همسایه‌های غربی
مرز‌ها عمدتا برای مبادلات باز، برای مسافران بسته
سازمان توسعه تجارت ایران در گزارش روز پنجشنبه خود از امتداد یافتن ممنوعیت‌های سفر زمینی به عراق در تمامی مرز‌ها خبر داد. بنابراین گزارش تردد کالا از ایران به عراق در سه مرز باشماق - مریوان، پرویزخان و تمرچین باز است، اما مرزهای مهران، شلمچه، چزابه، سیرانبند - بانه، خسروی و سومار کماکان برای نقل و انتقال کالاها بسته هستند.
گفته شده در مرز تمرچین صادرات خشکبار، تره‌بار و سایر اقلام با حجم ترافیک سنگین انجام می‌پذیرد و صادرات کالاهای ترانزیتی نیز با رویه‌ای بسیار کند درحال انجام است. در مزر پرویزخان هم حدود ٦١٠ کامیون تره‌بار و خشکبار به عراق رفته است و در مرز باشماق – مریوان صادرات و ترانزیت با شرایط بهتری انجام می‌پذیرد.
ارتباط با ترکیه دیگر هم‌مرز غربی کشورمان نیز برای مسافران به نحوی است که صرفا اتباع هر کشور می‌توانند به مبدأ برگردند و دیگر مسافرت‌ها کماکان ممنوع است. در حوزه ترانزیت کالا نیز گفته شده در مزر رازی-خوی با اعمال پروتکل‌های بهداشتی صادرات و واردات انجام می‌شود و مسیر ریلی این مرز نیز از دوم فروردین ماه باز شده است. در مرز بازرگان – ماکو نیز شرایط به نحوی است که صرفا بازگشت کامیون‌های ایرانی و ترک (با بار صادراتی ایران یا بدون بار) به کشور مبدأ می‌تواند صورت پذیرد. ترانزیت کالا در مرز سرو - ارومیه سومین مرز کشورمان با ترکیه نیز گفته شده به کندی و به شرط ملاحظات و پروتکل‌های بهداشتی آن هم به نحوی که بار در مرز تحویل ترک‌ها داده شود، درحال انجام است.
محدودیت‌های دستگیر برای مبادلات با همسایه‌های شرقی
افغانستان یکی از دو همسایه شرقی کشورمان است که پایانه‌های مرزی دوغارون، ماهیرود، میلک، گمشاد میان دو کشور وجود دارد. براساس آخرین خبر‌ها تردد مسافران در این مرز‌ها با انسداد روبه‌رو است، اما برای عبور کالا باز است. البته گفته شده صدور روادید برای رانندگان کامیون‌های افغانستانی متوقف شده است و احتمال کندشدن روند صادرات به این دلیل وجود دارد. تجار افغانستانی که دارای ویزا هستند نیز، به دلیل ممانعت ماموران گذرنامه امکان ورود به ایران را ندارند و این موضوع عامل دیگری است که می‌تواند روند مبادلات تجاری میان دو کشور در شرایط فعلی را با کاهش مواجه کند.
پاکستان دیگر همسایه شرقی کشورمان برخلاف همسایه شمالی خود تمامی مرز‌ها را روی مسافران و کالاها بسته نگه داشته است. براساس تصمیم شورای امنیت ملی پاکستان تمامی مرزهای این کشور با ایران از اواسط اسفند ماه مسدود شده و این ممنوعیت‌های مرزی کماکان در جریان است. گفته شده بعد از مسدودشدن یکباره مرز توسط پاکستانی‌ها ٨٥٠ کامیون ایرانی که ٧٠درصد حامل گاز صادراتی، ٢٠درصد هیدروکربن و ١٠درصد سایر اقلام هستند، پشت مرز این کشور و در پارکینگ بخش خصوصی و پایانه مرزی میرجاوه مانده‌اند.
