محمد باقرزاده: اگرچه داستان‌ هفته‌ها اعتراض برترین دانشجویان ایران که دانشگاه صنعت نفت را برای تحصیل آن‌ هم با نیت استخدام در وزارت نفت انتخاب کردند ولی به‌ناگاه از استخدام بازماندند، شاید تا اندازه‌ای از خاطره افکار عمومی پاک شده و به همین شکل هم ده‌ها اعتراض دیگر از سوی پذیرفته‌شدگان در آزمون‌های استخدامی که به هر دلیلی استخدام آنها در وزارتخانه طلای سیاه با مسئله روبه‌رو شد، اما بعید است خبر تازه به‌راحتی از ذهن ساکنان دورافتاده‌ترین مناطق ایران پاک شود؛ سخن از ساکنان محروم‌ترین و فقیرترین استان‌ها و مناطق ایران است که با هدف بهبود شرایط خود پای صندوق رفتند و به‌زعم خود به شایسته‌ترین افراد هم رأی دادند، اما حالا متوجه شدند نماینده منتخبشان درست در دوران نمایندگی به استخدام وزارت نفت در آمده است. قصه این‌ بار به فهرستی ۶۰نفره برمی‌گردد که نه از رسانه‌های غیرمعتبر بلکه از زبان نایب‌رئیس مجلس منتشر شده‌ است. این فهرست حالا با جست‌و‌جویی ساده در دسترس است، اما نکته مهم در بررسی این فهرست، پیشتازی محروم‌ترین مناطق ایران است؛ کهگیلویه‌وبویراحمد، ایلام، کردستان، مناطق محروم خوزستان و هر جایی که به روایت آمار رسمی در صدر فقر قرار دارد. به عبارت ساده‌تر در بین فهرست ۶۰نفره‌ای از نمایندگان مجلس که در دو دوره وزارت زنگنه در وزارتخانه نفت به استخدام این وزارتخانه درآمدند، بیش از ۷۰ درصد نمایندگان دورافتاده‌ترین و فقیرترین مناطق ایران به چشم می‌خورد.
‌‌ماجرا چیست و این فهرست از کجا آمده است؟
قصه خبرساز نفت این ‌بار نه به تحریم که به ماجرای خبرساز همیشگی یعنی رانت مرتبط است؛ چند روز پیش نایب‌رئیس مجلس به تلویزیون رفت و آنجا از استخدام رانتی ۶۰ نماینده مجلس در وزارت نفت خبر داد. احمد امیرآبادی‌فراهانی در این برنامه تلویزیونی با اشاره به اینکه آقای زنگنه در دو دوره مسئولیتش در دولت‌های آقایان خاتمی و روحانی، ۶۰ نفر از نمایندگان را در وزارت نفت استخدام کرد، گفت: او تنها در دوره قبل
 ۲۵ نماینده و از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۴۰۰ هم که دوباره وزیر شد، ۳۵ نماینده را به وزارت نفت برده است. او گفته بود: یکی از نمایندگان در قرارداد نفتی با خارجی‌ها از این قرارداد ایراد گرفت و با من شروع به دعوا کرد و پس از اینکه در دوره بعدی مجلس رأی نیاورد، بلافاصله هیئت‌مدیره یکی از شرکت‌های نفتی شد؛ بنابراین دعوای او به خاطر آن مسئله بود. امیرآبادی اضافه کرد: در ۱۰ دوره گذشته مجلس، هشت هزار نفر به ایران‌خودرو توسط نمایندگان مجلس معرفی شدند و فقط یک نماینده به تنهایی
 ۳۰۰ نفر را معرفی کرد. نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: در مورد دخالت در عزل و نصب‌ها، زمانی که وزیر مربوطه در جلسه رأی اعتمادش به نمایندگان می‌گوید که فرماندار و استاندار را با نظر شما انتخاب می‌کنم این موضوع علاوه بر اینکه اشتباه است، توقع نمایندگان را بالا می‌برد و اگر وزیر مربوطه این کار را انجام ندهد، ممکن است بین دو قوه اختلاف ایجاد شود. پس از گفت‌وگوی ویژه خبری اسامی این ۶۰ نفر هم منتشر شد که بررسی حوزه انتخابیه این افراد حائز اهمیت فراوان است.
