تخلیه انتظارات تورمی در بازار ارز و سکه

  بروز حباب منفی در ابزارهای مالی طلا

باتوجه به اتفاقاتی که در بازار رخ می‌داد، عموما انتظار بر این بود که قیمت نهایی صندوق‌های طلا بالاتر از بهای NAV ابطال و همچنین قیمت گواهی سپرده سکه طلا بالاتر از قیمت‌های روز بازار آزاد باشد. در حالی که روز گذشته در لحظه تنظیم گزارش نه تنها بهای گواهی سپرده سکه طلا از قیمت سکه نقدی بازار گران‌تر نبود بلکه حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان ارزان‌تر بود. این امر به وضوح نشان می‌دهد ذهنیت افزایشی بین  اهالی بازار در حجم معاملات بزرگ و گسترده که در دسترس است، چندان وجود ندارد و خریدار بزرگی در بازار نیست. بنابراین می‎توان گفت بیشتر اهالی بازار حتی پایین‌تر از قیمت‌های نقدی فروشنده هستند که اتفاق بزرگی در این بازار به شمار می‌رود.

در مورد صندوق‌های کالایی اما شاهد عدم جذابیت خرید هستیم که سیگنال مهمی به حساب می‌آید و نشان می‌دهد حباب افزایشی انتظارات نه تنها وجود ندارد بلکه این حباب به شکل متعادل و بعضا منفی بروز کرده است. به‌طوری که در ابزار معاملاتی گواهی سپرده منفی بودن این حباب به وضوح مشاهده می‌شود و در صندوق‌های کالایی با محاسباتی که صورت گرفته بسیار متعادل شده است و بین 3 تا 5/ 11 درصد نوسان می‌کند که از کاهش جدی آن حکایت دارد. این دو سیگنال نشان می‌دهد اگر قیمت‌های جهانی طلا نوسان خاصی نداشته باشد، بهای ارز فضای چندانی برای رشد نرخ از این بستر ندارد. یعنی معامله‌گران حاضر نیستند با فرض انتظارات افزایشی پولی پرداخت کنند. حتی اگر فرض کنیم بهای دلار در بازار آزاد ثابت بماند و با افزایش و کاهش همراه نشود، رفتار معامله‌گران به این معنی است که احتمال می‌دهند قیمت‌های جهانی طلا کاهشی باشد. به هر حال قیمت‌هایی که در لحظه تنظیم گزارش ثبت می‌شود پایین‌تر از قیمت‌های واقعی بازار است که این مطلب به معنی انتظارات منفی رشد نرخ در این بازار است. یعنی نه تنها انتظارات فزاینده وجود ندارد، بلکه حباب منفی قیمتی وجود دارد. «دنیای اقتصاد» برای موشکافی دقیق‌تر صندوق طلا به‌عنوان ابزار مالی برجسته‌ای که هم‌اکنون در بورس کالا مورد معامله قرار می‌گیرد به گفت‌وگو با دکتر علیرضا ناصرپور، معاون توسعه بازار بورس کالای ایران پرداخته است. 

