تنها دو روز از آغاز به کار رسمی رئیس کل جدید بانک مرکزی نگذشته دلار در بازار آزاد بیش از 2 هزار تومان افزایش داشته است. ایندرحالی است که صرافان میگویند خرید و فروش واقعی ارز در بازار صورت نمیگیرد اما نرخها روی هوا بالا میرود و قیمتها هر روز افزایش مییابد. این افزایش بها در حالی است که با پیگیریها مشخص شده است که تا روز گذشته ارز در بازار رسمی داد و ستد نمیشد و در بازار غیر رسمی قیمتها لحظهای، تلفنی و حدودی تعیین میشود. هر چند که بعد از اظهارات ترامپ مبنی بر انجام مذاکره بدون پیششرط با ایران قیمت دلار حدود 500 تومان پایین آمد، با این همه برخی ناظران علت این وضعیت را خط و نشان رئیس کل جدید بانک مرکزی در روز معارفه که وعده داد بساط رانت ارزی را جمع میکند، دلیل آرامش نامحسوس بازار ارز عنوان میکنند. هرچند نسبت اظهارات ترامپ با کاهش نرخ ارز قابل تامل است.
در همین رابطه «اصغر سمیعی» صراف و رئیس اسبق کانون صرافان در رابطه با بحران ارزی این روزها به همدلی گفت: تصور من این است که این جمله رئیس جدید که گفته: «رانت ارز را متوقف میکنم» باعث عصبانیت رانتخواران و حمله آنان به بازار شده است.
سمیعی در پاسخ به این سوال که دلایل افت حدود 500 تومانی قیمت دلار چه بوده؟ آیا پیشنهاد ترامپ درباره مذاکره بدون پیششرط باعث این افت قیمتی شده، میگوید: به نظر من در وهله اول صحبتهای اسحاق جهانگیری مبنی بر تغییر و بازنگری اساسی در سیستم ارزی کشور دلیل اصلی این افت قیمت بوده و تحلیل من از موضعگیری اخیر ترامپ این است که از قضا این موضعگیری منفی و نه مثبت است.
وی در ادامه با مشکوک خواندن بالا رفتن قیمت ارز در چند روز گذشته میگوید: در مجموع اگر بخواهیم این وسط نسبت به چیزی مشکوک شویم جهش رو به بالای ارز در دو روز گذشته و درست بعد از به صندلی نشستن رئیس جدید بانک مرکزی امری مشکوک است.
این کارشناس امور ارز میافزاید: من نمیدانم مبنای محاسبه آن دسته از کارشناسان محترمی که سخنان ترامپ را دلیل پایین آمدن نرخ ارز معرفی میکنند دقیقا چه چیزی است. قبلا هم گفتهام تعیین نرخ واقعی دلار به نرخ پایه در زمان مشخص و متوسط نرخ تورم و بهره در طول زمان نیاز دارد. بر این اساس اگر ما فرضا قیمت پایه را 70ریال، در فروردین سال 57 در نظر بگیریم و متوسط نرخ بهره و تورم را 20درصد و در کشورهای حوزه دلار حدود 3درصد در نظر گیریم، قیمت حدود 4200 تومان برای دلار در فروردین 97 دور از واقعیت نیستو برای سال 97 میتوان گفت که 4200 تومان برای دلار قیمتی نزدیک به واقعیت است. اما توجه داشته باشید که هر یک از این اعداد و مبناها که خدمتتان گفتم اگر تغییر کنند نتیجه هم به شدت تغییر میکند؛ مثلا اگر قیمت پایه یا نرخهای بهره و تورم اندکی تغییر کند نتیجه یعنی قیمت واقعی در فروردین 97 به شدت تغییر میکند. امری که اکنون شاهدش هستیم.
سمیعی در ادامه میگوید: البته نکات دیگری هم در قیمت نهایی ارز تاثیرگذار است. مثلا سلب اعتماد مردم از سیستم پولی و بانکی یا ارزانفروشی بیقاعده به ضرب تزریق بیش از تقاضا و البته بالا بودن نرخ بهره که خودش باعث افزایش حجم نقدینگی و بالا رفتن نرخ تورم و بیکاری میشود، از آن جملهاند.
