«پول نقد همراه داشته باشید، دیگر کارت نمی‌کشیم.» بسیاری از جایگاه‌داران سوخت، سوپرمارکت‌ها و سایر اصناف حالا برای مشتریان‌شان اطلاعیه‌هایی نصب کرده‌اند مبنی بر این‌که پول نقد همراه داشته باشند. چند وقتی است بانک مرکزی بی‌سروصدا تصمیم گرفته است وجوه پرداختی با دستگاه‌های کارتخوان را ٢٤ ساعت بعد به حساب فروشندگان واریز کند و همین مسأله اعتراض‌های زیادی را به دنبال داشته است؛ در این میان جایگاه‌داران سوخت بیشتر از همه عصبانی به نظر می‌رسند. آنها باید ظرف ٤٨ ساعت پول فروش فرآورده‌های نفتی را با شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تسویه کنند و همین نگهداری ٢٤ ساعته پول برای آنها دردسر ایجاد کرده است. با این وجود بیژن حاج محمدرضا، رئیس اتحادیه جایگاه‌داران به «شهروند» می‌گوید: جایگاه‌داران تنها با بانک ملت و کیف‌پول آن مشکل دارند و با دستگاه‌های کارتخوان‌های بانک‌های دیگر مشکلی نداریم. با این حال جایگاه‌داران این مشکل را مربوط به تصمیم جدید بانک مرکزی هم می‌دانند. علی فاضلی، رئیس اتاق اصناف هم به «شهروند» اعلام کرده برخی از سوپر مارکت‌داران هم از فروش جنس با دستگاه‌های pos خودداری می‌کنند. هر چند که علی فاضلی معتقد است تأخیر ٢٤ ساعته در واریز وجه به حساب واحدهای صنفی مشکل ایجاد نمی‌کند، می‌گوید: باید بانک مرکزی به صورت شفاف اعلام کند که هدف از ابلاغ این دستورالعمل چیست. وجه دیگر این ماجرا پرسشی است که فعالان بازار و کارشناسان مطرح می‌کنند؛ در این ٢٤ ساعت حجم عظیم پول‌های در گردش بازار کجا نگهداری می‌شود و برای آن دقیقا چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
پول‌های مه‌آلود در سیکل ۲۴ ساعته
اجرایی‌شدن دستورالعمل بانک مرکزی برای افزایش زمان تسویه تراکنش‌های شاپرک با وجود این‌که کاملا از سوی این بانک مورد تأیید بوده و بهانه آن را ممانعت انتقالات مشکوک به کلاهبرداری و پولشویی اعلام کرده است، ولی در مقابل کاربران شبکه بانکی و البته کارشناسان با این جریان چندان موافق نبوده و معتقدند كه موجب ماندن پول در فضایی مه‌آلود و مبهم شده و برخی کسب‌و‌کارها را با مشکل مواجه می‌کند. چند روزی بود که برخی مشاغل متوجه شده بودند تسویه مبالغ دریافتی آنها از طریق کارت‌های بانکی با تأخیر بیشتری نسبت به روال قبلی انجام می‌شود. این موضوع که با ابهاماتی مواجه بود و گمانه‌هايي در مورد افزایش زمان تسویه وجود داشت، درنهایت با اعلام رسمی بانک مرکزی که در این مورد سکوت کرده بود، همراه و مشخص شد. این بانک طی بخشنامه‌ای مقررات مبادلات پولی را در بخش‌هایی تغییر داده بود که در اهم آن زمان تسویه تراکنش‌های شاپرک (شبکه پرداخت الکترونیک) قرار داشت. طبق مقررات جدید در حالی پیش از این تسویه تراکنش شاپرک حدود شش تا هفت ساعت یک‌بار انجام می‌شد که به ۲۴ ساعت افزایش یافت؛ به عبارتی وقتی مشتری برای خرید خود در دستگاه pos کارت می‌کشد، ۲۴ ساعت بعد وارد حساب فروشنده خواهد شد. در عین حال که با مقررات جدید زمان انتقال مبالغ جابه‌جا شده از طریق سامانه‌های «ساتنا» و «پایا» که مبالغ بالا با آنها جابه‌جا می‌شود، نیز به یک‌بار در روز تغییر کرد.
