معنای ترور مغزمتفکر شام
- توضیحات
چرا اسرائیل یکی از قدیمیترین مستشاران نظامی ایران را در سوریه به شهادت رساند. این پرسشی است که ذهن تحلیلگران را به خود جلب کرده است. برخی گمان می‌کنند که این عملیات با هدف کشاندن ایران به یک جنگ طراحی شده است؛ اما به نظر نمی‌آید اسرائیل از چنین موقعیتی برخوردار باشد. آیا ممانعت از انجام اقدامات بیشتر از سوی ایران مدنظر بوده است؟
سردار سیدرضی موسوی از مستشاران باسابقه ایران در سوریه و از همرزمان سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی، دوشنبه عصر در حمله موشکی رژیم صهیونیستی در حومه دمشق به شهادت رسید. ساعاتی پس از اعلام این خبر، اخباری نیز از حملات آمریکا به نیروهای کتائب حزبالله منتشر شد و پنتاگون از حمله هوایی به مواضع گروه مقاومت کتائب حزبالله عراق در پاسخ به زخمی شدن سه نظامی خود در حمله پهپادی عصر دوشنبه به پایگاه «حریر» خبر داد.
خبرگزاری الجزیره در گزارش‌‌‌هایی به صورت جداگانه به بررسی این دو حمله پرداخت و به نقل از رسانه‌‌‌های دولتی ایران نوشت که در حمله هوایی اسرائیل در دمشق، پایتخت سوریه، یک مشاور ارشد سپاه پاسداران ایران به شهادت رسیده است. سید رضی، مسوول هماهنگی ائتلاف نظامی بین سوریه و ایران، بخش مهمی از شبکه منطقه‌‌‌ای متحدان و نیابت‌‌‌های ایران موسوم به «محور مقاومت» بود. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه‌‌‌ای که از تلویزیون قرائت شد، گفت: «رژیم غاصب و وحشی صهیونیستی تاوان این جنایت را خواهد داد.» به گزارش الجزیره تلویزیون ایران پخش اخبار عادی خود را برای اعلام به شهادت رسیدن موسوی قطع کرد و او را یکی از باتجربه‌ترین مستشاران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سوریه توصیف کرد.
این حمله در بحبوحه مطرح شدن این مساله که جنگ اسرائیل با گروه مسلح فلسطینی حماس در غزه ممکن است به یک درگیری منطقه‌‌‌ای گسترده‌‌‌تر تبدیل شود و گروههای مورد حمایت ایران مانند حزبالله در جنوب لبنان را هم درگیر کند، انجام می‌شود. علی هاشم، خبرنگار الجزیره از جنوب لبنان گزارش داد: «موسوی یکی از قدیمیترین فرماندهان سپاه در سوریه و لبنان است که از دهه ۱۹۸۰ در این منطقه فعالیت می‌کند.» به گفته منابع الجزیره، موسوی پیش‌تر هم هدف چند سوءقصد توسط اسرائیل قرار گرفته اما در نهایت دوشنبه شب به شهادت رسید. گزارش‌‌‌های «ایرنا» حاکی از آن است که سیدرضی موسوی از جمله همراهان شهید قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران بود.
انتقام در بغداد
همچنین ارتش آمریکا روز سه‌‌‌شنبه و در اقدامی تجاوزکارانه از حمله به سه تاسیسات متعلق به گروه مقاومت کتائب حزبالله عراق و گروههای وابسته به آن، در پاسخ به سلسله حملات علیه پایگاه‌‌‌های آمریکا از ۷ اکتبر تاکنون خبر داد. پس از اینکه پنتاگون این موضوع را اعلام کرد، دولت بغداد، حملات هوایی ارتش ایالات متحده به خاک خود را به عنوان «اقدامات خصمانه» محکوم کرد. دولت بغداد روز سه‌‌‌شنبه اعلام کرد که حملات آمریکا به شهادت یک تن از نیروهای امنیتی عراق و زخمی شدن ۱۸ نفر از جمله غیرنظامیان منجر شده و آنها را «حمله غیرقابل قبولی به حاکمیت عراق» خواند که به روابط دوجانبه آسیب می‌‌‌زند. آدرین واتسون، سخنگوی شورای امنیت ملی ایالات متحده، گفت که حملات هوایی ایالات متحده که اوایل روز سه‌‌‌شنبه آغاز شد، سه قرارگاه مورد استفاده کتائب حزبالله، یک گروه شیعه و گروههای وابسته به آن را هدف قرار داد.
