در اندیشه و البته در اقتصادهای آزاد که سایه سیاست داخلی و سیاست خارجی این همه بر بازارها سنگین نیست و بازیکنان در بازارها در هوای آزاد و زمین روشن بازی می‌کنند سازوکارها بسیار ساده است: در شرایط مناسب ریسک‌پذیری متوازن در بازارها بازیکنان به بازاری می‌روند که نرخ سود آن بالاتر است اما در عمل در برخی از کشورها مثل ایران تفاوت در نرخ سود در شرایط ریسک یک اندازه تنها متغیر تعیین‌کننده بازارها نیست و سیاستمداران ایرانی با انگیزه‌ها، دانش و سوگیری سیاسی و در حالت بدبینانه در حالت تعارض منافع بازارها را دستکاری می‌کنند. دستکاری بازارها نیز درجه‌هایی گوناگون و نیز روش‌های متفاوت دارد که بسته به روز و روزگار از هر کدام از روش‌ها می‌توان استفاده کرد.
انگیزه روحانی از دلار ۱۵ هزار تومانی
در روزهای قبل از آدینه تازه‌سپری‌شده درباره پیامدهای سخن روحانی رییس‌جمهور ایران درباره اینکه می‌توان و باید دلار با آزاد‌سازی منابع ارزی به ۱۵ هزار تومان کاهش یابد داوری‌هایی شد اما انگیزه رییس دولت از گفتن این سخن در کانون توجه قرار نگرفت. می‌توان و باید از وی پرسید آقای رییس‌جمهور با کدام انگیزه‌ای گفتید که قیمت هر دلار را می‌توانیم تا ۱۵ هزار تومان پایین آوریم؟ آیا رییس دولت ناگهان و بدون اینکه نظرات همکارانش در گروه اقتصادی دولت را بپرسد از دلار ۱۵ هزار تومانی سخن گفت؟ اگر چنین باشد که یکی از تلخ‌ترین رخدادهاست که رییس اجرایی کشور ناگهان درباره یکی از مهم‌ترین متغیرهای اقتصادی که شرط ثبات و دوام و تعادل در سایر بازارهاست سخن بگوید. عقل و منطق فرمان می‌دهد گزینه بالا در انگیزه‌یابی از سخنان تکان‌دهنده رییس دولت را رد کنیم و به این برسیم که لابد کسانی در دولت یا بیرون از دولت رییس‌جمهور را متقاعد کرده‌اند الان روزی است که باید زمان در بازارها را به زمان گرگ و میش برسانیم و بازارها را به مه ببریم تا سایه‌های تردید همه بازارها را بگیرد و چشم‌چشم را نبیند و از این راه به راهبردهای سیاسی برسیم یا خدای ناکرده به منفعت شخصی مالی و منافع گروهی- سیاسی دست یابیم. به هر ترتیب این سخنان روحانی بازارها را با آشوب همراه کرده و کسی تشخیص نمی‌دهد باید روی این سخن او ایستاد و دلارها را عرضه کرد یا اینکه مثل همیشه این حرف را برای یک دوره کوتاه موثر دانست. به هر حال به نظر می‌رسد انگیزه او هرچه هست که کاش خودش توضیح دهد بازار سهام روز شنبه نیز با افت سنگینی رو‌به‌رو شد و به نظر می‌رسد ترکش آن به بازار دلار نیز رسید.
