ضربان تجارت ایران با یورو

صادرات و واردات ایران در دو ماه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی رشد داشته است. ارزش تجارت کالایی ایران و اتحادیه اروپا (۲۷ کشور) در دو ماهه نخست سال ۲۰۲۰ حدود ۸۲۴ میلیون یورو بوده که از این مقدار، حدود ۱۷۵میلیون یورو مربوط به صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا و ۶۴۹ میلیون یورو مربوط به واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا بوده است. صادرات ایران به اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست سال ۲۰۲۰ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹، حدود ۵۲ درصد افزایش یافته و ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز رشد ۷ درصدی داشته است. تراز تجاری ایران با اتحادیه اروپا نیز طی مدت مذکور با بهبود ۵/ ۱۷ میلیون یورویی به حدود منفی ۴۷۳ میلیون یورو طی دو ماهه نخست ۲۰۲۰ رسیده است. عامل مسلط در افزایش ارزش صادرات و واردات کالایی ایران به اتحادیه اروپا طی مدت مذکور، به ترتیب رشد ارزش صادرات سوخت‌های معدنی، روان‌کننده‌ها و محصولات مرتبط و افزایش واردات مواد غذایی و حیوانات زنده از اتحادیه اروپا بوده است. در میان کشورها نیز افزایش صادرات به هلند و افزایش واردات از آلمان به‌عنوان عامل اصلی افزایش تجارت ایران و اتحادیه اروپا طی دو ماهه نخست ۲۰۲۰ شناخته شده‌اند. به گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران به نقل از آمارهای یورواستات، اگرچه ارزش صادرات یا واردات ایران به اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست ۲۰۲۰ نسبت به دو ماهه ۲۰۱۹ رشد کرده، اما نسبت به ارقام مشابه ۲۰۱۸ کاهش قابل‌توجهی به علت افت شدید صادرات نفتی و تحریم‌های وضع شده علیه ایران داشته است.

روند تجارت ایران با اتحادیه اروپا

بررسی روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا از سال ۲۰۱۷ نشان می‌دهد که تجارت کالایی بین ایران و اتحادیه اروپا از نیمه دوم سال ۲۰۱۸ دچار تغییرات شدیدی شده و روند کاهش تجارت ایران و اتحادیه اروپا از حدود ماه نوامبر ۲۰۱۸ شروع شده است. رقم تجارت ایران با اتحادیه اروپا از حدود ۸/ ۱میلیارد یورو در اکتبر سال ۲۰۱۸ به حدود ۶۸۵ میلیون یورو در ماه نوامبر همان سال رسیده و پس از دو ماه متوالی کاهش، در ابتدای سال ۲۰۱۹ به ۳۲۰میلیون یورو رسیده است.

بررسی صادرات و واردات ایران با اتحادیه اروپا طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد که مجموع صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا در سال‌های ۲۰۱۸و ۲۰۱۹ نسبت به سال‌های ماقبل، کاهش داشته اما این کاهش در سال ۲۰۱۹ بسیار بیشتر بوده است (کاهش ۷درصدی در سال ۲۰۱۸ و کاهش ۹۳درصدی در سال ۲۰۱۹). این موضوع برای واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز اتفاق افتاده؛ به‌طوری که واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال ۲۰۱۷ با حدود ۱۸ درصد کاهش و در سال ۲۰۱۹ نسبت به ۲۰۱۸ با حدود ۴۹ درصدکاهش همراه بوده است. بررسی روند ماهانه صادرات ایران به اتحادیه اروپا و واردات ایران از اتحادیه اروپا از ابتدای سال ۲۰۱۷ و قبل از تشدید تحریم‌ها نیز نشان می‌دهد از ماه نوامبر سال ۲۰۱۸، صادرات ایران به اتحادیه اروپا و واردات آن از اتحادیه اروپا کاهش شدیدی داشته است (به ترتیب کاهش ۶۲ درصدی و کاهش ۵۸درصدی). این روند کاهشی تا ابتدای سال ۲۰۱۹ ادامه داشته و پس از آن ارزش صادرات و واردات ایران با اتحادیه اروپا در سطحی بسیار پایین‌تری انجام شده است.

تحولات دو ماهه نخست سال ۲۰۲۰

طی دو ماه نخست سال ۲۰۲۰، ایران و ۲۷ کشور اتحادیه اروپا حدود ۸۲۴ میلیون یورو تجارت کالایی داشته‌اند که این میزان نسبت به دو ماه نخست سال ۲۰۱۹، رشد حدود ۱۴ درصدی داشته است.