همسایه‌های جنوبی، مسافران تقریبا ممنوع کالاها با شاید و باید
حمل‌ونقل مسافر به همسایه‌های جنوبی کشورمان هوایی و حمل‌ونقل کالاها نیز دریایی به این کشور‌ها صورت می‌پذیرد. عمان یکی از این همسایه‌های جنوبی است که حمل‌ونقل مسافر به آن کماکان ممنوع است، اما حمل‌ونقل کالا میان ایران با این کشور صورت می‌پذیرد. خط حمل‌ونقل دریایی مسیر بندر عباس-بندر سلطان قابوس از یازدهم فروردین ماه راه‌اندازی و گفته شده دومین خط کانتینری حمل‌ونقل میوهوترهبار و مواد غذایی از بندر عباس به بندر السویق نیز از هفته آتی با توجه به نزدیکی ماه مبارک رمضان و نیاز عمان به تأمین مواد غذایی راه‌اندازی می‌شود. همچنین از ششم فروردین ماه تا اطلاع ثانوی صادرات و واردات از طریق لنج چوبی به عمان و از این کشور ممنوع شده است و این ممنوعیت نیز کماکان ادامه دارد.
کویت دیگر همسایه جنوبی کشورمان برخلاف دیگر همسایه‌های جنوبی هنوز عمده ممنوعیتها را برقرار نگه داشته است. گفته شده حمل‌ونقل مسافر به این کشور به کلی و حمل‌ونقل بار عمدتا ممنوع است، مگر در شرایط ویژه آن هم در شرایطی که تردد شناورهای چوبی ممنوع اعلام شده، اما تردد شناورهای فلزی و یخچال‌دار مجاز است. ادامه این محدودیت‌ها در شرایطی است که به تازگی و براساس اعلام وزارت تجارت کویت، واردات مواد غذایی ایران به این کشور به‌زودی از سرگرفته خواهد شد.
یکی دیگر از همسایه‌های جنوبی کشورمان در خلیج‌فارس قطر است که حمل‌ونقل مواد غذایی از ایران به این کشور کماکان ممنوع، اما صادرات مواد معدنی آزاد است. در حوزه حمل‌ونقل مسافر نیز این کشور هیچ ممنوعیتی در برابر مسافران ایرانی ندارد، هرچند این تردد آزادانه با رعایت تمام و کمال پروتکل‌های بهداشتی برقرار است. بر این اساس تردد شناورهای چوبی به این کشور ممنوع است، اما تردد شناورهای فلزی و یخچال‌دار به قطر ممنوعیتی ندارد. از سوی دیگر گفته می‌شود اگر مسافران و خدمه کشتی‌ها علایم ویروس کرونا داشته باشند، ١٤ روز در قرنطینه نگهداری می‌شوند.
شرایط مرزی با امارات دیگر همسایه جنوبی کشورمان نیز برای مسافران کماکان ممنوع است، اما با لحاظ شرایطی تردد کالاها برقرار است. گفته شده اماراتی‌ها همچون دیگر همسایه‌های جنوبی کشورمان تردد شناورهای چوبی را ممنوع کرده‌اند، اما تردد شناورهای فلزی و یخچال‌دار به این کشور مجاز است. همچنین امارات باوجود آزادبودن تجارت کالاها میان خود و ایران برای این مبادلات محدودیت‌هایی قائل شده است و سختگیری فراوانی اعمال می‌کند. بر این اساس اسکله‌های بنادر امارات برخی محدودیت‌ها برای کالاهایی که از مبدأ چین به مقصد ایران ارسال می‌شود، ایجاد کرده و باعث کندی تجارت شده‌اند. همچنین بندر حمریه دوبی فقط اجازه ورود شناورهای حامل میوهوترهبار را می‌دهد. در حوزه حمل‌ونقل کالاهای اساسی از طریق مرز هوایی نیز این موضوع با همکاری شرکت‌های هواپیمایی ماهان و قشم‌ایر درحال انجام است، به‌طوری‌که حمل کالاهای اساسی توسط شرکت ماهان و جابه‌جایی محدود مسافر از طریق خطوط قشم ایر صورت می‌گیرد.
مرز با شمالی‌ها برای مسافران بسته، برای کالاها
با ملاحظات خاص
روسیه که شمالی‌ترین همسایه کشورمان در بالای دریاچه خزر است و مرزهای آستاراخان و ماحاج کالا را در خزر دارد، در برابر حمل‌ونقل مسافر از ایران کماکان ممنوعیت دارد، اما حمل‌ونقل کالا با شرط رعایت ملاحظات خاص برقرار است. درحال حاضر ارسال بار از کشورمان به روسیه با کنترل‌های بهداشتی برای مواد غذایی انجام می‌شود. گفتنی است که دولت روسیه برای کنترل شیوع ویروس کرونا از یازدهم فروردین تا اطلاع ثانوی هر گونه تردد جاده‌ای، ریلی، مسافری و آبی در داخل خاک روسیه را ممنوع اعلام کرده است.