ما پولمان را بلافاصله لازم داریم
نه ۲۴ ساعت بعد
به دنبال این دستورالعمل برخی کسب‌و‌کارها و مشاغل اعتراض‌هایی را مطرح کردند چراکه دریافت وجوه آنها با کندی مواجه شد؛ در حالی که شرایط کاری آنها به گونه‌ای است که باید در فاصله‌ای کوتاه به منابع نقد خود دسترسی داشته باشند. یکی از معترضان به روش جدید تسویه تراکنش‌های شاپرک، جایگاه‌داران سوخت هستند که عنوان می‌کنند باید برای خرید سوخت وجوه آنها در دسترس بوده و بتوانند در هنگام تمام شدن بنزین و گازوییل خرید را فوری انجام دهند و برای این کار باید مطمئن شوند چه مقدار منابع در حساب موجود است تا براساس آن خرید کنند. این در حالی است که با افزایش زمان تسویه و دیر آمدن پول به حساب با مشکل مواجه شده و نمی‌توانند به موقع خرید انجام دهند. البته آنها پیش از این هم حتی زمانی که تراکنش‌ها چند ساعته انجام می‌شد، نسبت به این موضوع معترض بوده و خواسته بودند تا زمان تسویه و همچنین پیامک‌های ارسالی برای اعلام موجودی کاهش یابد. البته بیژن حاج محمدرضا، رئیس اتحادیه جایگاه‌داران سوخت این اعتراضات را رد کرده و به «شهروند» می‌گوید: جایگاه‌داران از کیف پول بانک ملت که برای خرید فرآورده‌های نفتی تعبیه شده است، استفاده نمي‌كنند. آن‌گونه که این فعال گفته است تسویه بانک ملت با جایگاه‌داران سوخت هیچ روال مشخصی ندارد و بعضا بیش از یک هفته هم طول می‌کشد؛ در حالی که جایگاه‌داران باید پول فرآورده دریافتی را ظرف ٤٨ ساعت با شرکت پخش و پالایش تسویه کنند؛ همین مسأله بشدت برای جایگاه‌داران مشکل‌ساز شده است. این گفته‌ها در شرایطی مطرح شده که اطلاعیه پخش و پالایش نشان می‌دهد که اخبار شنیده‌شده چندان هم بیراه نیست. مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی دیروز تأکید کرد: مردم همچنان می‌توانند از دستگاه‌های کارتخوان برای پرداخت پول سوخت در جایگاه‌ها استفاده کنند. به گفته محمدرضا موسوی‌خواه در گذشته هر پولی که از طریق این سامانه پرداخت می‌شد، ظرف مدت دو تا سه ساعت در دسترس صاحب حساب قرار می‌گرفت، اما اکنون با تغییراتی که انجام شده، صاحب حساب حدود ۲۴ ساعت بعد به پول خود دسترسی خواهد داشت که این موضوع با توجه به لزوم خرید فرآورده سوختی، برای جایگاه‌داران مشکلاتی ایجاد کرده است. این مقام مسئول با تأکید بر این‌که نباید هیچ وقفهای در روند خدمات و سوختگیری در جایگاه‌ها ایجاد شود، تصریح کرد: جایگاه‌داران همانند گذشته به دریافت پول سوخت از طریق دستگاه‌های کارتخوان از سوی مشتریان موظف هستند.
