در حالي دولتمردان اين روزها يکي پس از ديگري اين اطمينان را مي‌دهند که دلار ارزان مي‌شود و بيش‌از‌پيش به مردم توصيه مي‌کنند نگران بازار ارز نباشند که دلار همچنان نردبان صعود را طي ميکند و بي‌توجه به اين اظهارات رکوردهاي جديدي را به ثبت مي‌رساند. تا‌جايي‌که گزارش «شرق» از صرافي‌هاي چهارراه استانبول حاکي از آن است که نرخ دلار مداخله‌اي بانک مرکزي که روز دوشنبه در مرحله اول به چهارهزار و ٧٨٤ و در مرحله بعد به چهارهزار و ٧٩٧ تومان افزايش يافت، ديروز به چهارهزار و ٨٧٨ تومان و چهار هزار و ٨٨٨تومان رسيد. دلار آزاد نيز بعد از عبور از نرخ چهارهزار و ٨٦٠ تومان در روز دوشنبه، ديروز در نرخ‌هاي چهارهزار و ٩٥٠ تومان و حتي پنج هزار تومان هم معامله شد. نرخي که صرافي‌ها و برخي از کارشناسان اقتصادي پيش‌بيني آن را کرده بودند و حتي هشدار داده بودند که اگر نسخه مناسبي براي اين بازار پيچيده نشود، اتفاقات سال‌هاي ٩٠ و ٩١ تکرار و بازار با تلاطمات جدي روبه‌رو خواهد شد. نوسانات نرخ دلار که از ماه‌هاي گذشته آغاز شده و همچنان ادامه دارد، نه‌تنها دلالان بلکه مردم عادي را روانه چهارراه استانبول کرده است که با صف‌هاي عريض‌وطويل سعي دارند از ديگري گوي سبقت را بربايند و برنده اين بازار شوند. اما در ميان هياهوي گراني دلار و ارزهاي مداخله‌اي بانک مرکزي که هر روز گران‌تر مي‌شود و به نرخ بازار آزاد نزديک مي‌شود، اظهارات مقامات دولتي و توصيه‌هايشان بدون آنکه بازار ارز را رصد کنند و قيمت واقعي دلار آزاد را بدانند، هر روز بيشتر مي‌شود و اين تلاطمات بازار را بيشتر ميکند. تا‌جايي‌که حسن روحاني، رئيس‌جمهوري در مصاحبه تلويزيوني در پاسخ به سؤالي مبني بر قيمت چهارهزار و ٧٥٠ تومان دلار فقط پاسخ داد که قيمت دلار آن‌قدر نيست و شما (مجري) نرخ تعيين نکنيد. اين سؤال بار ديگر، آن هم در هياهوي گراني دلار و افزايش آن به نرخ چهار هزار و ٨٠٠ تومان از او پرسيده شد و او باز هم تأكيد کرد قيمت اين رقم نيست. روحاني در همان گفت‌وگو و از دوربين سيما به مردم و فعالان بازار ارز اطمينان داد که ذخاير کافي براي ارز داريم و خيالتان بابت دلار راحت باشد. ولي‌الله سيف، رئيس‌کل بانک مرکزي نيز در همايش بانکداري الکترونيک، محور گفته‌هايش را بر نوسانات دلار قرار داد و وعده کاهش نرخ ارز را به دليل مناسب‌بودن ذخاير بانک مرکزي داد و به مردم گفته بود نگران نباشند. جالب‌ترين واکنش اما به محمدباقر نوبخت، سخنگوي دولت اختصاص دارد که ديروز در نشست خبري هفتگي خود به مردم توصيه کرد براي خريد ارز «هول» نزنند. البته او اين را هم اضافه کرد که مبلغ فعلي دلار مورد رضايت دولت نيست و دلار بايد کمتر از چهارهزار تومان شود. او همچنين با اين توضيح که در بازار ارز اتفاقي نيفتاده است که شاهد نوسانات اين‌چنيني باشيم، تأكيد کرده دليل نوسانات نرخ ارز اقتصادي نيست و تقاضاي کاذب براي افزايش سود بيشتر و در واقع سفته‌بازي، باعث اين التهابات شده است که بانک مرکزي برنامه‌ای اساسي براي اين مسئله دارد. در ميان اين وعده وعيدها، محمد نهاونديان، معاون اقتصادي رئيس‌جمهوري نيز که در حاشيه جلسه ديروز هيئت نمايندگان اتاق بازرگاني تهران صحبت مي‌کرد، درباره آشفتگي بازار ارز فقط به اين بسنده کرد که قيمت کنوني ارز در بازار کوتاه‌مدت بوده و قابل قبول نيست. او همچنين تأكيد کرد تدابير متنوعي براي بازار ارز از سوي دولت انديشيده شده و تصميم‌گيري‌هايی صورت گرفته که يکي پس از ديگري اعمال خواهد شد. اما وعده‌هاي زيادي که يکي پس از ديگري از سوي مقامات داده مي‌شود، درحالي است که نبض دلار هر روز تندتر مي‌زند و اين اطمينان‌ها فقط موجب شده که نرخ دلار به نرخ پنج هزار تومان هم برسد و تلاطمات ديگري را براي اين بازار رقم بزند. اين در حالي است که به‌تازگي رئيس کل بانک مرکزي در نامه‌اي به رئيس کل سازمان امور مالياتي کشور ضمن معرفي خريداران عمده ارز به‌همراه ميزان دلار خريداري‌شده از ابتداي سال جاري تا ١٧ دي ماه، خواستار رسيدگي به مبادلات اين اشخاص و اقدام لازم درخصوص وصول ماليات‌هاي متعلقه شده است.