از این میزان تجارت، حدود ۱۷۵ میلیون یورو مربوط به صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا و ۶۴۹ میلیون یورو، واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا است که هر دو نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹ افزایش داشته‌اند. اما موضوع مهم این است که اگرچه ارزش صادرات یا واردات بازه زمانی مورد بررسی نسبت به دو ماهه ۲۰۱۹ رشد داشته، ولی نسبت به ارقام مشابه سال ۲۰۱۸، افت قابل‌توجهی به علت افت شدید صادرات نفتی و تحریم‌های وضع شده علیه ایران داشته است.

بررسی تراز تجاری ایران و اتحادیه اروپا نیز نشان می‌دهد افزایش بیشتر در ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا نسبت به افزایش ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا در مدت مذکور منجر به کاهش تراز تجاری منفی ایران با اتحادیه اروپا طی دو ماه نخست سال ۲۰۲۰ نسبت به مدت مشابه ۲۰۱۹ شده و تراز تجاری ایران را به منفی ۴۷۳ میلیون یورو رسانده است.

مقایسه تجارت کالایی

مقایسه صادرات و واردات کالایی ایران به اتحادیه اروپا طی دو ماه نخست سال ۲۰۲۰ با صادرات و واردات کالایی ترکیه به اتحادیه اروپا طی مدت مذکور نشان می‌دهد که ترکیه در دو ماه نخست سال ۲۰۲۰ حدود ۶/ ۱۱ میلیارد یورو کالا به اتحادیه اروپا صادر کرده که اگرچه این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل با کاهش جزئی همراه بوده، اما ارزش صادرات ترکیه به اتحادیه اروپا بالغ بر ۶۶ برابر صادرات ایران به اتحادیه اروپا در مدت مذکور بوده است. همچنین واردات ترکیه از اتحادیه اروپا در دو ماه نخست سال ۲۰۲۰ نیز حدود ۱۲ میلیارد یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش حدود ۲۰ درصدی داشته است. مقایسه واردات کالایی ایران و ترکیه از اتحادیه اروپا حاکی از ۱۸ برابر بزرگ‌تر بودن واردات ترکیه از اتحادیه اروپا نسبت به واردات ایران از این اتحادیه است. در مجموع می‌توان گفت ارزش تجارت ترکیه با اتحادیه اروپا در دو ماه نخست سال ۲۰۲۰ حدود ۶/ ۲۳ میلیارد یورو بوده که حدود ۲۹ برابر ارزش تجارت ایران با اتحادیه اروپا است.

صادرات به تفکیک گروه‌های کالایی

بر اساس این گزارش، ایران در دو ماه نخست سال ۲۰۲۰، حدود ۱۷۵ میلیون یورو صادرات کالا به اتحادیه اروپا داشته که این رقم در مقایسه با دو ماه نخست سال ۲۰۱۹ افزایش ۵۲ درصدی داشته است. بر اساس آمارهای اعلام شده اتحادیه اروپا، عامل مسلط در افزایش صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا در مدت مذکور، افزایش صادرات گروه سوخت‌های معدنی، روان‌کننده‌ها و محصولات مرتبط ایران به کشورهای اتحادیه اروپا (با مشارکت حدود ۳۰ واحد درصدی) و گروه مواد غذایی و حیوانات زنده (با مشارکت حدود ۲۷ واحد درصدی) بوده است. صادرات مواد شیمیایی و سایر محصولات مرتبط نیز با مشارکت حدود ۵ واحد درصدی عاملی دیگری در این افزایش صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی مدت مذکور به شمار می‌روند.

مقایسه گروه کالاهای صادراتی ایران به اتحادیه اروپا طی دو ماه نخست سال ۲۰۲۰ و مدت مشابه سال ۲۰۱۹ حاکی از تغییر قابل‌توجه در گروه کالاهای صادراتی ایران به اتحادیه اروپا در سال جاری است. به‌طوری‌که سهم صادرات سوخت‌های معدنی، روان‌کننده‌ها و محصولات مرتبط از کل صادرات ایران به اتحادیه اروپا، از ۳/ ۰ درصد در دو ماهه سال ۲۰۱۹ به ۲۰ درصد دو ماهه نخست سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است (افزایش حدود ۶۷ برابری). علاوه بر آن، سهم صادرات مواد غذایی و حیوانات زنده نیز در مدت مذکور از حدود ۳۱ درصد به حدود ۳۸ درصد رسیده است. در این میان، سهم صادرات گروه‌های کالایی مانند مواد خام خوراکی به جز سوخت، مواد شیمیایی و کالاهای ساخته شده کاهش یافته است.