رئیس اسبق کانون صرافان در پاسخ به این سوال که آیا راهکاری آنی برای خروج از بحران وجود دارد و شما به عنوان یک فعال بازار ارز چه راهکاریهایی به رئیس جدید بانک مرکزی پیشنهاد میدهید، میگوید: در وهله اول به مسئولین نظام ارزی کشور خواهم گفت که از افزایش حجم نقدینگی جلوگیری کنند.
دوم اینکه مسئولان محترم و آقای همتی همتتان را صرف جلوگیری از نوسانات و تلاطمات در بازار کنید، نه تثبیت یا پایین آوردن یا بالا بردن قهری قیمتها، به عبارتی تعیین قیمت را به عهده عرضه و تقاضا و مکانیزم بازار بگذارید و شما لطف کنید و فقط نظارت بفرمایید که افزایشها و کاهشها با کمترین شیب ممکن، انجام شود. توصیه سوم آن که سیستم بانکی را تشویق به جلب اعتماد مردم کنید.
توصیه چهارم که مهمترین توصیه هست اینکه رانت ندهید، به هیچ بهانهای رانت ارزی ندهید، حتی برای اهداف خیرخواهانه این کار را نکنید، به هیچ کس رانت ندهید؛ نه به وارد کننده، نه به مسافر، نه زائر، نه حتی در قالب ارزاق عمومی، ماجرای رانت را پایان دهید و با نرخ ارز بازی نکنید؛ من نام هر نوع ارزانفروشی محدود ارز را به هر اسم و بهانهای رانت میگذارم.»
رانت ارزی همیشه با اقتصاد ایران بوده است. این معضل مهم همیشه مورد نقد کارشناسان اقتصادی قرار داشته، زیرا دولتها برای کنترل تورم و بهای کالاها و خدمات از سویی و هراس از اینکه گفته شود در دوره آنها ارزش پول ملی کاسته شده، به صورت دستوری نرخ برابری ارزها را کنترل کرده و میکنند. در مجموع بازی با قیمت نرخ ارز از سوی دولتها منجر به اختلاف بهای ارز با واقعیتهای اقتصاد میشود. از سویی چنین مداخلهای منجر به دسترسی برخی به این منابع و رانت ارزی میشود.
«اصغر سمیعی» صراف و رئیس اسبق کانون صرافان در این باره میگوید: «همتی در جلسه معارفهاش در سمت ریاست کل جدید بانک مرکزی گفته که میخواهد جلوی رانت ارزی را بگیرد؛ این جمله یک هشدار برای سیستم رانتخوار است. خب، در این شرایط مطمئن باشید که سیستم مافیای رانت این هشدار را جدی میگیرد و تلاش میکند تا با حمله به بازار به مدیرکل یادآوری کند که این مافیا دست و پابسته نیست. سیستم رانتخوار که از سوی همتی تهدید شده چه میکند؟ جملهاش را این گونه طراحی میکند که با ایجاد تقاضای کاذب سعی میکند تا حد امکان نرخها را بالا ببرد تا سیاستگذار و در اینجا آقای همتی بترسد و شفافسازی در بازار را رها کند.
وی در پاسخ به اینکه یعنی صرافی آنقدر قدرت دارد که بتواند سیاست دولت و بانک مرکزی را زمین بزند؟ گفت: «صرافیهای بزرگی داریم که هر قدر بزرگ و پولدار باشند، نمیتوانند به دولت ضربه بزنند مگر اینکه قدرت
هم داشته باشند.»
سمیعی تاکید کرد: «هر بازاری که سازوکار واقعی بازار را نداشته باشند، بازار نیست، بلکه بهشت رانتخواران است؛ اگر ساماندهی بازار ارزی را میخواهیم که اکنون قاچاق تلقی میشود، اما اثر خود را بر بخشهای مختلف اقتصاد گذاشته است، باید به مبانی اقتصادی بازار باز گردیم.
"این دم شیر است به بازی نگیر"