سيگنال‌هاي منفي در اقتصاد
يک مقام آگاه درباره نوسانات نرخ دلار به «شرق» گفته است متأسفانه سيگنال‌هاي منفي در اقتصاد، افزايش تقاضا براي ارز مصرفي در ماه‌هاي بهمن و اسفند و افزايش مسافرت‌ها نه به‌شکل حاد موجب گراني دلار در بازار شده است. اين در حالي است که تقاضاهاي موجود در بازار با حرکت‌هايي صورت مي‌گيرد که خيلي نمي‌تواند راه‌حل مناسبي براي رفع مشکل باشد و تنها مقطعي با اثر کم است. او اضافه ميکند در کشوري که توليد ارز بيشتر از مصرف آن است و منحني تقاضا نمي‌تواند منحني عرضه را تحت شعاع قرار دهد، قاعدتا نبايد افزايش قيمت وجود داشته باشد؛ يعني با مداخله دولت در بازار کنترل مي‌شود اما متأسفانه سوداگري در بازار ارز موجب شده ارز تبديل به کالاي سرمايه‌اي شود و پول ملي تضعيف شود. اين مسئله هرچند خيانتي است که به کشور شده اما ما نمي‌توانيم اين را خيانت بدانيم. چرا‌که مردم در‌شرايطي‌که روزبه‌روز ارزش پول کاهش مي‌يابد تمايل دارند اصل پولشان را حفظ کنند و سود متعارف خود را هم داشته باشند. اما موضوع اين است که تبديل‌شدن ارز به يک کالاي سرمايه‌اي به قيمت تضعيف پول ملي، اثر تقويمي بازار و فاکتورها و سيگنال‌هايي که در اقتصاد عمدا يا سهو داده مي‌شود و آشفتگي را متبلور ميکند، همگي در قالب يک زنجيره باعث شد تقاضا براي ارز ايجاد شود. اين تقاضا وقتي پاسخ متناسب براي عرضه مکفي پول و ارز نباشد، بالطبع قيمت دلار را بالا مي‌برد. او اين را هم اضافه ميکند که درست است ذخاير ارزي ما صدميليارد دلار است اما امکان دارد در دسترسي به ذخاير ارزي مشکل داشته باشيم که خود هجوم تقاضا را افزايش مي‌دهد. از آن گذشته بخش‌نامه‌هايي که در موارد بحران عرضه مي‌شود، تأمل‌برانگیز است. برای مثال آنها که در بازار، ارز خريداري مي‌کنند و دلال هستند، وقتي اعلام مي‌شود سازمان مالياتي اين افراد را شناسايي ميکند، هرچند حرف درستي است، اما بازار سياه ارز را شکل مي‌دهد، درحالي‌که معاملات به‌صورت شفاف و روشن در سامانه سنا رصد مي‌شود و با اين اقدامات فقط به بازار فرعي ارز توجه مي‌کنيم. بااين‌حال او پيشنهاد ميکند؛ بازار ارز جدي گرفته شود. به‌جاي اينکه ارز را به صرافي تخصيص دهيم و بگوييم به چه کساني داده شود و بر نوسانات بازار ارز دامن بزنيم، بايد يک بازار ايجاد کنيم که متولي ارز باشد و خريداران و فروشندگان يکديگر را ملاقات کنند و دولت به‌عنوان مداخله‌گر قوي وارد شود و ارز را تزريق کند. او اضافه ميکند، بايد يک بار براي هميشه يکسان‌سازي نرخ ارز را جدي بگيريم و اجازه ندهيم دستاوردهاي نرخ ارز از بين برود؛ هرچند ١٠ تا ١٢ سالي است که با مديريت ناکارآمد به ويژه در دولت قبلي و بسيار منطقي در اوايل دولت روحاني براي کنترل نرخ ارز اکنون نظام آشفته چندنرخي در بازار حاکم شده است و همه دنبال اين هستند كه قيمت ارز بالا برود و اين به قيمت ضربه‌زدن به خيلي از مسائل تمام مي‌شود. از نگاه او، بانک مرکزي بايد به‌عنوان يک بازيگر وارد بازار ارز شود نه اينکه بازار را به دست ٦٠٠ تا ٧٠٠ صرافي بدهد و ٥٠٠ تا هزار دلار در اختيار آنها قرار دهد و بگويد به چه کساني ارز داده شود.
نوسانات بازار ارز به بازار سکه و طلا هم رسيد تا‌جايي‌که ديروز تا لحظه تنظيم گزارش، انواع سکه نيز با رشد قيمت مواجه شد. سکه تمام‌بهار آزادي طرح جديد يک‌ميليون‌و ٥٨٥ هزارو ٥٠٠ تومان و سکه تمام‌بهار آزادي طرح قديم يک‌ميليون‌و ٥٤٦ هزار تومان معامله شد. هر قطعه نيم‌سکه بهار آزادي ٧٧٤ هزار تومان، ربع سکه ٤٧١ هزار تومان و هر قطعه سکه گرمي ٣١١ هزار تومان فروخته مي‌شد. هر گرم طلاي ١٨عيار نيز ١٥٣هزارو ٣١٨ تومان ارزش‌گذاري شده بود، ضمن آنکه هر اونس طلا در بازارهاي جهاني با قيمت ١٣٢٩,١ دلار معامله مي‌شود.