«۱/۲میلیارد دلار از منابع حاصل از صادرات گاز وصول شده است»؛ این خبری است که در یکی دو روز گذشته نقل محافل رسانه‌ها شده است. آن‌طور که در خبرها شنیده می‌شود دولت ۲/۱ میلیارد دلار از درآمدهای ارزی حاصل از فروش گاز را وصول کرده و در اختیار بانک مرکزی قرار داده و منابع ریالی آن را هم دریافت کرده است. انتشار این خبر این تصور را ایجاد کرده که بانک مرکزی ذخایر ارزی کافی برای سیاستگذاری در بازار ارز را در اختیار دارد و می‌تواند هم در بازار متشکل به صورت اسکناس و هم در بازار نیما به صورت حواله مداخله کند. دسترسی دولت به این میزان منابع ارزی بانک مرکزی را قادر می‌سازد که مداخلات ارزی خود در بازار را بیشتر و روند صعودی قیمت دلار را متوقف کند. با این حال بی‌تفاوتی بازارساز نسبت به این مساله نشان از تغییر رویکرد سیاستگذاری ارزی کشور دارد.
بازار ارز ایران در سال‌های اخیر محل رفت و برگشت مداوم قیمت‌ها بوده است. روند صعودی قیمت ارز در این مدت با وجود تلاش‌های گسترده سیاستگذار هیچ گاه متوقف نشد و دلار کماکان در مسیر صعودی حرکت می‌کند. از ابتدای سال جاری نیز در واکنش به خبرهای مثبت و منفی سیاسی به طور دائم در نوسان بوده و تا سقف قیمتی ۳۳ هزار و ۳۰۰ تومان نیز پیش رفت. این روزها اما نگاه‌ها بیش از هر زمان دیگری به این بازار معطوف شده است؛ برخی گمان می‌کنند افق نامشخص مذاکرات برجامی موجب تداوم روند افزایشی قیمت دلار می‌شود و برخی نیز می‌گویند چشم‌انداز بازار ارز مثبت است. اما در بحبوحه رفت و برگشت‌های مکرر دلار، خبر وصول ۲/۱ میلیارد دلاری منابع حاصل از صادرات گاز نیز همه‌گیر شده است. هرچند صحت این خبر مورد تایید مقامات رسمی قرار نگرفته اما این تصور را ایجاد کرد که این میزان وصولی به معنای افزایش اختیارات بازارساز برای مداخله در بازار اسکناس و حواله است. با این حال روندی که قیمت دلار طی می‌کند نشان از نقش‌آفرینی نیروهای عرضه و تقاضا دارد. اما سوالی که وجود دارد این است که آیا این رقم آنچنان که تصور می‌شود می‌تواند بر وضعیت بازار ارز اثرگذار باشد؟
وصول ۲/۱ میلیارد دلار منابع صادراتی تاثیر چندانی بر بازار حواله ارزی ندارد
به گفته نایبرییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران، رقم ۲/۱ میلیارد دلار وصولی منابع حاصل از صادرات گاز حتی اگر صحت هم داشته باشد نمی‌تواند تاثیر چندانی بر بازار حواله ارزی داشته باشد.
عباس آرگون در گفت‌وگوی خود با «جهان‌صنعت» گفت: به طور کلی شرایط ارزی کشور نسبت به چند سال اخیر بهتر شده است و بانک مرکزی منابع ارزی بیشتری در اختیار دارد. آن‌طور که بانک مرکزی نیز اعلام می‌کند میزان عرضه ارز از میزان تقاضای ارزی بیشتر است. با این شرایط اینکه گفته می‌شود ۲/۱ میلیارد دلار از منابع حاصل از صادرات گاز وصول شده و در اختیار بانک مرکزی قرار گرفته تاثیر قابل‌توجهی بر موضوع حوالجات ارزی نخواهد داشت.
آرگون ادامه داد: برای کشوری که سالانه ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار واردات انجام می‌دهد وصول منابع ارزی به میزان یک تا دو میلیارد دلار چندان قابل توجه نیست که انتظار داشته باشیم بازار حواله ارزی را تقویت کند و در نهایت به ثبات‌بخشی قیمت‌ها در بازار ارزی کشور نیز بینجامد.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود بیان کرد: شرایط اقتصادی جهان در سال جاری متفاوت از سال‌های گذشته بوده است. اقتصاد ایران نیز علاوه بر تحمل فشار تحریم‌ها طی سال‌های گذشته به طور غیرمستقیم از شرایط تجاری و اقتصادی سایر کشورهای جهان نیز تاثیر پذیرفته است. در داخل نیز تورم اقتصاد را تحت‌الشعاع قرار داده و منجر به افزایش قیمت مواد اولیه وارداتی شده است. بنابراین اقتصاد ایران هم تحت تاثیر تحولات سیاسی و اقتصادی جهان قرار دارد و هم رخدادهای داخلی که هر دوی اینها جهت حرکت اقتصاد را تغییر می‌دهند.
