استعفای ظریف چند ساعت بعد از استیضاح همتی
بمب خبری اصلی اما نه در آن ساعات پایانی شامگاه یکشنبه و ساعات آغازین بامداد دوشنبه بلکه وقتی منفجر شد که خورشید روز بعد طلوع کرد و اولین روز کاری دولت پزشکیان در غیاب عبدالناصر همتی آغاز شد. این جنجال تازه رسانه‌ای البته با محوریت یکی از دیگر اعضای شاخص دولت پزشکیان کلید خورد اما نه از جانب عبدالناصر همتی که چند ساعتی از استیضاح و عزلش از دولت «وفاق» می‌گذشت بلکه این‌بار نوبت جواد ظریف بود که چاشنی این بمب خبری را فعال کند؛ بمبی که ازقضا در حالی منفجر شد که از چند ساعت پیش از آن، طیفی از ناظران از «شکست پروژه وفاق» می‌گفتند و استدلال می‌کردند که خزان راهبردی که پزشکیان واضعش بود، فرارسیده و کم‌کم باید خود را برای دورانی آماده کنیم که دیگر هیچ‌کس، حتی شخص رییس‌جمهور هم حاضر نخواهند بود کلامی از «وفاق ملی» و هر آن «کلیدواژه‌ای» بگوید که در این هفت ماه و چند روز گذشته ورد زبانش بود چراکه به فاصله تنها چند ساعت پس از استیضاح عبدالناصر همتی در نتیجه پافشاری پایداری‌های پارلمان و برکناری وزیر اقتصاد دولت از کابینه، جواد ظریف هم که از نخستین روزهای ریاست‌جمهوری مسعود پزشکیان، با حکم شخص رییس‌جمهور در قامت «معاون راهبردی ریاست‌جمهوری» مشغول به کار بود، اعلام کرده که عطای عضویت در این کابینه را به لقایش بخشیده و رسما از ادامه همکاری با دولت پزشکیان استعفا کرده است!
استعفای ظریف به‌توصیه اژه‌ای
هنوز 6 صبح دوشنبه نشده بود که جواد ظریف با انتشار متنی در حساب کاربری شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس از پایان دوران حضورش در قامت معاون راهبردی رییس‌جمهور خبر داد و جالب‌تر آنکه بنابر توضیحاتی که در این رابطه منتشر کرد، تصریح کرد که صرفا پس از آن تن به این تصمیم عجیب و نابهنگام داده که توصیه‌ای در این رابطه از رییس قوه قضاییه دریافت کرده است. وزیر امور خارجه ایران در دوران هشت‌ساله ریاست‌جمهوری حسن روحانی و معاون امور راهبردی ریاست‌جمهوری در این شش، هفت ماهی که از دوران ریاست‌جمهوری مسعود پزشکیان می‌گذرد، نوشت: «سلام بر هم‌میهنان بزرگوار! خداوند بزرگ را سپاسگزارم که در ۹ماه گذشته این فرصت را به این خدمتگزار کوچک ارزانی داشت که در جهت تحقق اراده ملت و خدمت به مردم آنچه را در توان داشتم پیشکش کنم. گرچه در شش ماه گذشته با سخیف‌ترین توهین‌ها، افتراها و تهدیدها نسبت به خود و خانواده‌ام روبه‌رو بودم و حتی در درون دولت نیز تلخ‌ترین دوران خدمت ۴۰ساله را گذراندم اما به امید خدمت ایستادگی کردم. اهل فرار از سختی‌ها و دشواری‌ها در مسیر خدمت به این مرز و بوم نبوده و نیستم و در 40 و اندی سال گذشته، چه بسیار توهین‌ها و افتراها را برای نقش اندکی که در پیشبرد منافع ملی از پایان دادن به جنگ تحمیلی تا به سرانجام رساندن پرونده هسته‌ای داشته‌ام به‌جان خریده و برای خدشه‌دار نشدن منافع کشور در برابر سیل دروغ و تحریف دم فروبسته‌ام، دیروز به دعوت ریاست قوه قضاییه به دیدار ایشان رفتم. در این دیدار، ایشان با اشاره به شرایط کشور توصیه کردند که برای پیشگیری از فشار بیشتر بر دولت، به دانشگاه بازگردم. بنده نیز بی‌درنگ پذیرفتم.»
