بارها برای همه ما اتفاق افتاده است دارویی که مثلا یک ماه قبل به راحتی می توانستیم تهیه کنیم دیگر در داروخانه ها موجود نیست و اگر هم با واسطه ردی از آن بیابیم باید حداقل با پرداخت سه برابر قیمت قبلی آن را خریداری کنیم. بررسی ها نشان می دهد فقط یکسری بیماریهای خاص نیستند که کمبود دارویشان بیشتر حس می شود اخیرا دایره نایاب شدن دارو گسترش پیدا کرده و کاملا محسوس است. به گفته کارشناسان، مصرف بی‌رویه دارو در ایران بسیار بالاست و ایران با جمعیت ۸۰میلیونی به اندازه کشور 5 /1 میلیاردنفری چین مصرف دارو دارد و روابط ناسالم در بازار دارویی ایران زیاد است. بسیاری از پزشکان بدون ملاحظه بیش از اندازه استاندارد دارو تجویز می‌کنند و بازار قاچاق دارو نیز در ایران بسیار گسترده است. این درحالی است که تعداد اقلام دارویی در نسخه پزشکان به‌طور متوسط نباید از دو، سه قلم بیشتر شود. ممکن است به صورت موردی در حدود پنج درصد نسخه‌های یک پزشک، تعداد پنج قلم دارو هم نوشته شود اما نباید میزان نسخه‌های پرداروی پزشکان از یک حد استاندارد بیشتر شود. از سوی دیگر قاچاق دارو از شبکه دارویی کشورمعضل بزرگ صنعت داروی ایران است. در سیستم دارویی کشور در موارد بسیار زیادی داروهای گران‌قیمت به‌خصوص داروهای بیماران خاص از جمله هموفیلی‌ها به بیماران با نرخ دولتی و دفترچه فروخته می‌شود اما همان دارو دوباره به چرخه دارویی کشور برمی‌گردد و بار دیگر با نرخ گران و آزاد به فرد دیگری فروخته می‌شود.
روند صعودی لیست کمبودهای دارویی
به گفته رئیس روابط عمومی انجمن داروسازان ایران ،لیست کمبودهای دارویی از ابتدای امسال روند صعودی داشته است و سردرگمی مردم و مراجعات مکررشان به داروخانه های مختلف برای تهیه یک نوع دارو بیانگر همین موضوع است. حمید خیری ،کمبودهای ارزی و محدودیت های تخصیص ارز دولتی را یکی از دلایل مهم بروز کمبود دارو عنوان می کند. گفتنی است در این چند سال بحث ارز دارو و چگونگی تقسیم و توزیع آن میان شرکتهای دارویی به یکی از مباحث مهم در حوزه سلامت مبدل شده است. کارشناسان حوزه غذا و دارو تاکید دارند که عدم توجه به اولویت ها و نبود مدیریت در اختصاص ارز بر موضوع کمبودهای دارویی تاثیر محسوسی داشته است. منطق حکم می کند در صورت کمبود ارز پس از واردات مواد اولیه و واسطه ای که واردات آنها برای تولید داروهای ایرانی ضرورت دارد باید ارزهای دولتی برای داروهای بدون مشابه داخلی اختصاص پیدا کند. آن هم باید براساس اولویت بندی و مبنی بر معیارهای شفاف انجام شود. ضمن اینکه در گام اول باید داروهای پایه، فراگیر و عمومی مورد توجه قرار گیرد. همچنین کارشناسان توجه به وسعت تعداد بیماران را یکی از موارد مهمی می دانند که در بحث تخصیص ارز دولتی با توجه به اولویت بندی باید مد نظر قرار گیرد. به این معنا که ممکن است تامین دارویی ضروری باشد ولی هزینه ارزی آن چون بالاست بهتر است از سازمانهای مردم نهاد کمک گرفته شود و درست نیست که سازمان غذا و داروی بودجه دارویی یک گروه ۱۰ یا ۲۰ هزار نفری را به ۱۰ بیمار خاص و نادر اختصاص دهد. لذا برنامه ریزی،قیمت گذاری، توزیع ارز و نظارت کیفی وقتی تامین و به یک سیستم سپرده شود نتیجه بهتری حاصل خواهد شد.
