[سجاد خداکرمی] ترانزیت میان ایران و گرجستان که بعد از برداشته‌شدن محدودیت‌های مرزی اعمال‌شده در رابطه با کنترل شیوع کووید-١٩ چندی بود به جریان افتاده بود، باز هم دچار سکته شده و در روز‌های گذشته مقامات مسئول در گمرک ایران و اتاق بازرگانی مشترک دوکشور خبر داده‌اند که دولت گرجستان بدون اطلاع قطارهای باری و کامیون‌های ترانزیتی ایرانی را در مرز گرجستان متوقف کرده‌اند. توقف ادامه‌داری که از ٨ خرداد شروع شده و مقیمی رئیس اتاق مشترک بازرگانی و صنایع ایران و گرجستان به «شهروند» می‌گوید: «پیگیری‌ها در این رابطه هنوز به پاسخ روشنی نرسیده و مشخص نیست که این توقف تا چه زمانی ادامه خواهد داشت. نکته قابل توجه اینکه شواهدی موجود است که نشان می‌دهد سختگیری‌های اخیر مرزی تنها بر محموله‌های ایرانی اعمال شده است.»
٤ روز توقف
ماجرا از آنجا خبری شد که علی شریعتی، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران پیش از ظهر پنجشنبه گذشته در حساب شخصی خود در شبکه اجتماعی توییتر نوشت: «گرجستان به دلایل نامعلوم ورود کالای ایرانی را به کشورش از ۸ خردادماه ممنوع کرد.» او همچنین در ادامه جزئیاتی را از این اقدام گرجستانی‌ها منتشر کرد که در آن آمده بود: «حتی به کامیون‌های زیربار دستور تخلیه داده شده است.» عصر همان روز بود که سیدروح‌الله لطیفی سخنگوی گمرک ایران نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر از توقف ترانزیت کالا از ایران به گرجستان در مسیر ریلی خبر داد. او گفت: «واگن‌های کالا از مرز آستارا وارد خاک جمهوری آذربایجان و سپس به گرجستان منتقل می‌شد که عصر ٧ اردیبهشت مقامات آذری از تحویل واگن‌هایی که به مقصد گرجستان بارگیری می‌شدند، امتناع کردند.» سخنگوی گمرک همچنین در رابطه با دلایل وقوع این موضوع افزود: «دلایل این اقدام رسما اعلام نشده و برخی اختلاف بین باکو و تفلیس در نحوه حمل کالا و مسئولیت جابه‌جایی آن را دلیل این تصمیم اعلام کردند.»
سردرگمی در میان گمانه‌ها
این توقف ٤روزه در شرایطی ادامه دارد که هنوز دلایل آن به‌طور مشخص بیان نشده است. فاطمه مقیمی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی و صنایع ایران و گرجستان در این رابطه به «شهروند» گفت: «هنوز برای ما هم دلایل و چرایی این اقدام دولت گرجستان مشخص نیست و ما در نامه‌ای که صبح شنبه به وزارت خارجه داده‌ایم، درخواست بررسی و پیگیری موضوع و تلاش برای رفع آن را داشته‌ایم، با این‌همه هنوز به ما هم پاسخ روشنی در رابطه با دلایل توقف کامیون‌ها و قطار‌ها داده نشده است.» او همچنین می‌افزاید: «گرجستان بدون هیچ اطلاع و اخطار قبلی اقدام به آن کرده است. البته این تصمیم تنها مختص کامیون نبوده و واگن‌های ایرانی که از طریق پل سرخ در مرز مشترک جمهوری آذربایجان و گرجستان قصد ورود به این کشور را داشتند نیز، متوقف کرده‌اند.»
سیدعلی حسینی نیز به «شهروند» می‌گوید که «هنوز طرف گرجستانی به صورت رسمی دلیلی برای این اقدام خود بیان نکرده است» و می‌افزاید: «کمیسیون حمل‌ونقل اتاق ایران درحال بررسی موضوع است و برخی شنیده‌ها و گمانه‌زنی‌ها حکایت از این دارد که به نظر این محدودیتها با دلایل بهداشتی و پروتکل‌های مرتبط با کووید-١٩ به جریان افتاده است.» او همچنین می‌افزاید: «هرچند نمی‌توان این گمانه‌ها را تأیید کرد، زیرا موضوع توقف روند ترانزیت تا جایی که ما در جریان هستیم، در رابطه با کامیون‌ها و قطارهای ایرانی رخ داده است.»
