دیگر از سختگیری‌های سه سال اخیر خبری نیست. این موضوع تولید کالا و به‌تبع آن صادرات را تحت‌تاثیر قرار داده است. ابلاغیه معاون اقتصادی رئیس‌جمهور امید را به صادرکنندگان برگردانده است. به‌عنوان مثال، تسهیل در شرایط وا‌گذاری کوتاژهای صادراتی توانسته رفع تعهد ارزی را آسان کند، اما موضوع دیگر که تصور می‌کنم بخشی از رشد صادراتی ناشی از آن بوده، عضویت در پیمان شانگهای است که با توجه به تعرفه‌های وضع شده، راه‌های جدید را برای صادرکنندگان ایرانی در بازارهای جدید بازکرده است. همچنین برنامه‌های اعلام‌شده از سوی وزیر صمت و معاونان وی همگی حاوی پیام‌های امیددهنده است و به‌تدریج وعده‌ها تبدیل به عمل شده است. همه آنچه گفته شد نشان می‌دهد حرف فعالان بخش‌خصوصی در سال‌های اخیر بیراه نبوده و خودتحریمی‌‌ها عامل مهمی در کاهش صادرات کشور بوده‌‌اند.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، صادرات در شهریورماه حدود 4میلیارد و 200میلیون دلار بوده است. همچنین در مهرماه سال گذشته به ارزش 4 میلیارد و 672 میلیون دلار صادرات انجام شده است، حال آنکه در مهرماه سال 98 میزان صادرات ارزشی معادل 3 میلیارد و 149میلیون دلار داشته است.

حجم واردات در ‌ماه گذشته (شهریور 1400) نیز ارزش معادل 6میلیارد و 600میلیون دلار داشت که عملا بر اساس آمارها رکوردشکنی واردات ماهانه را نشان می‌داد. واردات کالا در مهرماه سال گذشته نیز ارزشی معادل 3میلیارد و 257 میلیون دلار داشته است. در مهرماه 98 واردات کالا 3 میلیارد و 949میلیون دلار بوده است.

   تجارت در هفت ماه

جدیدترین آمار از تجارت خارجی کشور در هفت‌ماه منتهی به مهر امسال نشان می‌دهد رشد تجارت خارجی همچنان ادامه دارد و به گفته رئیس‌کل گمرک ایران، در بازه زمانی مذکور 98 میلیون و 700هزار تن کالا به ارزش 54 میلیارد و 800 میلیون دلار بین ایران و کشورهای جهان مبادله شده است. مهدی میراشرفی رئیس‌کل گمرک ایران گفته است: مقایسه آمار تجارت خارجی کشور در این مدت با مدت مشابه سال 99 حاکی از رشد 5/ 16‌درصدی در وزن و 43‌درصدی در ارزش مجموع کالاهای مبادله‌شده بین کشورمان با سایر شرکای تجاری است. همچنین از کل 98 میلیون و 700 هزار تن کالاهای صادراتی و وارداتی در مدت مذکور، 75میلیون و 200 هزار تن به ارزش 27 میلیارد و 100 میلیون دلار به صادرات اختصاص داشته که نسبت به مدت مشابه سال قبل از حیث وزن 15درصد و از لحاظ ارزش 47درصد رشد نشان می‌دهد. او عنوان کرده است: در هفت ماهه سال‌جاری 23 میلیون و 500 هزار تن کالا به ارزش 27 میلیارد و 700 میلیون دلار از طریق گمرکات کشور وارد شد که در مقایسه با مدت مشابه سال99 از نظر وزن 21‌درصد و از لحاظ ارزش 38‌درصد افزایش داشت. همچنین بخش اعظم کالاهای وارداتی به کشور را کالاهای اساسی، ماشین‌‌آلات و قطعات صنعتی و نهاده‌ها و اقلام واسطه‌‌ای تولید تشکیل می‌دهند.