علت کمبود داروهای مغز و اعصاب
یکی از متخصصان حوزه مغز و اعصاب در یک جلسه مجازی می گوید: در سالهای طولانی طبابتم به یاد ندارم که بیماران تا این حد دنبال کپسول فنی توئین و قرص پریمیدون باشند. بابک زمانی می افزاید: درصد افرادیکه در ایران این قرص را مصرف می کنند کم نیست. این بیماران دچار اختلالاتی چون لرزش هستند و اگر قرص مذکور در دسترشان قرار نگیرد در گرفتن یک لیوان ساده هم دچار مشکل می شوند. وقتی یک داروخانه در کشور همسایه قرص توئین را تامین می کند این یک سرشکستگی برای ایران است. مسئولان باید جوابگوی بیمارانی که دچار تشنج شده اند باشند. اخیرا گزارشی از سازمان غذا و دارو تحت عنوان( لیست ثبت سفارشات دارویی دارای اولویت -هشدار ۱۴۰۰-۱)منتشر شده که گام موثری در بحث شفاف سازی عملکرد در این سازمان است. البته سابقه این گزارش زیاد نیست و از ابتدای امسال به بعد را شامل می شود ولی توجه به آن از این جهت اهمیت دارد که در ماههای اخیر میزان کمبودهای دارویی در سراسر ایران بسیار افزایش پیدا کرده است.
اولویت مهم برای کاهش فساد
نایب رئیس انجمن داروسازان ایران با تاکید بر لزوم حذف ارز دولتی در حوزه دارو می گوید: نظر ما این است که دولت آینده به‌جای ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی که منجر به ایجاد رانت و فساد در سیستم دارویی می‌شود و بحث‌برانگیز است، بهتر است ارز نیمایی دهد و ارز دارو تا جای ممکن تک‌نرخی شود. اگر هم دولت خواست یارانه‌ای به دارو دهد، آن را در اختیار بیمه قرار دهد تا به مردم فشار وارد نشود. دکتر علی فاطمی در گفت‌وگو با «ایسنا» با اشاره به چالش‌های حوزه داروسازی و داروخانه‌داری در کشور و درخواست‌ها در این حوزه از دولت آینده گفت: مهم‌ترین موضوعی که مورد درخواست ماست، دسترسی مردم به دارو است. متاسفانه در حال حاضر کمبودهای دارویی بیداد می‌کند و طی ۱۰ تا ۱۵ سال اخیر هیچ گاه به اندازه امروز کمبود دارویی نداشتیم. ما که در داروخانه کار می‌کنیم، شاهدیم که برای بدیهی‌ترین داروها و حتی برای یک داروی زخم معده ساده هم مردم دنبال دارو می‌گردند و برای انسولین مردم گرفتارند.
کارشناسان معتقدند حذف ارز دولتی از حوزه دارو یک اولویت مهم برای کاهش فساد و سوء مدیریت در این زمینه است و یکی از بهترین تصمیم هایی است که رئیس آینده سازمان غذا و دارو می تواند اخذ کند. به گفته فاطمی، دولت آینده اگر واقعا می‌خواهد به داروسازی کشور کمک کند، هیچ یارانه‌ای به این صنعت تخصیص ندهد و فقط یکسری معافیت‌های مالیاتی در حوزه زنجیره تامین دارو چه برای واردکننده و تولید‌کننده و چه برای پخش‌کننده و داروخانه در نظر بگیرد تا بتوانند دارو را با قیمت ارزان‌تر در اختیار مردم قرار دهند. در عین حال یارانه‌ای هم که دولت قرار است برای حمایت از بیماران بپردازد، به طور مستقیم از طریق سازمانهای بیمه در اختیار بیماران قرار گیرد یا پوشش بیمه‌ای افزایش یابد، نه اینکه قیمت دارو را به صورت مصنوعی ارزان نگه داریم که هم مصرف دارو را بالا می‌برد، هم قاچاق معکوس را به همراه دارد و هم باعث کمبود ارز و دارو می‌شود. اگر واقعا قیمت ارز را به ارز نیمایی بدل کنند و مابه‌التفاوت آن را به بیمه منتقل کنند، در کشور به نفع همه است.