به گفته لوید آستین وزیر دفاع، این حملات پاسخی به حمله کتائب حزبالله به پایگاه هوایی اربیل بود که در آن سه نظامی آمریکایی زخمی شدند که حال یکی از آنها وخیم است. آستین مدعی شد که هدف از حملات «ضروری و متناسب» برای «برهم زدن و تنزل دادن» توانایی‌‌‌های گروههای همسو با ایران است که مسوول حملات علیه پرسنل آمریکایی هستند. آستین گفت: «در حالی که ما به دنبال تشدید درگیری در منطقه نیستیم، متعهد و کاملا آماده هستیم تا اقدامات لازم بیشتری را برای محافظت از مردم و تاسیسات خود انجام دهیم.» نیروهای آمریکایی بارها در پاسخ به ده‌‌‌ها حمله به نیروهای آمریکایی و متحدانش در منطقه از زمان آغاز جنگ اسرائیل و فلسطین در ۷ اکتبر، مکان‌‌‌هایی را که ایران و نیروهای مورد حمایت آن در عراق و سوریه مورد استفاده قرار می‌دهند، هدف قرار داده‌‌‌اند.
مقام‌‌‌های آمریکایی روز سه‌‌‌شنبه گفتند که در صورت هدف قرار گرفتن نیروهای آمریکایی، ارتش آمریکا به انتقام‌‌‌جویی ادامه خواهد داد. واتسون گفت: «اگر این حملات ادامه یابد، ایالات متحده در زمان و به روشی که ما انتخاب کنیم، عمل خواهد کرد.» آستین نیز گفت: «اجازه دهید واضح بگویم - رئیسجمهور و من در انجام اقدامات لازم برای دفاع از ایالات متحده، نیروهایمان و منافع خود تردید نخواهیم کرد. اولویت بالاتری وجود ندارد.» فرماندهی مرکزی ایالات متحده گفت که ارزیابی‌‌‌های اولیه از آخرین حملات ارتش ایالات متحده نشان می‌دهد که آنها تاسیسات مورد نظر را منهدم کرده و احتمالا چند نیروی کتائب حزبالله را به شهادت رسانده‌‌‌اند.
دو هدف حملات ۲۵ دسامبر
شهادت سیدرضی موسوی در رسانه‌‌‌های منطقه‌‌‌ای و جهانی بازتاب گسترده‌‌‌ای داشت؛ وی که از ۷ اکتبر تا به امروز ارشدترین فرمانده ایران در سوریه بود، به شهادت رسیده‌است. همچنین سیدرضی از نظر درجه نظامی، قدیمیترین نیروی مستشاری ایران در سوریه بود. خبر شهادت سیدرضی موسوی اوایل غروب دوشنبه چهارم دی ماه منتشر شد و چند ساعت بعد نیز خبری آمد که آمریکایی‌‌‌ها مواضع کتائب حزبالله را در عراق مورد هدف قرار داده‌‌‌اند. حمله‌‌‌ای که گفته می‌شود گسترده‌‌‌ترین حمله آمریکا به نیروهای نیابتی ایران در عراق پس از ۷ اکتبر بوده و در جواب حمله به پایگاه آمریکا در اربیل عراق انجام شده است. با توجه به این حملات، به نظر می‌رسد که شدت و حدت عملیات‌‌‌های اسرائیلی‌‌‌ها و آمریکایی‌‌‌ها در منطقه افزایش پیدا کرده است.