آرگون ادامه داد: باید امیدوار باشیم که دولت سیزدهم موضوع رفع تحریم‌ها را جدی‌تر بگیرد تا به سمت توافق و همچنین برداشته شدن تحریم‌ها حرکت کنیم. بدیهی است اگر محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها از سر اقتصاد ایران برداشته شود و دولتمردان نیز دست به اصلاحات اساسی و ساختاری در درون اقتصاد کشور بزنند شرایط به سمت بهتر شدن پیش خواهد رفت.
نایبرییس کمیسیون بازار پول و سرمایه اتاق تهران در رابطه با اثرات مازاد عرضه در بازار حواله ارزی بر اقتصاد نیز گفت: در صورتی که اختلاف نرخ ارز بازار حواله با نرخ ارز بازار آزاد بالا باشد و قرار باشد که ارز تخصیص یافته به حوزه‌های تجاری قیمت کمتری داشته باشد یعنی اینکه می‌خواهیم بهای بیشتری به واردات بدهیم. در سال ۹۷ نیز چنین اتفاقی افتاد به طوری که ارز ارزان‌تری به تجار داده شد و ظرف سه ماه حدود ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار ثبت سفارش برای واردات صورت گرفت. بنابراین هرچه نرخ ارز مبادلاتی به نرخ ارز بازار آزاد نزدیک‌تر باشد و به سمت تک‌نرخی شدن ارز پیش برویم به نفع اقتصاد کشور خواهد بود، در غیر این صورت هر یارانه ارزی که دولت پرداخت کند منجر به افزایش تقاضا برای واردات خواهد شد.
مبادلات مالی از طریق بانک‌ها باعث صرفه‌جویی ارزی می‌شود
اقتصاددان و فعال اقتصادی نیز معتقد است که وصول ارقام یک تا دو میلیارد دلاری منابع حاصل از صادرات نمی‌تواند تاثیر چندانی بر وضعیت ارزی کشور داشته باشد.
جمشید عدالتیان‌شهریاری در گفت‌وگوی خود با «جهان‌صنعت» گفت: بر اساس آمارهای رسمی، فروش گاز، میعانات گازی و پتروشیمی جزو صادرات غیرنفتی کشور طبقه‌بندی می‌شود. تا به امروز نیز هر ارزی که از ناحیه صادرات وارد سامانه نیما شده در اقتصاد نیز به مرحله عرضه رسیده است. این گفته که ۲/۱ میلیارد دلار از منابع حاصل از صادرات نفت وصول شده نیز موضوع جدیدی نیست و به نظر نمی‌رسد تغییری در نرخ نمایی ایجاد کند.
به گفته وی، یکی از ابهاماتی که در وصول رقم یادشده وجود دارد این است که ۲/۱ میلیارد دلار یادشده از چه طریقی وصول شده است. به دلیل محدودیت‌هایی که برای اقتصاد ایران وجود دارد تبادلات مالی کشور از طریق نظام بانکی وجود ندارد و این مبادلات از طریق صرافی‌ها انجام می‌شود. تنها این احتمال وجود دارد که بانک‌های چینی و یا روسی وارد چرخه مبادله بانکی با ایران شده باشند که در صحت این مساله نیز باید تردید کرد. با این حال اگر چنین اتفاقی افتاده باشد باید از آن استقبال کنیم؛ چرا که از سرگیری تبادلات مالی از طریق بانک‌ها منافع زیادی برای اقتصاد دارد و هزینه نقلوانتقال پول را کاهش می‌دهد.
عدالتیان ادامه داد: اگر بتوانیم به صورت قانونی با بانک‌های جهان کار و حواله صادر کنیم و از آنها حواله بگیریم، یعنی هزینه‌های مبادلات مالی خود را کاهش داده‌ایم. این موضوع اما همان‌طور که گفته شد بعید به نظر می‌رسد و تنها ممکن است به دلیل نوع روابط ایران با چین و روسیه امکان برقراری رابطه بانک‌های ایران با بانک‌های این دو کشور فراهم شده باشد. آن‌طور که برآوردها نشان می‌دهد نقلوانتقال پول از مسیرهای غیربانکی ۱۵ تا ۲۰ درصد هزینه اضافه ایجاد می‌کند. به این ترتیب انجام مبادلات مالی از طریق بانک‌ها به اندازه ۲۰ درصد صرفه‌جویی ارزی ایجاد می‌کند، اما واقعیت این است که هم به دلیل تحریم‌ها و عدم پیوستن ایران به FATF و هم به دلیل عدم حضور ایران در سوئیفت چنین احتمالی بسیار ضعیف به نظر می‌رسد.
جهان صنعت