التهاب جنگ تجاری در فاز کرونایی
- توضیحات
در آغاز سال ۲۰۲۰ میلادی، تنش‌های تجاری میان آمریکا و چین پس از امضای فاز نخست توافق تجاری به طور قابل‌توجهی فروکش کرد. همزمان واشنگتن، بروکسل و توکیو نیز توانستند بر سر قوانین تجاری جهانی جدید برای کاهش یارانه‌ها توافق کنند. این تحولات تا حد زیادی منجر به فروکش کردن تنش‌های تجاری جهان شد. ناگهان اما جهان با شیوع ویروس کرونا مواجه شد. بر اساس آمارهای «هشدار تجارت جهانی» که گروهی است ناظر بر جریان تجارت جهانی مستقر در سوئیس، پیش از شیوع این بیماری، کشورها در مجموع ۲۲۲ محدودیت بر صادرات تجارت دارو، تجهیزات پزشکی و برخی محصولات غذایی وضع کردند. برای تجهیزات پزشکی، این مقدار به بیش ۲۰ برابر از سطح معمول رسید.
به گزارش دنیای‌اقتصاد به نقل از رویترز، در حالی که تاکنون برخی از این محدودیت‌ها برداشته شده‌اند، اما این بیماری منجر به شکل‌گیری برخی بحث‌های حمایت‌گرایانه شد، تا جایی که بحث می‌شود چطور زنجیره عرضه جهانی می‌تواند مردم را از تجهیزات پزشکی ضروری و موادغذایی محروم سازد و اشتغال آنها را به تهدید بیندازد. در این میان دونالد ترامپ تهدید می‌کند به روابط تجاری کشورش با چین پایان خواهد داد، اتحادیه اروپا در حال برنامه‌ریزی برای جلوگیری از سرمایه‌گذاری چینی‌ها و سایرین در کشورهای عضو این اتحادیه هستند و چین مدعی می‌شود واردات غذا ارتباطی با ویروس کرونا ندارد.
سیسیلیا مالمستروم، رئیس ارشد سابق تجارت اتحادیه اروپا، در این رابطه مدعی شد در سراسر جهان تمایل نگران‌کننده‌ای برای سیاست‌های حمایت‌گرایانه شکل گرفته و تنش‌های تجاری پس از یک وقفه موقت ناشی از بیماری، مجددا تشدید شده است. او در سمیناری که چهارشنبه هفته گذشته برگزار می‌شد، گفت: «در خصوص تجارت ما باید نگران باشیم.» در کنار این اظهارات، هفته گذشته نیز «سازمان تجارت جهانی» در گزارشی اعلام کرد در سال جاری تجارت جهانی کالاها یکی از شدیدترین کاهش‌های تاریخ خود را تجربه خواهد کرد. به‌علاوه دوره بهبود سال آینده هم با محدودیت‌های گستردهای مواجه است.
در هفته‌های اخیر همچنین آمریکایی‌ها مذاکرات تجاری خود را با کشورهای اروپایی پیرامون اعمال مالیات بر شرکت‌های دیجیتالی ترک کردند و خواستار بازبینی در مجموعه تعرفه‌های توافق‌شده خود در «سازمان تجارت جهانی» شدند. آنها همچنین تهدید می‌کنند طیف گستردهای از کالاهای تولید اروپا، شامل روغن زیتون تازه و محصولات نانی را هدف تعرفه‌های جدید قرار خواهند داد. این تهدید به آن خاطر است که آنها می‌خواهند فشارهای ۱۶ سال خود بر اتحادیه اروپا را پیرامون موضوع اعطای یارانه به غول‌های هواپیماساز حفظ کنند.
جدال لفظی یا واقعیت
در این زمینه به نظر می‌رسد جدال لفظی سیاسی تا حدی بر واقعیت غلبه داشته باشد: جریان تجارت میان آمریکا و چین پس از آنکه به خاطر کرونا دچار افت شد، دوباره در ماه آوریل روندی افزایشی به خود گرفت. مقامات آمریکایی همچنین می‌گویند چینی‌ها در حال عمل به تعهدات خود در زمینه خرید محصولات تولید آمریکا هستند. هفته گذشته نیز مقامات ارشد اتحادیه اروپا و چین پیرامون موضوعات تجاری به صورت مجازی به گفت‌وگو نشستند. البته مقامات بروکسل به چینی‌ها پیشنهاد کرده‌اند به تعهدات‌شان برای دسترسی بهتر شرکت‌های اروپایی به بازارهای داخلی چین به خوبی عمل و به انتقادی که در موضوع کرونا و هنگ‌کنگ به آنها وارد است رسیدگی کنند.
