اظهارنامه‌های صادراتی زیر ذره‌بین

سیاست مزبور در حالی مورد توجه تصمیم‌سازان تجاری قرار گرفته است که پیش از این و در اوایل امسال ابلاغیه‌ای با هدف تسهیل در ترخیص کالا از گمرکات در دستور کار مسوولان گمرکی قرار گرفت؛ در آن مقطع هم سیاست‌گذار طی مکاتباتی با گمرکات اجرایی، اقدامات تسهیل‌کننده‌ای را برای «اظهارنامه‌های اعلام وصول نشده» به جریان انداخت. در این چارچوب گمرکات مبدأ صادراتی، موظف شدند که نسبت به ثبت خروج این دسته از اظهارنامه‌ها در سامانه جامع گمرکی یا ابطال و پیگیری قضایی آنها از طریق هماهنگی با واحد‌های مربوطه اقدام کنند. گمرک ایران تصریح کرد که گمرکات مرزی پس از وصول کالاهای صادراتی باید بلافاصله پس از خروج کل محموله صادراتی از مرز، نسبت به ثبت اعلام وصول نهایی پروانه در سامانه جامع امور گمرکی اقدام کنند. از سوی دیگر گمرکات مبدا صادرات موظف شدند درخصوص اظهارنامه‌های صادراتی، پس از انجام تشریفات صادرات ظرف مدت حداکثر یک هفته، نسبت به پیگیری اعلام وصول و خروج از مرز کالاهای صادراتی در سامانه جامع گمرکی اقدام کنند. این در حالی بود که بررسی‌ها و آمارهای موجود نشان می‌داد که حجم اظهارنامه‌های اعلام خروج نشده قابل‌توجه است و در برخی گمرکات بیش از هزار مورد از چنین اظهارنامه‌هایی وجود دارد. بر این اساس طی سال ۹۷ در گمرک مشهد بیش از ۱۶۰۰ اظهارنامه، در گمرک یزد بیش از هزار اظهارنامه و در گمرک کرمانشاه حدود ۹۰۰ اظهارنامه اعلام وصول نشده، به ثبت رسیده است. در این راستا متولیان معمولا چنین دستورالعمل‌هایی را با هدف مقابله با افرادی اجرا می‌کنند که کالایشان را صادرشده جلوه می‌دهند اما در واقع کالایشان از مرز عبور نکرده و وارد کشور نشده است.  اما در حال‌حاضر دو گروه از اظهارنامه‌های مذکور (اظهارنامه‌های صادراتی در جریان و بلاتکلیف اظهار شده) که هیچ‌گونه اقدامی در موردشان انجام نشده، باید نسبت به ابلاغ کتبی مراتب صاحب کالا و اعطای مهلت ۲۰ روزه با هدف تعیین تکلیف وضعیت این اظهارنامه‌ها اقدام شود و همزمان مراتب از مسیر سامانه جامع امور گمرکی و از مراجع تحویل گیرنده همجوار گمرک استعلام شود.  در نهایت در صورت ارائه کتبی درخواست از سوی ذی‌نفع مبنی بر ابطال اظهارنامه یا در صورت عدم مراجعه صاحب کالا ظرف مهلت تعیین شده، مشروط بر نبود کالا در اماکن تحت‌نظر مراجع تحویل‌گیرنده و گمرک و اظهار صحیح کالا در شرح تجاری، تعرفه و ارزش کالا و عدم شمول تخلف یا قاچاق، باید با رعایت سایر مقررات مربوطه نسبت به ابطال اظهارنامه اقدام شود و در صورت تکرار موضوع نیز مراتب، همراه با مشخصات صاحب کالا به دفتر صادرات گمرک اعلام شود تا اقدامات لازم برای هدایت اظهارنامه‌های بعدی به مسیر قرمز در دستور کار قرار گیرد.

جزئیات بخشنامه گمرک

در بخشنامه علی‌اکبر شامانی، مدیرکل دفتر صادرات گمرک ایران به اهمیت موضوع «تعیین تکلیف اظهارنامه‌های صادراتی در جریان»، اشاره و اعلام شده است که همکاران گمرک‌های مربوطه به‌صورت هفتگی نسبت به گزارش‌گیری «اظهارنامه‌های صادراتی در جریان» از طریق سامانه گزارش‌های مدیریتی (‌MIS) یا سامانه جامع امور گمرکی نسبت به تعیین‌تکلیف آنها اقدام کنند.  اما درخصوص «اظهارنامه‌های در جریان» و «بلاتکلیف اظهارشده» در گمرک مربوطه که کالا ارزیابی نشده باشد

(کنترل سطح ۳) و هیچ‌گونه اقدام و پیگیری از سوی ذی‌نفع در مورد آنها صورت نگرفته باشد، (به این معنا که کالا در گمرک مبدأ وجود ندارد) باید نسبت به ابلاغ کتبی مراتب به صاحب کالا و اعطای مهلت ۲۰ روزه برای تعیین‌تکلیف وضعیت اظهارنامه مربوطه اقدام و همزمان نیز مراتب را ضمن بررسی همه‌جانبه از سامانه جامع امور گمرکی، از مراجع تحویل‌گیرنده همجوار آن گمرک (شرکت انبارهای عمومی، سازمان بنادر و دریانوردی یا سازمان عامل منطقه در گمرکات مستقر در مناطق) استعلام شود؛ به این منظور که آیا کالایی با مشخصات اظهارنامه مربوطه با نام همان صاحب‌کالا در انبارهای تحت‌نظر موجود است یا خیر؟ در نهایت در صورت ارائه کتبی درخواست از سوی ذی‌نفع مبنی بر ابطال اظهارنامه‌ یا در صورت عدم مراجعه صاحب کالا ظرف مهلت تعیین شده با بررسی همه جانبه در این خصوص و مشروط بر نبود کالا در اماکن تحت‌نظر مراجع تحویل‌گیرنده و گمرک و اظهار صحیح کالا در شرح تجاری، تعرفه و ارزش کالا (با توجه به اظهارنامه و اسناد الصاقی) و عدم شمول تخلف یا قاچاق، با رعایت سایر مقررات مربوطه نسبت به ابطال اظهارنامه اقدام شود. همچنین در صورت تکرار موضوع نیز ضروری است که مراتب همراه با مشخصات صاحب کالا به دفتر صادرات گمرک اعلام شود تا اقدامات لازم جهت هدایت اظهارنامه‌های بعدی به مسیر قرمز صورت پذیرد. بدیهی است مسوولیت اجرای این بخشنامه بر عهده بالاترین مقام اجرایی گمرک مربوطه خواهد بود.