‌‌از کهگیلویه و ایلام تا دورافتاده‌ترین مناطق خوزستان
شاید مناسب باشد پیش از بررسی این فهرست، نگاهی به محروم‌ترین استان‌های ایران آن‌هم بر اساس آمار رسمی و آخرین داده‌های پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان داشته باشیم. بر این اساس، رتبه‌بندی وضعیت محرومیت به صورت «ترکیبی» بر مبنای شاخص‌هایی بوده که علاوه بر سهم خوراکی‌ها در اطلاعات تراکنش‌های بانکی افراد که توسط بانک مرکزی گردآوری شده، یک‌سری معیار‌های اصلی «محرومیت» نیز در نظر گرفته شده است. این معیار‌ها مختص «پنج‌ دهک پایینی جامعه» بوده‌اند و شامل «فاقد شغل و بیمه ‌بودن و تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی بودن» است. بنابراین از دیدگاه نویسندگان این پژوهش، اگر افراد دو شرط از این شروط را داشته باشند؛ محروم شناخته می‌شوند. در میان استان‌هایی که بالاترین میزان محرومیت را دارند، پنج استان عددی بالای ۴۰ درصد محرومیت را ثبت کرده‌اند و استان کردستان در عدد ۴۰ درصد مانده است. نرخ محرومیت در استان هم‌جوار گلستان و خراسان شمالی که استان‌های مرزی با کشور‌های ترکمنستان و تاجیکستان محسوب می‌شوند، به بالای ۴۰ درصد رسیده است. در استان هرمزگان که بزرگ‌ترین بنادر جنوبی کشور و حتی مناطق آزاد متعدد در آن شکل گرفته نیز نرخ محرومیت به عدد ۴۴ درصد رسیده است. اما بالاترین نرخ محرومیت در استان سیستان‌و‌بلوچستان رخ داده که عدد آن را به ۶۲ درصد رسانده است. در این میان ۱۰ استان نیز بالاتر از ۳۰ درصد محرومیت دارند. فقط در دو استان یزد و تهران است که شاخص محرومیت به زیر ۲۰ درصد رسیده است. آخرین گزارش پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان می‌گوید که استان سیستان‌وبلوچستان بالاترین نرخ فقر و استان یزد، پایین‌ترین نرخ فقر را داشته است. علاوه‌ بر این شاخص فلاکت از جمع‌کردن نرخ تورم با نرخ بی‌کاری به دست می‌آید و نشان‌دهنده وضعیت رفاهی و محرومیت کشور است. در واقع، تورم همواره به قدرت خرید مردم حمله می‌کند و بی‌کاری نیز به فقر منجر می‌شود. گزارش‌های اخیر در حوزه شاخص فلاکت، تا حد زیادی با نرخ محرومیت همخوانی دارد. برای مثال، این شاخص در استان‌های لرستان و کردستان بالاترین رکورد‌ها را ثبت کرده است. استان‌های خراسان شمالی، سیستان‌وبلوچستان، گلستان و هرمزگان نیز در رده‌های بعدی هستند. این شرایط را می‌توان در حوزه تورم نیز مشاهده کرد. در همین تیر‌ماه سال گذشته بود که مرکز آمار ایران گزارش داده بود تورم ۲۲ استان کشور بالاتر از تورم سالانه کل کشور شده است. به‌طور مثال، کردستان تورم ۵۰.۱درصدی را ثبت کرده، لرستان نیز در همین عدد قرار گرفته است.
خلاصه این گزارش و چندین آمار معتبر دیگر می‌گوید که سیستان‌‌وبلوچستان، کهگیلویه‌وبویراحمد، ایلام، کردستان، کرمانشاه و خوزستان فقیرترین استان‌های ایران هستند؛ هرچند در این استان‌ها هم برخی شهرستان‌ها و مناطق بسیار محروم‌تر و فقیرتر از مراکز استان یا برخی شهرهای بزرگ هستند. نکته مهم این است که در این فهرست ۶۰نفره نام نمایندگان دورافتاده‌ترین مناطق کشور به‌شدت مشهود است؛ به عبارت دیگر انگار افرادی که با رأی محروم‌ترین و فقیرترین مردم پا به بهارستان گذاشتند، در این سال‌ها بیش از شرایط موکلان خود نگران استخدام و وضعیت کاری و رفاهی خود بودند. یک بار دیگر با این معیار فهرست ۶۰نفره را بررسی کنید.
‌‌«شوق خدمت» مجلسی‌ها در  وزارت نفت
ماجرای استخدام در وزارت نفت یا آن‌طور که در ادبیات رسمی مسئولان استفاده می‌شود «شوق خدمت»، به همین یک فهرست خلاصه نمی‌شود و تقریبا هر ماه یک‌ بار خبری از استخدام رانتی مسئولان یا فرزندان و نزدیکان آنها در وزارت نفت منتشر می‌شود. همین هفته پیش خبر استخدام دختر نماینده مجلس در وزارت نفت خبرساز شد؛ جایی که وزیر کنونی نفت شخصا برای استخدام دختر یک نماینده مجلس نامه نوشت، هرچند بعدتر این نماینده مدعی شد که از این ماجرا بی‌خبر است و به‌تازگی هم خبر رسیده استخدام دختر نماینده مجلس در وزارت نفت منتفی شد. ماجرا به استخدام دختر نماینده مردم گرگان و آق‌قلا در وزارت نفت برمی‌گردد که باعث گله و شکایت مردم شده و آنها به این ویژه‌بینی اعتراض کردند و خواهان برقراری عدالت در آزمون‌های استخدامی و اجرای کامل قانون بودند. دراین‌باره سندی منتشر شده‌ بود که در آن جواد اوجی، وزیر نفت نسبت به تقاضای نماینده مجلس مبنی بر درخواست استخدام، دستور لازم را صادر کرده بود. البته رمضانعلی‌سنگدوینی در رسانه‌ها اعلام کرد که در این خصوص باید وزارت نفت پاسخ‌گو باشد. این توضیحات در حالی است که مراحل دعوت به آزمون به دولت قبل برمی‌گردد و در ماه اخیر، نماینده مردم گرگان در نامه‌ای درخواست بررسی سوابق را داده بود اما نامه توسط مسئولان به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که گویا تنها به دستور وزیر نیاز است. وزیر نفت در اقدامی دستور بررسی آزمون سفارشی سال ۹۹ را صادر کرده و فرایند استخدام دختر نماینده و جذب تمامی افرادی که ذیل آن آزمون پذیرش شده‌اند، متوقف شد. اگرچه حالا استخدام این «آقازاده» پس از انتشار خبر و واکنش افکار عمومی متوقف شده اما جامعه نگران رانت‌هایی است که خبرشان منتشر نمی‌شود. آیا استخدام این نمایندگان هم باطل می‌شود یا باطل‌شدن این استخدام‌های رانتی حق ضایع‌شده موکلان این نمایندگان را برمی‌گرداند؟