گزارش مرکز آمار از تورم کالاهای خوراکی در فروردین ماه منتشر شد. براساس این آمار محصولات کشاورزی در مدار نزولی قرار گرفتند و در جهت مخالف دیگر کالاهای خوراکی شاهد کاهش قیمت بودند؛ به‌گونه‌ای‌که در فروردین ماه 9 محصول کشاورزی تورم منفی را تجربه کردند. طبق این آمار مرغ و گوشت همچنان بر مدار صعودی‌اند و درعوض تخم‌مرغ نسبت به ماه گذشته شاهد کاهش قیمت بوده است. با این وجود بیش از نیمی از خوراکی‌ها تورم نقطه به نقطه بالاتر از تورم نقطه‌ای سالانه را تجربه کرده‌اند و از بین آنها روغن نباتی جامد، برنج خارجی و گوشت مرغ بالاترین رشد را در تورم نقطه به نقطه داشته‌اند. در ماه‌های اخیر گرانی و نایابی مرغ و روغن به پای ثابت اخبار تبدیل شده و خبر از وضعیت نامناسب واردات نهاده‌ها و تولید این کالاهای خوراکی می‌داد. رشد قیمت بیش از 100درصدی کالاهایی که نهاده تولیدشان ارز ترجیحی دریافت می‌کنند، خود مهر تایید دیگری برناکامی سیاست‌های ارزپاشی و کنترل قیمت است.
تورم خوراکی‌ها در آغاز بهار
گزارش منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران نشان می‌دهد بیش از نیمی از خوراکی‌های بررسی شده در اولین ماه سال‌جاری افزایش قیمت را تجربه کردند و تورم مثبت ماهانه را به ثبت رسانده‌اند. این افزایش محدود به تورم ماهانه نماند و در تورم نقطه‌به‌نقطه به‌صورت چشمگیرتری خود را نشان داد. از میان ۵۳ قلم خوراکی منتخب، 39 خوراکی تورم نقطه‌به‌نقطه بالاتر از 5/ 49 درصد را تجربه کردند که میزان تورم نقطه‌به‌نقطه کل کشور است. کالاهای خوراکی از آن جهت اهمیت دارند که بخش قابل توجهی از هزینه سبد مصرفی خانوار ایرانی را تشکیل می‌دهد و تورم در آن تاثیر قابل‌توجهی بر تورم کل مصرف‌کننده دارد. محاسبات نشان می‌دهد سهم خوراکی‌ها از هزینه خانوار ایرانی نزدیک به یک‌چهارم کل هزینه‌هاست. از سوی دیگر برخلاف تورم بقیه کالاها، تورم اقلام خوراکی موجب از بین رفتن تقاضا در این بازار نخواهد شد و به عبارتی این بخش از مصرف کشش‌ناپذیر است و با افزایش قیمت‌ها تغییر چشمگیری در میزان مصرف‌ها به چشم نمی‌خورد. در نتیجه کوچک‌ترین تغییرات در این بخش از کالاهای مصرفی را آحاد جامعه لمس خواهند کرد و دهک‌های پایین‌تر جامعه بیشتر از بقیه گروه‌ها متاثر خواهند شد.
رکوردداران تورم فروردین
در میان کالاهای خوراکی بررسی شده در گزارش مرکز آمار در فروردین‌ماه سال‌جاری، گوجه فرنگی با رشد قیمتی 2/ 18 رکورددار افزایش قیمت است. از آن سو بخش قابل توجهی از سبزیجات و میوه‌ها شاهد کاهش قیمت بودند. خوراکی قابل توجهی که در فروردین‌ماه کاهش قیمت را تجربه کرد تخم‌مرغ بود؛ در اولین ماه بهار این خوراکی با کاهش 1/ 6 درصدی قیمت روبه‌رو شد. در ماه‌های گذشته تخم‌مرغ شاهد رشد قیمت بالایی بود و به پای ثابت اظهارات مسوولان اقتصادی تبدیل شده بود و در کمتر از یک سال رشد بیش از 100درصدی را تجربه کرد. افزایش قیمت نهاده‌ها و هزینه‌های بسته‌بندی از اصلی‌ترین دلایل افزایش قیمت تخم‌مرغ اعلام شد. در فروردین‌ماه محصولات پروتئینی و حبوبات به رشد قیمت ادامه دادند. طی ماه گذشته مرغ با 9/ 5 درصد، گوشت گوسفند 2/ 5درصد و ماهی قزل‌آلا 7/ 4 درصد رشد قیمت را تجربه کرد. در گروه حبوبات نیز نخود با 6/ 6 درصد، لپه 8/ 4 درصد و عدس با 3/ 4 درصد بالاترین رشد قیمت در فروردین را به ثبت رساندند.
تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها
در میان خوراکی‌های بررسی شده در گزارش مرکز آمار، روغن نباتی جامد رکورددار تورم نقطه‌به‌نقطه در فروردین‌ماه است. این کالا با رشد 8/ 151 درصدی نسبت به فروردین سال گذشته بالاترین جهش قیمتی را در میان خوراکی‌ها به ثبت رسانده است. کمیاب شدن روغن در سال گذشته باعث شد مدتی کمبود روغن خوراکی و افزایش قیمت آن در رسانه‌ها بازتاب داشته باشد؛ به طوری که گاهی اوقات خبر از فروش آن با افزایش شدید قیمت یا فروش محدود به گوش می‌رسید. بخشی از افزایش قیمت روغن را می‌توان به افزایش قیمت جهانی آن مرتبط دانست. در جایگاه بعدی رشد قیمت برنج خارجی قرار گرفته که با رشد 4/ 137 درصدی یکی از بالاترین تورم‌های نقطه‌به‌نقطه را تجربه کند. سومین کالایی که بالاترین رشد نقطه‌به‌نقطه را به ثبت رساند مرغ بود؛ کالایی که در ماه‌های اخیر صف‌های خرید آن در رسانه‌ها بازتاب یافت. مرغ در فروردین سال جاری رشد قیمت 6/ 135 درصدی را نسبت به مدت مشابه پارسال ثبت کرد. درباره چرایی این افزایش می‌توان گفت افزایش قیمت نهاده‌های تولید نیز از دلایل اصلی افزایش‌های اخیر مرغ است. این در حالی است که هم نهاده‌های تولید مرغ و هم دانه‌های روغنی از ارز ترجیحی 4200 بهره می‌برند.
کاهش قیمت در برخی خوراکی‌ها
به‌رغم وجود تورم بالا در سال گذشته و فروردین‌ماه سال‌جاری، برخی خوراکی‌ها بر خلاف روند اصلی حرکت کرده و شاهد کاهش قیمت بودند. تقریبا همه این کالاها مربوط به محصولات کشاورزی هستند و در آنها ترکیبی از میوه‌ها و سبزیجات حضور دارند. در تورم ماهانه از میان 53 قلم کالا 11 کالا شاهد کاهش قیمت بودند. موز که یکی از بالاترین تورم‌های ماهانه و نقطه‌به‌نقطه را در ماه‌های گذشته به ثبت رسانده بود، در اولین ماه فروردین سال 1400 بیش از یک‌چهارم قیمت خود را از دست داد و تورم منفی 7/ 26 درصدی را به ثبت رساند. در رتبه‌های بعدی کاهش قیمت هندوانه و خیار قرار دارند. خیار نیز در ماه‌های پیش شاهد افزایش شدید قیمت بود.
در تورم نقطه‌به‌نقطه نیز تنها پنج کالا شاهد کاهش قیمت بودند؛ پیاز با 7/ 44 درصد کاهش قیمت نسبت به فروردین سال 99 بالاترین تورم نقطه‌به‌نقطه منفی را به ثبت رساند. چهار خوراکی بعدی به ترتیب لیموترش، سیب زمینی، فلفل دلمه و گوجه فرنگی بودند که نسبت به فروردین سال گذشته شاهد کاهش قیمت بودند. این در حالی است که در میان 53 خوراکی بررسی شده 39 خوراکی تورمی بالاتر از تورم نقطه‌به‌نقطه کل کشور را تجربه کردند. به‌نظر می‌رسد قوانین خلق‌الساعه و ممنوعیت صادرات برخی کالاها موجب می‌شود که بازار محصولات کشاورزی شاهد رشدهای ناگهانی قیمت یا کاهش‌های شدید هستند که خسارات سنگینی را به کشاورزان وارد می‌کنند و باعث هدررفت بخش زیادی از محصولات کشاورزی می‌شوند.
سیاست‌های شکست خورده
رشد شدید قیمت کالاهایی که ارز ترجیحی برای واردات نهاده‌های تولید دریافت می‌کردند بار دیگر نشان داد که سیاست کنترل قیمت از طریق ارزپاشی راه به جایی نمی‌برد و محکوم به شکست است؛ باید توجه داشت دوره ارزپاشی تنها فساد و هدررفت منابع را به بار می‌آورد. مضاف بر این با به تاخیر انداختن افزایش رشد قیمت در حال حاضر باعث می‌شوند رشدهای قیمت آینده با شدت بیشتری رقم بخورد و با نوعی جهش قیمتی کل زنجیره تولید را با شوک روبه‌رو کند، به گونه‌ای که امکان واکنش تولیدکننده برای تطبیق خود با قیمت‌های جدید از وی سلب می‌شود و بازار با نوعی کمبود و کاهش در تولید روبه‌رو خواهد شد. از سوی دیگر قوانین خلق‌الساعه ممنوعیت یا آزادسازی تجارت محصولات کشاورزی به‌منظور کنترل قیمت این محصولات باعث می‌شود که سیگنال‌های بازاری برای تصمیم‌گیری کشاورزان مخدوش شود و در سال آینده شاهد رشدهای شدید قیمتی یا سقوط‌های قابل توجه در قیمت‌ها باشیم که کشاورزان را در شرایطی که تورم‌های بالا در کشور وجود دارد با ضررهای هنگفت روبه‌رو می‌کند. به‌نظر می‌رسد به‌منظور جلوگیری از این مشکلات، سیاست‌گذار باید از این تصمیمات مخرب دست بکشد و از تکرار مکرر اشتباهات مشابه پرهیز کند.