با این همه اما نه‌تنها دیدار مهم روز جمعه ایران و تروئیکای اروپایی برگزار نشد بلکه بنابر آنچه حوالی غروب پنجشنبه به وقت تهران از سوی وزیر امور خارجه عمان به عنوان طرف میانجی در مذاکرات ایران و آمریکا اعلام شد، دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا نیز به تعویق افتاد؛ مذاکراتی که بنابر برنامه‌ریزی صورت گرفته میان ایران و آمریکا به عنوان دو طرف اصلی مذاکرات و عمان به عنوان طرف میانجی قرار بود امروز (شنبه 13اردیبهشت‌ماه) به میزبانی رم ایتالیا برگزار شود.
پشت پرده تعویق مذاکرات
کمتر از 24ساعت تا موعد برگزاری دیدار مهم دیپلمات‌های ایرانی و همتایانشان از سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در رم ایتالیا و کمتر از 48 ساعت پیش از برگزاری مذاکراتی که قرار بود با میانجیگری عمان، میان ایران و آمریکا برگزار شود، بدر بن حمد آل البوسعیدی وزیر امور خارجه عمان در پیامی که از طریق حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر) منتشر کرد، نوشت: «به دلایل لجستیکی، ما جلسه ایران و آمریکا را که برای روز شنبه سوم مه (13 اردیبهشت‌ماه) برنامه‌ریزی شده بود، به زمان دیگری موکول می‌کنیم. تاریخ‌های جدید پس از توافق طرفین اعلام خواهد شد.» اما باوجود تاکید این دیپلمات عمانی بر «دلایل لجستیکی» و تدارکاتی به عنوان علت تعویق مذاکرات ایران و آمریکا، با نگاهی به مجموعه تحلیل‌های منتشر شده در رسانه‌های داخلی و خارجی و واکاوی آنچه در یکی،دو روز گذشته از سوی طرف‌های مختلف این کنش دیپلماتیک مطرح شده به نظر می‌رسد وقفه به‌وجود آمده در روند مذاکرات و تعویق دور چهارم این گفتوگوها، به‌جز «دلایل تدارکاتی و لجستیکی» که از سوی طرف عمانی مطرح شده، می‌تواند از «اختلافات فنی و کارشناسی» و «فشار‌ها و تحولات سیاسی» را نیز نشات گرفته باشد. چنانکه تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا وقتی با پرسش بی‌بی‌سی درخصوص توئیت وزیر خارجه عمان مواجه شد، نه‌تنها آنچه را که تحت عنوان «دلایل لجستیکی و تدارکاتی» به عنوان دلیل تعویق دور چهارم مذاکرات مطرح شده بود، تایید نکرد بلکه در اظهارنظری دور از انتظار مدعی شد که «اساسا هیچ‌گاه زمان و مکان حضور ایالات‌متحده در دور چهارم مذاکرات تایید نشده بود.» هرچند این مقام ارشد در کاخ سفید درعین‌حال سعی کرد مانع از ایجاد دلسردی نسبت‌به افق پیش‌روی مذاکرات ایران و آمریکا شود و بلافاصله گفت: «اما می‌توانم به شما بگویم براساس آنچه نماینده ما در مذاکرات می‌گوید، حدس می‌زنم در آینده نزدیک اتفاقی رخ خواهد داد و به محض اینکه این جزئیات را داشته باشیم، به شما اطلاع خواهیم داد.» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین گفت که او درخصوص پست هیچ شخصی «صرف‌نظر از موقعیتش صحبت نمی‌کند» و «ممکن است یکی از این جلسات (مذاکره ایران و آمریکا) در آینده نزدیک برگزار شود اما ما در مورد مکان یا زمان بحث نخواهیم کرد.» سیدعباس عراقچی نیز با تاکید بر اینکه «بیش از هر زمان دیگری مصمم هستیم تا به توافقی عادلانه و متوازن دست یابیم»، در شبکه ایکس نوشت که «به همراه طرف‌های عمانی و آمریکایی تصمیم گرفتیم دور چهارم گفتوگوها را به دلایل فنی و لجستیکی به تعویق بیندازیم.» وزیر امور خارجه ایران همچنین تصریح کرد که «از سوی ایران، هیچ تغییری در عزم ما برای دستیابی به یک راه‌حل از طریق مذاکره وجود ندارد.»