صادرات به تفکیک مقاصد

صادرات کالایی ایران به کشورهای اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست سال ۲۰۲۰ نسبت به دو ماهه نخست سال ۲۰۱۹ در بیش از نیمی از کشورها ( ۱۴ کشور) افزایش و در ۱۱ کشور کاهش یافته است (در زمان تهیه این گزارش آمار دو کشور موجود نبوده است). با این حال صادرات ایران در دو ماهه نخست سال ۲۰۲۰ به کشورهای اتحادیه اروپا نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۵۲ درصدی داشته است. ۵ مقصد عمده صادراتی ایران به اتحادیه اروپا در میان ۲۷ کشور عضو این اتحادیه در دو ماهه نخست سال ۲۰۲۰، کشورهای آلمان، ایتالیا، هلند، اسپانیا و بلژیک هستند که در مجموع حدود ۷۸ درصد از ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا به این کشورها انجام می‌شود. بیشترین رشد ارزش صادرات ایران در دو ماهه نخست سال ۲۰۲۰ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹ به کشورهای لوکزامبورگ، هلند و فنلاند بوده است.

موثرترین عامل در افزایش ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا در مدت مذکور نیز، افزایش صادرات ایران به کشورهای هلند با مشارکت ۸/ ۲۲ درصد، آلمان با مشارکت ۴/ ۱۰۰ درصد، اسپانیا با مشارکت ۸/ ۶ درصد، بلژیک با مشارکت ۱/ ۳ درصد و ایتالیا با مشارکت ۴/ ۲ درصد بوده است. بیشترین کاهش در ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی مدت مذکور نیز به کشورهای یونان، لاتویا (یا لتونی)، جمهوری چک، مجارستان و دانمارک بوده است

واردات به تفکیک گروه‌های کالایی

واردات کالایی ایران از ۲۷ کشور اتحادیه اروپا در دو ماهه نخست سال ۲۰۲۰ با افزایش حدود ۴۳ میلیون یورویی نسبت به دو ماهه نخست سال ۲۰۱۹ به حدود ۶۴۹ میلیون یورو (افزایش حدود ۷ درصدی) رسیده است. عامل مسلط در افزایش ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا در مدت مذکور افزایش واردات گروه مواد غذایی و حیوانات زنده ایران از این کشورها (با مشارکت ۸/ ۸ واحد درصدی) بوده است. علاوه بر این، افزایش واردات ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل با مشارکت ۲/ ۳ درصدی و مواد خام غیرخوراکی به جز سوخت با مشارکت ۲/ ۲ درصدی از اتحادیه اروپا نیز از جمله عوامل موثر دیگر در افزایش واردات ایران از اتحادیه اروپا بوده‌اند.

مقایسه گروه کالاهای وارداتی ایران از اتحادیه اروپا در دو ماه نخست سال ۲۰۲۰ نسبت به دو ماه نخست سال ۲۰۱۹ نشان می‌دهد، سهم واردات گروه کالایی مواد غذایی و حیوانات زنده، مواد خام غیرخوراکی به جز سوخت و ماشین‌آلات و تجهیزات حمل و نقل از ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا طی مدت مذکور افزایش و سهم سایر گروه‌های کالایی کاهش یافته است.

جزئیات آماری از مبادی وارداتی

پنج مبدأ عمده واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا در میان ۲۷ کشور عضو این اتحادیه در دو ماه نخست سال ۲۰۲۰ شامل کشورهای آلمان، ایتالیا، هلند، فرانسه و بلژیک هستند که در مجموع حدود ۷۵ درصد از واردات کالایی ایران از این کشورهای اروپایی انجام شده است. در میان کشورهای اتحادیه اروپا، بیشترین رشد واردات ایران مربوط به کشورهای اسلواکی، بلغارستان، لوکزامبورگ و کرواسی است. موثرترین عامل رشد ۷ درصدی واردات ایران در دو ماهه نخست سال ۲۰۲۰ نسبت به مدت مشابه سال ۲۰۱۹ افزایش واردات ایران از کشور آلمان با مشارکت ۶ واحد درصدی بوده است.  بلغارستان با مشارکت ۶/ ۳درصدی، دانمارک با مشارکت ۳/ ۲ درصدی و بلژیک با مشارکت ۷/ ۱ درصدی نیز از دیگر عوامل موثر در افزایش واردات ایران بوده‌اند. بیشترین کاهش در ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز مربوط به واردات از کشورهای ایرلند، سوئد و فنلاند است.