ظریف همچنین خاطرنشان کرد که «همواره خواسته‌ام یار باشم و نه بار، با سپاس فراوان از ایشان که بار مسوولیت دربرابر خدا و مردم را از دوش بنده برداشتند، امیدوارم با کنار گذاشتن بنده، بهانه‌ها برای سنگ‌اندازی دربرابر خواست مردم و موفقیت دولت برداشته شود. هنوز به پشتیبانی از دکتر پزشکیان گرانقدر می‌بالم و برای ایشان و دیگر خدمتگزاران راستین به مردم بهترین‌ها را آرزومندم. از پیشگاه خداوند بخشایشگر و شما مردم خوب، صبور و قدردان ایران، برای همه کاستی‌ها پوزش می‌خواهم.»
تنهاترین رییس‌جمهور
یاران پزشکیان یا به بیان دقیق‌تر آن تعداد از یارانش که دست‌کم تا زمان نگارش این گزارش در حوالی ساعت 17روز دوشنبه، از همراهی با پزشکیان و دولتش عقب‌نشینی نکرده و کماکان بر کرسی‌هایشان در کابینه چهاردهم تکیه زده‌اند، البته اصرار دارند که هیچ اتفاق خاصی نیفتاده و معتقدند باوجود آنکه ظرف کمتر از 24ساعت، رییس‌جمهور نه وزیراقتصادش را در کنار خود می‌بیند و نه حتی معاون راهبردی و دیپلمات کارکشته‌ای را که در روزهای سخت کارزار انتخاباتی، یک‌تنه مقابل تمام رقبا و هجمه‌هایشان ایستاد تا پزشکیان آسیب نبیند اما «تنها نخواهد ماند!» این را مشخصا سید مهدی طباطبایی به‌عنوان معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر ریاست‌جمهوری گفته و اصرار دارد که «یک تجربه تلخ یا یک ناکامی مقطعی را نباید به معنی شکست یک کلان پروژه انگاشت.» او که البته با نگاهی به ساعت انتشار توئیتش در شبکه اجتماعی ایکس درمی‌یابیم که احتمالا از استعفای ظریف که حدود یک ساعت پس از این توئیت، رسانه‌ای شد، بی‌خبر بوده و ظاهرا منظورش از آن «تجربه تلخ» و «ناکامی مقطعی» صرفا رگبار حملات پایداری‌هایی است از نخستین ساعات صبح یکشنبه تا حوالی بعدازظهر به سوی دولت و مشخصا وزیر اقتصاد دولت نشانه رفته بودند و درنهایت نیز کارش را در این دولت یکسره کردند، در ادامه توئیت خود نوشته است: «برای کامیابی در یک میدان بزرگ و پیمودن یک راه طولانی باید صبوری ورزید، برنامه داشت و دست از تلاش نکشید.» طباطبایی همچنین تاکید کرده که «رییس‌جمهور در روزهای سخت‌تر از این هم در راهی که برای نجات ایران در پیش گرفته، تنها نخواهد ماند!»
عارف
با این همه اما آنچه حوالی نیمروز گذشته ازسوی محمدرضا عارف در قامت معاون اول رییس‌جمهور مطرح شد، قاعدتا با آنچه محمدمهدی طباطبایی مطرح کرد، متفاوت بود. به بیان دقیق‌تر وقتی عارف در پانزدهمین نشست شورای اقتصاد در سال۱۴۰۳ که حوالی نیمروز گذشته برگزار شد تا دست‌کم حال که وزیر اقتصاد با اصرار نمایندگان عمدتا ناهمسو با دولت استیضاح و برکنار شده و فشارهای پایداری‌ها و توصیه‌های گاه و بیگاه قضایی و غیرقضایی به معاون راهبردی رییس‌جمهور نیز درنهایت ظریف را برآن داشته که عطای حضور در دولت پزشکیان را به لقایش ببخشد، چندکلامی در نقد این هجمه‌ها نطق کند و طوری رفتار کند که لااقل دلش خوش باشد!