همزمان با این موضع‌گیری امیدوارکننده دو مقام ایرانی و آمریکایی درباره آینده مذاکرات و افق روشنی که به باور هر دو، کماکان پیش‌روی مذاکره‌کنندگان قرار دارد و در دسترس است، برخی منابع رسانه‌ای ازجمله فاکس‌نیوز، نیویورک‌تایمز، وال‌استریت ژورنال و آسوشیتدپرس در تحلیل‌هایی که درخصوص تعویق دور چهارم مذاکرات منتشر کردند به مواردی اشاره داشتند که چندان با آنچه وزیر خارجه ایران و سخنگوی وزارت خارجه ایالات‌متحده مطرح کردند، همسو نبود. این درحالی بود که رسانه‌های آمریکایی به‌ویژه وال‌استریت ژورنال و نیویورک تایمز با تاکید بر آ‌چه تحت عنوان «اختلافات فنی و سیاسی» عنوان کردند، مدعی شدند که این اختلافات منجر به تعویق مذاکرات شده است. چنانکه وال‌استریت ژورنال گزارش داد که مذاکرات مسقط بر سر سطح غنی‌سازی اورانیوم (۲۰درصد در برابر 67/3درصد) و ذخایر اورانیوم ۶۰درصدی ایران به بن‌بست رسیده و به نقل از یک مقام آمریکایی نوشت: «ایران در حالی بر حفظ توانایی غنی‌سازی اصرار دارد که این موضع برای آمریکا غیرقابل‌قبول است.»
آنطور که آسوشیتدپرس در گزارش خود آورده، ایران غنی‌سازی را «حق غیرقابل‌مذاکره» خود می‌داند حال آنکه مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا به سی‌ان‌ان گفته که «ایران باید اورانیوم مورد نیاز خود را وارد کند.» نیویورک‌تایمز با طرح این ادعا که تهران خواستار لغو یکجای تحریم‌هاست، یادآور شد که آمریکا رفع تدریجی تحریم‌ها را به گام‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی مشروط کرده است. این رسانه آمریکایی در گزارش خود با استناد به نقل‌قولی از یک دیپلمات غربی نوشت: «اختلافات بر سر جزئیات، مانند مکانیسم راستی‌آزمایی و تضمین‌ها، مذاکرات را متوقف کرده است.»
فاکس‌نیوز در گزارش خود از پیشنهاد ایران در مورد ذخایر اورانیوم ۶۰درصدی نوشته و مدعی است که تهران خواهان نگهداری این ذخایر تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. حال آنکه آمریکا خواستار تخریب یا انتقال ذخایر اورانیوم 60درصدی ایران به خارج از این کشور است.
وال‌استریت ژورنال نیز در گزارش خود ادعا کرده که ریشه اختلافاتی که به‌زعم این رسانه منجر به ایجاد وقفه در دور چهارم مذاکرات شده، این است که کارشناسان ایرانی به رهبری مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران و عضو ارشد تیم مذاکره‌کنندگان جمهوری اسلامی با ارائه اطلاعات فنی در ادوار پیشین مذاکرات، بر حفظ سانتریفیوژ‌های پیشرفته (آی‌آر-6) تاکید کرده اما تیم آنتون که از اعضای ارشد تیم مذاکره‌کنندگان ایالات‌متحده است، خواستار غیرفعال‌سازی این سانتریفیوژها و بازرسی‌های گسترده شده است. در همین حال آسوشیتدپرس نیز در گزارش خود درخصوص دلایل تعویق مذاکرات، با تاکید بر «دشواری و پیچیدگی» مذاکرات فنی-کارشناسی ایران و آمریکا در دور سوم این مذاکرات در مسقط مدعی است «عدم توافق بر سر چارچوب‌ها» علت تعویق دور چهارم مذاکرات بوده است.
روایت رویترز از جزئیات 3 دور مذاکره
همزمان با انتشار این گزارش‌ها، خبرگزاری رویترز که مدعی است از طریق هشت منبع آگاه به جزئیاتی از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا دست یافته، در توضیح علت تعویق دور چهارم مذاکرات نوشته: «اکنون این مذاکرات بر سر کسب امتیازات کلیدی است که مانع از توسعه بمب توسط جمهوری اسلامی برای همیشه شود.» رویترز به نقل از چهار منبع خود «چرخش ترامپ به‌سوی مذاکره با ایران» را تصمیمی توصیف کرده که برای نتانیاهو «شوکه‌کننده» بوده است. آن هم درحالی که او برای جلب حمایت ترامپ از حملات نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران به واشنگتن رفته بود و کمتر از ۲۴ساعت پیش از نشست مطبوعاتی مشترک خود با رییس‌جمهور آمریکا در کاخ سفید متوجه شد که مذاکرات آمریکا با ایران ظرف چند روز آینده آغاز خواهد شد.