قزاقستان دیگر همسایه ایران در دریاچه خزر در بندر دریایی اکتائو و بندر خشک آلماتی پذیرش کالاهای ایرانی را با ملاحظات شدید و کنترل‌های بهداشتی انجام می‌دهد اما این کشور کماکان پذیرش مسافران را ممنوع اعلام کرده است. ترکمنستان نیز که در شمال ایران با کشورمان هم در سرخس، لطف‌آباد، باجگیران و اینچه‌برون گمرک مرزی دارد نیز، در پذیرش مسافران از ایران ممنوعیت دارد. همچنین در حوزه کالا نیز حمل‌ونقل کلیه کالاها به این کشور به صورت کامیونی و ریلی در چهار گمرک مرزی مشترک از تاریخ ١٣ فروردین‌ماه تا تاریخ ١١ اردیبهشت‌ماه ممنوع اعلام شده است.
کشور جمهوری آذربایجان دیگر همسایه کشورمان درجهت عکس جغرافیایی با ترکمنستان قرار دارد که در آستارا، پیله‌سوار و جلفا با کشورمان مرز مشترک دارد. درحوزه تردد مسافران کماکان ممنوعیتها برقرار است. اما گفته می‌شود مرزهای مشترک ایران و جمهوری آذربایجان برای عبور کالاهای تجاری باز است. همچنین مرزهای زمینی مشترک جمهوری آذربایجان و روسیه برای عبور کالاهای ایرانی کماکان باز است. گفته می‌شود کالاهای ترانزیتی ایران به روسیه از طریق جمهوری آذربایجان با راننده غیرایرانی طبق روال روز‌های گذشته انجام می‌شود.
ارمنستان دیگر همسایه شمالی کشورمان نیز ورود مسافران ایرانی را کماکان ممنوع اعلام کرده و درحوزه کالا هم مبادلات با نظارت وزارت بهداشت دوطرف و با رعایت پروتکل بهداشتی صورت می‌گیرد. گفته می‌شود تقریبا صادرات کلیه کالاها از ایران به ارمنستان آزاد شده و عملیات «ترانشیپمنت» در مرز «مغری» سرعت بیشتری گرفته است. همچنین برای رانندگان کامیون‌های ایرانی حامل کالاهایی که امکان تخلیه و بارگیری مجدد در مرز را ندارند، از سوی ارمنستان ویزای الکترونیکی صادر شده و کامیون‌ها در دسته‌های چندتایی با اسکورت پلیس به سمت مقصد نهایی در خاک ارمنستان حرکت می‌کنند.
پروازهای بین‌المللی با نگاه صرفه اقتصادی انجام نمی‌شود
گفته می‌شود عمده مرزهای هوایی کشور باز است و ممنوعیت‌هایی برای پروازهای بین‌المللی وجود ندارد، اما آن‌گونه که رضا جعفرزاده سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری گفته است «شرکت‌ها این پروازها را با نگاه صرفه اقتصادی انجام نمی‌دهند.»
او همچنین می‌افزاید: «اگر پروازهای پشتیبانی و موردی و همچنین پروازهای انجام یا برقرارشده برای بازگرداندن مسافران خارج از کشور را از پروازهای بین‌المللی کم کنیم، کمتر از ۴درصد پروازهای خارجی‌مان درحال حاضر انجام می‌شود و پروازی به آن صورت وجود ندارد.»
این مقام مسئول در سازمان هواپیمایی کشوری در پاسخ به این سوال که درشرایط شیوع کرونا دلیل انجام همین پروازهای محدود چیست؟ نیز، گفت: «انجام پروازهای خارجی برای شرکت‌های هواپیمایی داخلی درشرایط فعلی اصلا صرفه اقتصادی ندارد. پروازی که با ۲۰ الی ۳۰ مسافر به مقصد خارجی می‌رود، از نگاه بازرگانی یک شرکت هواپیمایی اصلا اقتصادی نیست، اما شرکت‌ها متعهد به مسافران خود درکشورهای دیگر هستند، اگرچه تعداد آنها کم باشد.» او تأکید کرد: «پیش‌بینی می‌شود این وضع صنعت حمل‌ونقل هوایی تا پایان شیوع کرونا در دنیا ادامه دارد.»