  صندوق‌های کالایی مبتنی بر گواهی سپرده

دکتر ناصرپور درخصوص معرفی صندوق‌های طلا گفت: به‌طور کلی صندوق‌های طلا به‌عنوان ETFهای کالایی در دنیا قابل معرفی هستند که حدود دو تا سه دهه از عمر فعالیت این صندوق‌ها به‌عنوان ابزار مالی بازار سرمایه می‌گذرد. در بورس کالایی ایران هم طی بررسی‌های گوناگون به این نتیجه رسیدیم که راه‌اندازی صندوق‌هایی که از بستر آن کالاهای گوناگون مورد دادوستد قرار می‌گیرد می‌تواند هم برای تکمیل زنجیره ابزارهای مالی در بورس کالای ایران مفید باشد و هم امکان متنوع‌سازی پرتفوی سرمایه‌گذاران در بازارهای سرمایه را فراهم کند. باتوجه به آنکه این صندوق‌ها بر مبنای دارایی پایه کالایی تعریف می‌شود و امکان راه‌اندازی آن برای عموم کالاها وجود دارد، از این  رو متنوع‌سازی پرتفوی سرمایه‌گذاران را تسهیل می‌کند. براین اساس اولین صندوق بر مبنای دارایی پایه سکه طلا به نام صندوق لوتوس راه‌اندازی شد و پس از آن به تدریج صندوق‌های دیگر به این بازار اضافه شدند. درحال حاضر چهار صندوق طلا در این بازار وجود دارد که واحدهای آن مورد دادوستد معامله‌گران قرار می‌گیرد. خوشبختانه با پیگیری‌های متعددی که صورت گرفته است، مجوز دو صندوق کالایی دیگر نیز صادر شده که به زودی در حوزه کالاهای کشاورزی راه‌اندازی خواهند شد. به‌طور کلی سازوکار صندوق‌های کالایی که مجوز آن صادر می‌شود بر مبنای این است که این صندوق‌ها می‌توانند روی دارایی‌های پایه‌ای که صرفا گواهی سپرده کالایی دارند معاملات خود را انجام دهند. به‌عبارت دقیق‌تر صندوق‌های طلا تنها می‌توانند روی گواهی سپرده سکه طلا و در صورت وجود روی مشتقات مالی آن یعنی قراردادهای آتی و آپشن سکه طلا معاملات خود را انجام دهند. در مورد صندوق‌های سایر کالاها نیز سازوکار به همین شکل است. به‌طوری که اگر صندوق به نام کالای کشاورزی معرفی می‌شود طبیعتا این صندوق می‌تواند روی کالاهایی نظیر پسته، زعفران و سایر کالاهایی که در حال حاضر برای آنها گواهی سپرده کالایی، قرارداد آتی یا آپشن طراحی شده است، معامله انجام دهد. وی افزود، براین اساس عمده دارایی پایه صندوق‌های کالایی، گواهی سپرده آن کالا خواهد بود. همان‌طور که در امیدنامه صندوق‌های طلا ذکر شده لازم است حداقل 70 درصد از دارایی پایه صندوق، گواهی سپرده سکه طلا باشد. علاوه بر گواهی سپرده همان کالا، این امکان برای صندوق‌های طلا وجود دارد که درصدهایی از سرمایه‌گذاری خود را در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری کنند یا قراردادهای آتی و آپشن را مورد معامله قرار دهند. یعنی 30 درصد مابقی دارایی پایه را می‌توانند با توجه به سقف‌هایی که در هریک از حوزه‌های سرمایه‌گذاری درنظر گرفته شده و در امیدنامه صندوق‌ها ذکر شده است به سرمایه‌گذاری در هر یک از سه حوزه مذکور بپردازند. اما عمده دارایی‌های پایه آنها همان گواهی سپرده خواهد بود و درحال حاضر در صندوق‌های طلا بیش از 90 درصد پرتفوی آنها روی گواهی سپرده سکه طلا سرمایه‌گذاری شده است.

  کاهش حباب قیمتی صندوق‌های طلا

ناصرپور به حباب قیمتی صندوق‌های طلا هم اشاره کرد و گفت: نکته‌ای که در رابطه با هر صندوقی در بازار سرمایه وجود دارد این است که این صندوق‌ها NAV لحظه‌ای دارند. مانند صندوق‌های سهام. معامله شدن یونیت‌های (واحد) صندوق بالاتر از NAV طبیعتا به ریسک برای معامله‌گر منجر خواهد شد. یعنی متقاضی که اقدام به خرید یونیت صندوق بالاتر ازقیمت NAV به میزان تفاوت بهای پایانی هر واحد صندوق با قیمت NAV می‌کند ریسک معامله را تحمل می‌کند. علیرضا ناصرپور اظهار کرد، بارها در قالب اطلاعیه‌های گوناگون هم در حوزه صندوق‌های اوراق بهادار و هم در حوزه صندوق‌های بورس کالا اطلاع‌رسانی‌های لازم به فعالان بازار در این خصوص صورت گرفته است. 

وی ادامه داد، بررسی‌هایی که در روزهای گذشته روی صندوق‌های طلای بورس کالا انجام گرفت نشان می‌دهد حباب آنچنانی بین قیمت‌ها و NAV در این صندوق‌ها وجود ندارد. البته به میزان محدود چند درصد اختلاف بین این دو نرخ به‌عنوان شرایط طبیعی بازار درنظر گرفته می‌شود و قابل توجه نخواهد بود. به رغم این موضوع بازهم توصیه ما به فعالان بازار این است که لازم است در خرید صندوق‌های سرمایه‌گذاری به NAV صندوق توجه شود.