مخالفت کسبه
با دستورالعمل جدید بانک مرکزی
همچنین برخی کسبه دیگر که خرید و فروش انجام می‌دهند می‌گویند که ما باید پولمان در دسترس باشد و بدانیم چه زمانی وارد حساب ما شده و چقدر موجودی داریم؛ چون باید برای پرداخت‌شدن مبالغ چک‌های صادره حساب ما مکفی باشد، در حالی که با این شرایط ممکن است چک ما به بانک برود ولی چون پول هنوز ۲۴ ساعت خود را طی نکرده و در حساب ننشسته حتی ممکن است چک‌های ما برگشت بخورد؛ اما به هر حال برای برخی مشاغل خرد این موضوع چندان قابل توجه نبود که زمان تسویه پول آنها افزایش یافته باشد. برخی هم این را مطرح می‌کنند که ما از ساتنا برای جابه‌جایی مبالغ بالا و کاربرد فوری استفاده می‌کنیم؛ مثلا جایی ۵۰میلیون فورا لازم است که جابه‌جا شود در این حالت باید چه کنیم؟ مبادلات کند شده و امور مالی به تأخیر می‌افتد. با وجود این علی فاضلی، رئیس اتاق اصناف معتقد است كه تأخیر ٢٤ ساعته در واریز وجه هیچ مشکلی برای اصناف ایجاد نمی‌کند؛ به شرط این‌که بانک مرکزی به صورت شفاف توضیح دهد که تکلیف این پول در مدت ٢٤ ساعته که طول می‌کشد به حساب واحدهای صنفی واریز شود، چیست. آن‌گونه که این فعال صنفی اعلام کرده دیروز قرار بوده جلسه‌ای مشترک میان اصناف و مسئولان بانک مرکزی در این رابطه صورت گیرد.
به دنبال ایمن‌سازی هستیم
با این حال اعلام موضع بانک مرکزی و مسئولان شاپرک با این توضیح همراه بوده که به منظور اعمال کنترل دقیق‌تر بر مبادلات پولی بین بانکی، فراهم‌آوردن زمان و امکانات لازم برای رهگیری تراکنش‌ها، جلوگیری از انجام انتقالات مشکوک به کلاهبرداری و پولشویی و از میان برداشتن زمینه سوء‌استفاده از زیرساخت‌های پرداخت و تسویه برای فعالیت‌های سوداگرانه این تغییرات را اعمال کرده‌اند در عین حال که بر اساس استانداردهای جهانی در بسیاری از کشورها زمان تسویه تراکنش‌ها از ۲۴ تا ۴۸ ساعت نیز تعیین می‌شود.
کارشناسان چه می‌گویند؟
اما در همین رابطه برخی مسئولان پیشین نظام بانکی نظرات متفاوتی مطرح کرده و اجرای این دستورالعمل را در مقطع کنونی باعث ایجاد موانعی در مسیر تسریع مبادلات پولی می‌دانند. حیدر مستخدمین‌حسینی، معاون پیشین بانک مرکزی، لزوم تسریع در انجام مبادلات پولی در نظام بانکی را به عنوان یکی از نکات مورد توجه مطرح کرد و گفت که در شرایطی در سال‌های گذشته بر تسریع مبادلات پولی در حوزه الکترونیک تأکید وجود داشته و به‌خصوص در ۱۰سال اخیر بانک‌ها در این مسیر حرکت کردند که این بخشنامه بانک مرکزی می‌تواند در ادامه آن وقفه ایجاد کند. او با اشاره به این‌که طرح موضوع بالابردن امنیت و مبارزه با کلاهبرداری و پولشویی در نتیجه اجرای بخشنامه اخیر شائبه‌هایی ایجاد می‌کند، گفت: این‌گونه به نظر می‌رسد که شاید قبلا اتفاق‌های مشکوکی افتاده و اکنون قرار است با برنامه جدیدی که در دستور کار قرار دارد، جریان مبادلات مشکوک، کلاهبرداری‌ها و پولشویی‌هایی که انجام‌شده متوقف شود و بانک مرکزی بتواند کنترل‌های لازم را انجام دهد؛ ولی موضوع مبهم این است که در حال حاضر هم بانک مرکزی امکان نظارت کافی و دقیق را می‌تواند بر جریان مبادلات پولی داشته باشد و اجازه دهد نقل‌و‌انتقالات انجام شده و بلافاصله بعد از آن کنترل‌های لازم را انجام دهد. معاون پیشین بانک مرکزی با بیان این‌که برای افتتاح حساب در بانک‌ها حتما افراد ابراز هویت شده و مدارک از آنها دریافت می‌شود، پس احتمال فرار بسیار پایین است، افزود: در این شرایط در کنار کنترلی که می‌توان بر ارقام ریز داشت، ارقام درشت نیز قابل ردیابی بوده و اگر شبهه‌ای وجود دارد بانک مرکزی می‌تواند با دریافت اطلاعات به موضوع رسیدگی کند.
منبع: شهروند