از شدت گرفتن این حملات دو سناریو را می‌توان مطرح کرد؛ نخست اینکه اسرائیل با حمله روز دوشنبه به سوریه و به شهادت رساندن سردار بلندپایه ایران به دنبال آن است تا ایران به این حمله پاسخ دهد و جنگ گسترش پیدا کند. البته شواهد و قرائن خلاف این موضوع را نشان می‌دهد و به نظر می‌رسد اسرائیل در موقعیتی نیست که این هدف را دنبال کند. حتی اگر اسرائیل بخواهد این مسیر را دنبال کند، باید از حزبالله لبنان که هر روز در حال تبادل آتش هستند و نزدیک‌‌‌تر هم هست شروع کند. اما مشاهده می‌‌‌کنیم که این حملات بین اسرائیل و حزبالله از حد مشخصی فراتر نمی‌رود. درواقع اسرائیل بعد از ضربات وارده از ۷ اکتبر که هم جامعه و هم نخبگان امنیتی، سیاسی و نظامی اسرائیل با آن مواجه شدند، نمی‌تواند وارد این جبهه‌‌‌های جدید شود. اما هدف دیگر هم ممکن است از جانب اسرائیل دنبال شود که به سناریوی دوم معنا می‌دهد.
این هدف آن است که چون اسرائیل به هیچ‌‌‌یک از اهدافی که اعلام کرده بود نرسیده است و انتقادات از تل‌‌‌آویو بسیار افزایش پیدا کرده است به دنبال دستاوردسازی بوده است. تقریبا اغلب مقامات ارشد سابق اسرائیل در رسانه‌‌‌های ا سرائیلی از شکست این رژیم در غزه سخن می‌‌‌گویند. در چنین شرایطی ترور یک فرمانده ارشد ایرانی به مثابه یک دستاورد می‌تواند به افکار عمومی اسرائیل فروخته شود. با در نظر گرفتن حملات دوشنبه شب می‌توان گفت آنچه اسرائیل و آمریکا به طور مشترک دنبال می‌کنند این است که در منطقه‌‌‌ای خاص به جز لبنان که ریسک آن زیاد است، بازی را دنبال کنند. اسرائیل بازی در منطقه خاکستری سوریه را آغاز کرده است؛ هرچند هنوز به طور رسمی مسوولیت این حمله را به عهده نگرفته است. به نظر می‌رسد با توجه به اینکه اقدامات گذشته اسرائیل در شام منجر به عقب‌‌‌نشینی نیروهای محور مقاومت و ایران نشده، امروز آنها چند گام جلوتر آمده و بر شدت و حدت حملات خود افزوده‌‌‌اند؛ هدف اسرائیل نیز بازدارندگی در برابر محور مقاومت است.
دقیقا آمریکا نیز همین مسیر را دنبال می‌کند. البته آمریکا مسوولیت حمله به کتائب حزبالله را کاملا قبول کرده است. امروز آمریکا نیز چند گام به جلو برداشته و با حمله به مهم‌ترین شاخه نیروهای مقاومت در عراق به دنبال آن است تا بازدارندگی را در این محور نیز تقویت کند. هدف واشنگتن نیز کاهش اقدامات از سوی محور مقاومت علیه پایگاه‌‌‌های آمریکایی است. اما هنوز مشخص نیست که آیا این اقدامات به بازدارندگی منجر خواهد شد یا خیر. زیرا ایران وعده انتقام داده و باید منتظر واکنش ایران و شدت و حدت آن بود. بعد از واکنش ایران می‌توان ارزیابی داشت که آیا عملیات آمریکا و اسرائیل در شب ۲۵ دسامبر به آنچه طراحان آن در سر داشتند، یعنی بازدارندگی در برابر محور مقاومت منتهی شده است یا خیر؟
هدف چه بود؟
علیرضا مجیدی، پژوهشگر مسائل منطقه غرب آسیا درباره پیشینه شهید سیدرضی موسوی به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «سیدرضی موسوی در عمل قاسم سلیمانی سوریه بود و من کسی را نمی‌‌‌شناسم که سوریه را بشناسد و سیدرضی را نشناسد. سیدرضی از سال ۶۶ در این کشور به‌سر می‌‌‌برد و قدیمیترین چهره ایران در سوریه بود.» وی افزود: «البته به اشتباه برخی گمان می‌‌‌کردند شخص دیگری که در سوریه به‌سر می‌‌‌برد و سال‌ها پیش به سوریه رفته بود، قدیمیترین فرد در این منطقه است اما این‌گونه نیست.» مجیدی درباره ورود جدی ایران به سوریه گفت: «ورود جدی ایران به سوریه مربوط به بهار سال ۹۱ و زمانی است که شهید حاج حسین همدانی به سوریه اعزام شد. اما حضور سیدرضی به قبل‌تر از این تاریخ مربوط می‌شود و وی بسیج مردمی سوریه را تاسیس کرد.»