عارف که سخنانش در این نشست را با تقدیر از تلاش‌های وزیر اقتصاد برکنارشده دولت آغاز کرد، در ادامه گفت: «اختلاف‌نظر، قبل از تصمیم‌گیری، طبیعی، ارزشمند و مفید است ولی وقتی تصمیمی گرفته شد، همه باید عمل کنند.» او که ظاهرا کماکان از تعبیر «وفاق» دل نکنده و همچنان اصرار دارد که با این تعابیر، دل مخالفانش را نرم کند همچنین گفت: «نگاه دولت چهاردهم پایبندی به «وفاق» است و با آنکه متوجه برخی کم‌لطفی‌ها هستیم اما معتقدیم «وحدت و همدلی»، لازمه ادامه کار و پاسخ به مطالبات مردم است.» معاون‌اول رییس‌جمهور سپس به‌طور صریح‌تر به حق نمایندگان برای نظارت بر عملکرد دولت و مشخصا استیضاح وزیران نیز اشاره کرد اما در عین حال گفت: «باید دقت کنیم در دام حواشی و مسائل غیرواقعی نیفتیم.» عارف تصریح کرد: «برخی وزیران گله می‌کنند فردی که تبحر ندارد، در فضای مجازی بداخلاقی کرده است.» او اضافه کرد: «متاسفانه برخی نمی‌دانند که فضای مجازی، حقیقی‌ترین فضاست و کاملا میشود به مبدأ خبر و تحلیل رسید.» عارف با ابراز خرسندی نسبت‌به اینکه به باور او، « دولت در دام حواشی نیفتاده»، گفت: «منش آقای پزشکیان، روشن است، اخلاق‌مداری، صراحت و اعتقاد به همه ارزش‌ها و خصوصا اعتقاد به حل مشکل مردم و پیشرفت و توسعه کشور، از خصوصیات اصلی ایشان است و همه کسانی که با ایشان کار می‌کنند هم به این الگو معتقدند.» معاون اول رییس‌جمهور سپس مشخصا نمایندگان مجلس را خطاب قرار داد و گفت: «انتظارمان از نمایندگان مجلس این است که در مسیر وفاق پیش بروند و بدانند اولویت اول دشمنان، تفرقه‌انگیزی، ایجاد اختلاف و تلف کردن وقت و انرژی ماست و به نظرم یکی از راه‌های مهم برای آنکه در دام آنها نیفتیم، این است که بیشتر در مورد فضای مجازی دقت و بررسی شود که چگونه اختلاف‌نظرهای طبیعی در این فضا به گونه‌ای مطرح میشود که انگار آنها با هم دشمن هستند.»
واکنش‌های جنجالی رسایی و ثابتی به استعفای ظریف
باوجود توصیه‌های عارف اما تندروهای مجلس چنان از کناره‌گیری ظریف خرسند بودند که دیگر حتی به استیضاح وزیر اقتصاد هم توجهی نداشتند؛ چه برسد به توصیه‌های آقای معاون اول! این در حالی بود که حمید رسایی در حساب کاربری شخصی خو در شبکه ایکس به استعفای جواد ظریف اشاره کرد و با انتشار ویدئویی از صحبت‌های گذشته معاون راهبردی رییس‌جمهور که در آن با کنایه به تندروها به پاسخگویی به توئیت‌های ترامپ اشاره‌ای کرده بود، نوشت: «دیدید چه خاکی به سرمان شد! حالا که جناب ظریف عزل شد، چه کسی باید پاسخ توئیت‌های ترامپ رو توی این چهار سال بدهد؟ دستی دستی خودمان را بدبخت کردیم!» همزمان با این توئیت نامتعارف رسایی که با ادبیاتی نامعقول و کنایه‌آمیز منتشر شد، امیرحسین ثابتی که از چهره‌های جوان‌تر جبهه پایداری در مجلس دوازدهم است نیز در توئیتی به کناره‌گیری ظریف واکنش نشان داد و نوشت: «پس از چند ماه پیگیری و تذکرات پی‌درپی نمایندگان خطاب به سران سه قوه، جواد ظریف معاون غیرقانونی رییس‌جمهور مجبور شد از سمت خود استعفا دهد.» این نماینده نزدیک به سعید جلیلی همچنین اضافه کرد: «البته هنوز چند مسوول دیگر نیز در دولت حضور دارند که آنها نیز یا باید تابعیت دوم فرزندان‌شان را لغو کنند یا از سمت خود برکنار شوند. همچنان اجرای کامل این قانون را در مجلس پیگیری خواهیم کرد؛ حاکمیت قانون باید از مسوولان و اقویا آغاز شود تا در مردم نیز پذیرش داشته باشد.» بدین ترتیب به نظر می‌رسد باوجود تلفات پی‌درپی دولت موسوم به «وفاق» و توصیه‌های عارف به تندروهای پارلمان، این جماعت سر ایستادن ندادند و تا زمانی که یک به یک اعضای دولت پزشکیان را زمینگیر کنند و خط بطلانی بر پروژه «وفاق» پزشکیان بکشند، آرام نخواهند گرفت؛ پروژه‌ای که البته بسیاری از حامیان دولت نیز با اشاره به میزان کینه و عداوت پایداری‌های مخالف دولت، معتقدند که حتی اگر این کارشکنی‌های پایداری‌ها را هم بشود، خنثی کرد، بعید است که بتوان با «وفاق» و شعارهایی از این دست، کشور را از این بحران‌های پیچیده و چندلایه به‌سلامت عبور داد!