حرف عجیب همتی
عبدالناصر همتی مثل همیشه انگشتانش آماده نوشتن یا تایپ کردن بودند تا از کاهش قیمت دلار برای خود و بانک مرکزی اعتبار کسب کند و این بار به سیاسیون نیز تاخت که این منم که دلار را پایین آوردم. در نوشته وی یک نقطه ابهام دیده می‌شود و آن نقطه ابهام که می‌تواند یاد‌آور گرگ و میش باشد این است که در روزهای آینده نرخ تبدیل دلار به ریال به سوی تعادل می‌رود. معنای این تعادل در عمل می‌تواند این باشد که قیمت دلار و سایر ارزها باید به سوی بالا برود چون نقطه تعادل جایی است بالاتر از این رقم یا اینکه نقطه تعادل نقطه‌ای است پایین‌تر از هر دلار برابر ۲۳ هزار تومان و باید پایین‌تر بیاید. همتی نیک می‌داند دلار حتی ۲۰ هزار تومانی با سونامی تقاضا در روزها و هفته‌های آینده روبه‌رو خواهد شد و شمار کسانی که حالا توانایی دارند با این نرخ کالا و خدمات وارد کنند و سود ببرند وجود دارد و نیز با همین نرخ مسافرت برای شمار قابل اعتنایی از کسانی که در این سال عجیب به رانت‌های اقتصادی رسیده‌اند ممکن و میسور خواهد شد. آیا روحانی و رییس بانک مرکزی‌اش کمر به قتل بازار سهام به ویژه ارزش سهم شرکت‌هایی که ارزندگی خود را از دلار بالا به دست آورده بودند، بسته است. نیک می‌دانیم که فولادسازها، شرکت‌های صادرکننده فرآورده‌های پتروشیمی و نیز سایر شرکت‌های صادراتی به این دلیل ارزش سهم‌شان روند فزاینده را تجربه کرد که قیمت دلار بالا بود.
دلار مجلسی
در روزهای گذشته اما بازار ارز، سهام و سکه با تعبیرهایی که از سوی اعضای کمیسیون تلفیق همراه بود نیز به جاله افتاده و در مه فرو رفتند. آنگونه که الیاس نادران رییس کمیسیون تلفیق و سپس شمس‌الدین حسینی عضو ارشد این کمیسیون گفتند نرخ تبدیل دلار در بودجه سال بعد ۱۷۵۰۰ تومان خواهد بود.
اگر چه این دو نفر به ویژه شمس‌الدین حسینی تاکید دارند که این نرخ ترجیحی دلار و کف نرخ‌ها نخواهد بود اما نیک می‌دانیم که تفسیر بازار این است که دلار دولتی از این رقم پایین‌تر نمی‌آید بنابراین سخنان رییس دولت بی‌معنی است و در حالی که مطابق گفته‌های گوناگون وقتی دولت دلار ۴۲۰۰ تومانی هم توزیع می‌کرد تقاضا برای دلار در بازار آزاد قیمت هر دلار را به ۳۰ هزار تومان نزدیک کرد حالا با این کف قیمت معلوم نیست قیمت هر دلار در کجا می‌ایستد.
ابهام در دلار مجلسی بازار ارز را در مه فرو برده و بر ابهام‌ها افزوده است و کسی نمی‌تواند چند قدم جلوتر را ببیند مگر اینکه به منابع اصلی خبرهای ناب نزدیک باشد.
بایدن و تحریم
جو بایدن رییس‌جمهور منتخب تا چند روز دیگر به کاخ سفید می‌رود و ترامپ را از سرجایش برمی‌دارد. گفته می‌شود او در نخستین روزهای فعالیت خود چند دستور مهم خواهد داد. آیا بایدن درباره ایران و شل شدن تحریم نفتی و یا تثبیت تحریم‌ها حرفی خواهد زد؟ یک تصور این است که نباید بایدن و تیمش را دست‌کم گرفت و پنداشت او در کوتاه‌مدت و بدون گرفتن امتیازهای سرنوشت‌ساز از ایران تحریم‌ها را برمی‌دارد. اگر چنین باشد بازارهای ایران گونه دیگری رفتار خواهند کرد و به ویژه بازار ارز به مثابه نیرومندترین بازار در ایران سرکشی دوباره‌ای را خواهد داشت.
یک گمانه‌زنی دیگر این است که بایدن برای رها کردن غرب از نگرانی‌ها و نگه داشتن ایران در نقطه ایستایی در پیشرفت هسته‌ای و نیز ساخت و توسعه موشک‌های کوه‌پیکر به زودی کاری خواهد کرد که شیر نفت ایران باز شود. در این صورت بازار‌های ایران روند دیگری را تجربه می‌کنند.