   مبادی و مقاصد تجاری

در عین حال، پنج مقصد مهم صادرات کالاهای ایرانی در مدت مذکور، چین با 16میلیون و 900هزار تن کالا به ارزش 7 میلیارد و 700 میلیون دلار، عراق با 19 میلیون و 700 هزار تن به ارزش 5 میلیارد و 500 میلیون دلار، ترکیه با 11 میلیون تن به ارزش 3میلیارد و 400 میلیون دلار، امارات با 6میلیون و 600 هزار تن به ارزش 2‌میلیارد و 600 میلیون دلار و افغانستان با 2‌میلیون و 800هزار تن به ارزش یک‌میلیارد و 100‌میلیون دلار معرفی شده است. عمده‌ترین مبادی وارداتی در هفت ماهه امسال شامل امارات با 6 میلیون و 900هزار تن به ارزش 8‌میلیارد و 600میلیون دلار، چین با یک‌میلیون و 900هزار تن به ارزش 6‌میلیارد و 100میلیون دلار، ترکیه با 2‌میلیون و 500هزار تن به ارزش 2‌میلیارد و 900میلیون دلار، آلمان با ۵۱۲ هزار تن به ارزش یک‌میلیارد دلار و سوئیس با یک‌میلیون و 200‌هزار تن به ارزش یک‌میلیارد دلار بوده است.

تحلیل لاهوتی از ترکیب شرکای تجاری ایران نشان می‌دهد که مشتریان جدید برای کالاهای ایرانی در راه هستند و علاوه‌بر این، تاثیر روانی تحریم‌ها نیز تا حدی کم شده است. او می‌گوید: «امارات در بین کشورهای صادراتی رتبه چهارم را دارد. این کشور برای ایران به لحاظ آنکه نقش واسطه را برای صادرات مجدد ایفا می‌کرد، مهم بود. قرارگرفتن این کشور در جایگاه چهارم نشان می‌دهد که بیشتر صادرات ایران به‌صورت مستقیم به سمت مقصد انجام می‌شود. این امر نشان از کاهش ریسک‌های غیراقتصادی در بازارهای هدف است. در عین حال ورود کشور‌هایی همچون آلمان و سوئیس به 5مبدا وارداتی نشان می‌دهد که بعد روانی تحریم‌ها اثر خود را از دست داده و البته نمی‌توان تغییر حاکمیت در آمریکا را هم در این تغییر رویکرد و جابه‌جایی مبادی وارداتی بی‌تاثیر دانست، اما امارات نخستین مبدا وارداتی ایران است. این کشور همان‌طور که برای ایران نقش واسطه را دارد، برای دیگر کشورها نیز همین نقش را ایفا می‌کند. این موضوع به‌علاوه قرار‌گرفتن ترکیه در جایگاه سومین مقصد صادراتی، نشان می‌دهد همکاری با ایران با ترس کمتری انجام می‌شود.»

   کالاهای وارداتی و صادراتی

از مجموع کالاهای وارداتی به کشور در این مدت نیز 16 میلیون و 600 هزار تن به ارزش 11 میلیارد دلار را کالاهای اساسی تشکیل می‌دهد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از حیث وزن 71‌درصد و از لحاظ ارزش 40‌درصد افزایش یافته است.

برای واردات 14 میلیون و 400 هزار تن از کالاهای اساسی به ارزش 8 میلیارد و 800میلیون دلار، ارز ترجیحی تعلق گرفته است که میزان آن در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزن کالاها 61‌درصد و از نظر ارزش 32‌درصد رشد داشته است.

تلفن‌همراه، ذرت دامی، گندم، دانه سویا، روغن آفتابگردان، کنجاله سویا، جو، برنج، شکر و روغن پالم 10 قلم عمده کالاهای وارداتی در این مدت بودند. همچنین 10 قلم نخست صادرات در این مدت را گاز طبیعی، متانول، پلی‌‌اتیلن، محصولات نیمه‌تمام آهنی، پروپان‌مایع، شمش آهن، میله‌های آهنی، اوره، کاتد مس و قیر تشکیل داده است.

آمار ترانزیت خارجی کالا از قلمرو کشور نیز نشان می‌دهد در هفت ماهه امسال 6 میلیون و 948 هزار تن انواع کالا از طریق خاک ایران ترانزیت شد که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 81‌درصد رشد داشته است.