این گفته‌ها درحالی مطرح می‌شود که علی شریعتی، عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران که در ابتدا از این محدودیت‌های مرزی خبر داده بود، در گفت‌وگو با «خط بازار» در بیان دلایل این محدودیت مرزی برای ترانزیت کالاهای ایرانی گفته است: «اختلاف بین باکو و تفلیس بر سر ترانزیت کالا یکی از موارد احتمالی این مشکل است. احتمال بعدی لابی تفلیس و آنکارا هم بی‌تأثیر نیست.» او همچنین افزود: «به هرحال ترکیه به عدم دسترسی آسان ایران به بازار اروپا بعد از کرونا بی‌میل نیست. بعد از شیوع ویروس کرونا ترکیه از این موضوع نهایت استفاده را بٌرد. در وهله اول گرجستان واردات کالاهای ایرانی به‌طور ریلی و ترانزیتی را ممنوع کرد و حالا نیز واردات کالای ایرانی که در کامیون‌ها بارگیری شده‌اند، ممنوع شده است.»
همه این گمانه‌ها درحالی بیان می‌شود که هفته گذشته بهنام فرامرزیان، سرپرست حمل‌ونقل بین‌المللی اتاق بازرگانی ایران، از سنگ‌اندازی ترکیه و گرجستان پیش پای صادرکنندگان و کامیون‌های ایرانی خبر داد و گفت: «ناچاریم از مسیرهای جایگزینی مثل داغستان برای رساندن کالاهای ایرانی به اروپا به جای مسیر ترکیه و گرجستان استفاده کنیم.»او افزود: «پس از شیوع ویروس کرونا، ترکیه و گرجستان از پذیرش رانندگان با ملیت ایرانی امتناع کردند. اما پس از مدتی هر دوکشور با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، به رانندگان ترانزیت اجازه ورود دادند. در ابتدا براساس دستورالعمل این کشورها، رانندگان باید ۱۴روز در قرنطینه قرار می‌گرفتند که ترافیک زیادی از حجم عظیم کامیون‌ها در مرزها به جود آورد. سپس برای رفع این مشکل، خط سبز را راه‌اندازی کردند که براساس آن کامیون‌ها با اسکورت گمرک آن کشور حرکت می‌کردند که این نیز عملیاتی نشده است.»
سرپرست حمل‌ونقل بین‌المللی اتاق بازرگانی ایران همچنین با بیان اینکه، این محدودیتها تنها در مرزهای ترکیه و گرجستان نبوده و کشورهای اروپایی نیز اعمال محدودیت داشته‌اند، افزود: «هیچ‌یک از کشورها برای اعمال محدودیت در ترددهای مرزی خود، ملیت خاصی را هدف قرار نداده بودند. اما گرجستان و ترکیه با ورود رانندگان ایرانی کلا مخالفت کردند که در ابتدا ناشی از شیوع ویروس کرونا بود، اما در ادامه آن فراتر از بحث کروناست.»
با آنکه هنوز هیچ خبر رسمی از چرایی اقدام گرجستان در مسدودکردن مرز روی کامیون‌ها و قطارهای تجاری ایران مخابره نشده است و این موضوع به چهارمین روز خود وارد می‌شود، هر روز هزینه توقف بار‌های پشت مرز مانده افزایش یافته و به‌تبع آن، تأثیر منفی بر حجم صادرات و واردات میان ایران و گرجستان شاهد خواهیم بود. سکته تجاری که درصورت ادامه‌داربودن باید دید چه تأثیری بر تجارت دوکشور و میان ایران و اروپا که مسیر گرجستان یکی از مسیرهای تجار ایرانی برای رسیدن به قاره سبز است، خواهد گذاشت.