البته در موضوع کرونا، چینی‌ها خواستار همکاری عمیق‌تر شده و از اتحادیه اروپا خواسته‌اند کنترل‌های صادراتی خود را بردارند. چهارشنبه هفته گذشته همچنین پکن اعلام کرد هفت بخش دیگر از اقتصاد خود را به روی سرمایه‌گذاران خارجی خواهد گشود. در کنار این مواضع روشن، پکن و بروکسل ارتباطات خود را با واشنگتن حفظ کرده‌اند و برخی پیشرفت‌های محدود در مذاکرات میان اتحادیه اروپا و آمریکا پیرامون استانداردهای موادغذایی و همکاری‌های فناورانه حاصل شده است. در این رابطه مقامات تجاری ارشد اتحادیه اروپا و آمریکا هر سه هفته یکبار مذاکرات تجاری برگزار می‌کنند. چهارشنبه هفته گذشته همچنین یانگ جیچی، دیپلمات ارشد چین با مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا گفت‌وگو داشت، هر چند یک روز پس از آن رئیس‌جمهوری آمریکا تهدیدات خود را در خصوص قطع روابط تجاری با پکن تکرار کرد.
روهینتون مدهورا، رئیس اتاق‌فکر کانادایی «مرکز نوآوری حکمرانی بین‌المللی» معتقد است تجارت همان نماد همکاری و اعتماد مورد نیاز برای بهبود اقتصاد کشورهاست. با این حال هر دو طرف چین و اتحادیه اروپا تصمیم گرفته‌اند تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، روابط تجاری پرچالشی را با این کشور دنبال کنند. در این باره برخی ابراز امیدواری می‌کنند که رقیب دموکرات دونالد ترامپ، جو بایدن، در انتخابات پیش‌رو پیروز خواهد شد. ژو فنگ، رئیس «موسسه مطالعات بین‌المللی» در دانشگاه فودان شانگهای با اشاره به این گمانه‌زنی‌ها می‌گوید:«ریاست‌جمهوری بایدن تنها شانس برای بازگشت روابط آمریکا و چین به عقلانیت است.»
البته او معتقد است در کوتاه‌مدت تغییرات قابل‌توجهی در روابط دو کشور ایجاد نخواهد شد. در کنگره آمریکا هر دو حزب موافق اتخاذ مواضعی سخت‌تر علیه چین هستند. در این شرایط، امیدواری اروپایی‌ها برای تقویت همکاری با واشنگتن کمرنگ‌تر شده است. به اعتقاد رینهارد بوئتیکوفر، کارشناس تجاری حوزه‌های سبز پارلمان اروپا، در صورت پیروزی بایدن، به نظر نمی‌رسد سال‌های طلایی روابط دو طرف که در زمان کلینتون یا اوباما تجربه شد تکرار شود. گرچه او معتقد است روابط حسنه‌ای نسبت به دوره ترامپ شکل خواهد گرفت، اما می‌گوید: «من انتظار ندارم بایدن مواضعی ملایم در قبال اروپا اتخاذ کند، روابط سابق دو طرف به طور قابل‌توجهی، نه تنها در واشنگتن بلکه حتی در میان ایالات این کشور تغییر کرده است.»
آمارهای دولتی آمریکا نشان می‌دهد کسری تجاری کالا و خدمات این کشور با اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۸ به حدود ۱۰۹ میلیارد دلار رسید. بر این اساس ایجاد توازن روابط میان آمریکا و اتحادیه اروپا، ازجمله روابط تجاری، هسته اصلی منافع ملی آمریکایی‌ها را در سال‌های اخیر تشکیل داده است. هوساک لی-ماکیاما، رئیس اتاق‌فکر تجاری «ای‌سی‌آی‌پی‌ای» در این زمینه می‌گوید: «تفاوت میان دولت فعلی آمریکا با دولت‌های قبلی یا بعدی، بیش از رفتارهای پشت میز مذاکره است.»