هشت منبع آگاهی که رویترز می‌گوید از همه طرف‌ها هستند و خواستند که نامشان فاش نشود، اعلام کرده‌اند که چارچوب اولیه در دست بررسی، هسته اصلی برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ۲۰۱۵ را حفظ می‌کند؛ همان توافقی که ترامپ آن را پاره کرد. حال آنکه بنابر ادعای هر هشت منبع آگاهی که با رویترز گفت‌وگو کرده‌اند، ممکن است توافق احتمالی ایران و آمریکا در پایان مذاکراتی که هم‌اکنون دور چهارم آن به تعویق افتاده، تفاوت چندانی با توافق قبلی که ترامپ آن را بدترین توافق تاریخ خوانده بود، نداشته باشد اما مدت آن را به ۲۵سال افزایش داده، راستی‌آزمایی را تشدید کرده و بندهای موسوم به «غروبِ آفتاب» را که جنبه‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران را متوقف می‌کنند، گسترش می‌دهد. هرچند این بندها قرار نیست زمینه‌ساز نابودی کامل برنامه هسته‌ای ایران شوند و همین مساله نیز
منجر به نگرانی نتانیاهو شده است.
به گفته این منابع، بنابر شرایط مورد بحث، ایران اندازه ذخایر و انواع سانتریفیوژها را محدود کرده و ذخایر اورانیوم ۶۰درصدی خود را تحت نظارت بی‌سابقه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رقیق، صادر یا مهر و موم می‌کند که «همه اینها در ازای تخفیف‌های قابل توجه تحریم‌ها خواهد بود.» این خبرگزاری در بخشی از گزارش خود، «مهم‌ترین مساله» در مذاکرات اخیر میان ایران و آمریکا را «ظرفیت ایران برای غنی‌سازی اورانیوم» خوانده و با اشاره به مواضع بازیگران اصلی و فرعی این گفتوگوها نوشته آمریکا و اسرائیل می‌گویند غنی‌سازی باید
به طور کامل متوقف شود اما ایران حاضر به پذیرش این موضع نیست. نکته‌ای که بعید نیست از جمله عواملی باشد که در حال حاضر ادامه مذاکرات را به تعویق انداخته است. با این همه اما آنچه رویترز به نقل از یک مقام ارشد نزدیک به ایران در این گزارش آورده، بسیار امیدوارکننده است. چه آنکه این خبرگزاری به نقل از این مقام ارشد نزدیک به ایران مدعی است که «اساسا، مذاکرات در حال شکل‌گیری به‌سوی یک برجام ۲» است و که البته «برخی اضافات» نیز در آن لحاظ شده است. اضافاتی که به ترامپ اجازه می‌دهد آن را به عنوان یک پیروزی ارائه دهد و ایران نیز می‌تواند حق غنی‌سازی خود را حفظ کند. رویترز در عین حال به نقل از همین منابع گزارش داده که آمریکا در حال فشار آوردن برای گنجاندن بحث موشکی در مذاکرات است؛ موضعی که ایران آن را قویا رد می‌کند.
برکناری والتز؛ حذف مخالفان دیپلماسی
به هر روی باتوجه به مجموع دلایلی که در این رابطه مطرح شده، به نظر می‌رسد آنچه در آستانه دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا منجر به تعویق مذاکرات شده، بیش از آنکه به معنای شکست این گفت‌وگو باشد، احتمالا نوعی «تنفس» در روند مذاکراتی است که در چند هفته گذشته با حرارت و شتاب دنبال شده است. به‌ویژه وقتی به یاد بیاوریم که تعویق مذاکراتی که قرار بود در رم ایتالیا برگزار شود، همزمان شده با زلزله سیاسی مهیبی که واشنگتن را به چنان لرزه درآورده که آثارش حتی تا نیویورک نیز احساس می‌شود؛ زلزله‌ای که وقتی رقم خورد که منابع خبری از برکناری مایکل والتز از سمت مشاور امنیت ملی کاخ سفید و انتصاب او به‌‌عنوان نماینده آینده ایالات‌متحده در سازمان ملل متحد واقع در نیویورک خبر دادند. خبری که ظاهراً حتی خود والتز را نیز غافلگیر کرده و آنطور که تحلیلگران گفته‌اند باتوجه به مواضع تند و تیز والتز به عنوان یکی از اعضای کابینه ترامپ که خواهان جنگ و بمباران ایران و مخالف مذاکرات بود، نشانه‌ای است از تلاش ترامپ برای حذف موانعی که در داخل کابینه مانع از مسیر او به سوی دستیابی به توافق با جمهوری اسلامی می‌شوند.