پژوهشگر مسائل غرب آسیا با بیان اینکه اسرائیل بعد از ۷ اکتبر بارها در سوریه عملیات انجام داده است، توضیح داد: «در بیش از دو ماه گذشته، فرودگاه‌‌‌های حلب و دمشق هر بار فعال شده‌‌‌اند، مورد حمله قرار می‌‌‌گیرند و اجازه فعالیت منظم به آنها نمی‌‌‌دهد. از سوی دیگر در جولان تبادل آتش محدود را شاهد هستیم و حملات اسرائیل به عمق خاک سوریه را نیز باید اضافه کنیم. اسرائیل در این زمان حداقل دو بار درعا و چهار بار زینبیه را هدف قرار داده است. البته مکان‌‌‌های دیگری هم بوده‌‌‌اند.» مجیدی درباره هدف اسرائیل از حمله به سوریه تاکید کرد: «اسرائیل به حملات پیش‌‌‌دستانه اعتقاد دارد؛ زیرا تصور می‌کند با حملات پیش‌‌‌دستانه اراده قاطع خود را به دمشق نشان می‌دهد و سوریه از ورود به بحران خودداری می‌کند. به زعم اسرائیل، در این شرایط، دمشق بین بد و بدتر ترجیح می‌دهد بد را انتخاب کند؛ بدتر کشیده شدن پای سوریه به جنگ و بد حملات اسرائیل است.»
وی افزود: «در شرق سوریه مکرر پایگاه‌‌‌های آمریکا هدف قرار می‌گیرد؛ در بیانیه سه هفته پیش پنتاگون آمده بود که پایگاه‌‌‌های آن کشور ۹۸ بار در سوریه هدف قرار گرفته است. بعد از آن نیز این پایگاه‌‌‌ها بارها مورد حمله قرار گرفته و الان حتما تعداد حملات سه‌رقمی شده است.» پژوهشگر مسائل غرب آسیا با بیان اینکه سوریه در شرق خود وارد نزاع شده است، توضیح داد: «نگرانی اسرائیل این است که این حملات از شرق فراتر رفته و به سمت جولان برود. در جولان تا امروز چند بار تبادل آتش را شاهد بودیم. تحلیل اسرائیل این است که با این حملات مانع رفتار دمشق می‌شود.» مجیدی با تاکید بر اینکه اسرائیل هم ارتش سوریه و هم نیروهای ایرانی را در آنجا هدف قرار می‌دهد، گفت: «اغلب هم گروه‌‌‌هایی که به ایران نزدیک‌‌‌تر هستند هدف قرار می‌‌‌گیرند.» در ادامه این کارشناس درباره شدت حمله آمریکا به کتائب حزبالله با پرشدت خواندن این حمله گفت: «البته باید توجه داشت که از ۷ اکتبر تا امروز آمریکا فقط چهار حمله علیه مقاومت عراق داشته است اما تعداد عملیات‌‌‌های مقاومت سه‌رقمی است.»
کارشناس مسائل عراق، درباره سرانجام نزاع بین آمریکا و نیروهای مقاومت در عراق نیز گفت: «تا زمانی که آمریکا اراده جدی برای سرکوب سراسری در عراق نداشته باشد و بخواهد به صورت موردی به این نیروها حمله کند، مقاومت چون بومی آن منطقه است و اراده بالاتری دارد، دست برتر را خواهد داشت و آمریکا تلفات می‌دهد.» وی تاکید کرد که این اقدامات آمریکا با هدف حفظ سطحی از بازدارندگی است. اما مشاهده می‌‌‌کنیم که در پاسخ به یک حمله آمریکا، مقاومت ده‌‌‌ها عملیات انجام می‌دهد. بنابراین حتی پرشدت شدن عملیات نیز منجر به بازدارندگی نمی‌شود و مقاومت هم در پاسخ عملیات پرشدت‌‌‌تر علیه پایگاه‌‌‌های آمریکا انجام می‌دهد. درواقع با چنین عملیات‌‌‌هایی فقط جو ضدآمریکایی در این منطقه تشدید می‌شود.