اتحادیه اروپا، چین را تهدید کرد
مقامات اروپایی مستقر در بروکسل با اشاره به اینکه مذاکرات با پکن پیرامون امضای یک توافق سرمایه‌گذاری وارد مرحله حساسی شده، هشدار داده‌اند آمادگی دارند ابزارهای جدیدی را برای محدودسازی سرمایه‌گذاری چینی‌ها در اروپا اعمال کنند، مگر اینکه پکن در موضوع تجارت در زمینی مشابه با آنها بازی کند. مقامات تجاری اتحادیه اروپا ابراز امیدواری کرده‌اند با توجه به سیگنال‌های مثبت از جانب چین، ابعاد مختلف توافق میان دو طرف می‌تواند تا پایان ماه جولای مشخص شود.
دومبروسکیس، رئیس کمیسیون سیاست‌های اقتصادی اتحادیه اروپا با اشاره به اینکه گفت‌وگوهای دو طرف وارد مرحله‌ای حساس شده مدعی می‌شود موضوع اصلی تحرک و انگیزه طرف چینی برای دستیابی به توافق است. او می‌گوید: «ما نیاز داریم به موضوعات مربوط به شرکت‌های دولتی چین، موضوعات مربوط به یارانه‌ها و انتقال اجباری فناوری به این کشور رسیدگی کنیم.» به گفته او، یکی از اهداف اتحادیه اروپا در مذاکره با چین، تضمین برخی حفاظت‌های تجاری مشابه با آنچه در فاز اول توافق تجاری با آمریکا به امضا رسید، است.
به گزارش روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» از نگاه بروکسل پیمان سرمایه‌گذاری میان دو طرف که مذاکرات آن حدود ۶ سال است که ادامه دارد، می‌تواند اصلی‌ترین راه‌حل بهبود روابط تجاری به چالش خورده دو طرف باشد. به اعتقاد آنها وضعیت نامتوازن فعلی روابط دو طرف غیرقابل قبول است. از دیگر اهدافی که اروپایی‌ها در این مذاکرات دنبال می‌کنند عبارتند از: برداشتن محدودیت‌ها برای خرید سهام و سرمایه‌گذاری مشترک و سایر محدودیت‌هایی که برای سرمایه‌گذاری اروپایی‌ها در چین وجود دارد. اروپایی‌ها همچنین می‌خواهند قوانین تبعیض‌آمیزی که برای شرکت‌های دولتی چین وجود دارد اصلاح شود و خواستار شفافیت بیشتری هستند.
البته دومبروسکیس معتقد است که بروکسل برخلاف خواست قبلی خود به یک توافق سطح پایین با چین تن نخواهد داد. او می‌گوید: «ما از چین خواسته‌ایم در سال جاری برای توافق تجاری به نتیجه برسیم. این ممکن است دشوار باشد، به این خاطر که باید به برخی مشکلات سیستمیک رسیدگی شود. البته چندان به یک ضرب‌الاجل مشخص تاکید نداریم. هدف اصلی ما این است که شرایط برابری برای شرکت‌ها ما و آنها ایجاد شود.»
سابینه ویاند، دبیر اجرایی کمیسیون سیاست تجاری اتحادیه اروپا پنج‌شنبه هفته گذشته مدعی شد تا تعطیلات تابستان دو طرف می‌خواهند برخی روشنگری‌ها در گفت‌وگوهای پیمان سرمایه‌گذاری صورت گیرد. به گفته او به تازگی چینی‌ها متعهد شده‌اند تمام تلاش خود را برای گنجاندن بندهای عادلانه در این توافق انجام دهند. خانم ویاند می‌گوید: «من فکر می‌کنم خواهیم دید که آیا می‌توانیم به یک توازن عادلانه در توافق میان دو طرف برسیم یا خیر.» به گزارش «فایننشال تایمز» این اظهارات پس از ویدئوکنفرانس ناامیدکننده‌ای ایراد می‌شود که هفته گذشته میان مقامات اتحادیه اروپا و شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین و نخست‌وزیر این کشور برگزار شد، جلسه‌ای که در آن دو طرف نتوانستند به یک بیانیه مشترک برسند. اورسولا ون‌درلین، رئیس کمیسیون اروپا، روز جمعه در گفت‌وگو با رادیو داخلی فرانسه در خصوص مذاکرات با چین برای دستیابی به یک توافق سرمایه‌گذاری گفت: «ما انتظار دسترسی یکسانی به بازارهای داخلی چین داریم، همان‌طور که شرکت‌های چینی به بازارهای اروپا دسترسی دارند.»