از آنجایی که کارهای ارائه شده از سوی هنرمندان و تولیدکنندگان طلای کشور از نظر کیفیت و مدل قابل رقابت با نمونه‌های خارجی است و بازار متنوعی دارد، ورود مصنوعات طلا به کشور در راستای حمایت از تولید داخل مدت‌هاست که ممنوع شده اما سود کلانی که در واردات وجود دارد، قاچاق و اختلاس‌های خاموشی را در این صنف رقم زده که منجر به تعطیلی حدود دوهزار کارگاه تولیدی طلا و جواهر در کشور شده است. حتی عدم نظارت صحیح و پیگیری مراجع مسوول امر در سال‌های گذشته باعث شده تا علاوه بر برخی اعضای اتحادیه‌های صنفی، کسانی هم که در این زمینه فعالیتی نداشته‌اند به قاچاق این فلز ارزشمند روی بیاورند. همچنان نیز آن‌طور که باید و شاید جدیتی برای مقابله با این باندهای مافیایی در کشور وجود ندارد در حالی که به گفته فعالان صنف طلا و جواهر، ظرف یک هفته می‌توان تمامی فعالیت‌های غیرقانونی این فعالان غیررسمی را آشکار کرد.
اما به نظر می‌رسد ثروت و قدرتی که در دست مافیای این صنف وجود دارد، بسیاری از موانع را برای آنها هموار کرده و حتی مانع از آن شده که فعالان این صنف بتوانند برای بیان حقایق این حوزه لب به سخن بگشایند و یا مسوولان امر با جدیت به معضلات این حوزه رسیدگی کنند. چالش‌هایی اینچنینی شرایطی را برای صنعت طلا و جواهر در ایران رقم زده است که به دنبال آن کشورهایی همچون ترکیه که حتی روزگاری نام آنان نیز در کنار این فعالیت قابل‌توجه تولیدکنندگان و هنرمندان پرآوازه ایران نمی‌آمد، این روزها رتبه قابل توجهی را در تولید و صادرات طلا و جواهر به دست آورده‌اند و حتی کار آنها به جایی رسیده که مصنوعات طلا را با درج کد ساخت داخلی تهران تولید می‌کنند و به قاچاقچیان ارائه می‌دهند.
در این میان دوبی مقرون به صرفه‌ترین بازار برای خرید جواهرات و طلا در سراسر جهان را به خود اختصاص داده و به شهر طلا مشهور شده به طوری که تجارت طلا پس از نفت سودآورترین صادرات در دوبی است. در این میان اما ایران که دارای ذخایر قابل‌توجهی از طلا در کشور است و صنعت طلا هنری دیرینه در میان مردمان آن است، در حال حاضر به واردکننده طلا از کشورهای دیگر تبدیل شده است. این در حالی است که فعالان این صنف می‌گویند دولت جدید هرچه زودتر باید برای مقابله با مافیای طلا و جواهر وارد عمل شود تا ایران بتواند جایگاه قبلی خود را در این صنعت به دست آورد. در غیر این صورت تمامی فعالان این حوزه در صورتی که با مافیا همکاری نکنند، از کار بیکار خواهند شد.
در همین خصوص رییس تعاونی تولیدی توزیعی اعضای صنف طلا و جواهر تهران با بیان اینکه یک شبکه غیررسمی مافیایی در بازار طلا و جواهر در حال فعالیت است، به «جهان‌صنعت» گفت: در رابطه با همه کالاهایی که در بازار ایران موجود است، عده‌ای در راستای تامین منافع خود اقدام به قاچاق می‌کنند اما به عنوان مثال در مورد لوازم خانگی، بخشی از این کالاها را ایران نمی‌تواند تولید کند یا اینکه کیفیت قابل‌قبولی در مقابل نمونه خارجی ندارد.
سیدهادی خوشبخت بیان کرد: این در حالی است که توان تولید و کیفیت طلا و جواهر ایرانی بسیار بالاست و حتی در برخی موارد ایتالیا نیز نمی‌تواند کار هنر و دست طراح ایرانی را تولید کند.
وی اظهار کرد: ایران از نظر هنر طراحی، ماشین‌آلات و تجهیزات تولید طلا سرآمد دنیا است و این موضوع ثابت شده اما برخی مسوولان دانسته یا ندانسته به بهانه‌هایی که برای واردات غیرقانونی طلا آورده می‌شود، دامن می‌زنند.
خوشبخت همچنین به معادله نابرابری که در قاچاق طلا وجود دارد اشاره کرد و گفت: در مقابل ۱۰ تن طلایی که وارد کشور می‌شود، ۱۵ تن خارج می‌شود در حالی که منافع و مزد ساخت طلا باید به سازنده‌های ایرانی برسد اما در این حوزه ثروت کشور است که از دست می‌رود.
به گفته وی، قاچاق در همه حوزه‌ها وجود دارد اما خسارتی به سرمایه مردم نمی‌زند. به عنوان مثال هر میزان زعفرانی که از کشور خارج شود، به همان میزان کالاهای دیگر وارد می‌شود اما در رابطه با طلا، در قبال ورود ۱۰ تن، ۱۵ تن خارج می‌شود.
نیاز به جرات و جسارت مسوولان
رییس هیات‌مدیره تعاونی اعضای صنفی طلا و جواهر افزود: تنها دلیلی که برای ورود طلای قاچاق به ایران وجود دارد و می‌تواند این کارها را جایگزین کارهای ایرانی کند، هزینه سرمایه است. چرا که هزینه سرمایه بنگاه‌های ایرانی به سبب گران بودن هزینه تامین مالی از سویی و بالا بودن بازده مورد انتظار سهامداران جزو بالاترین هزینه سرمایه‌ها در دنیاست. اما به عنوان مثال در امارات یا ترکیه، بنگاه‌ها برای سرمایه‌ای که دریافت می‌کنند، در سال یک تا دو درصد سود بانکی می‌دهند.
این فعال حوزه طلا و جواهر بیان کرد: هزینه ساخت برای سازندگان طلا در ایران به دلیل هزینه بالای تامین سرمایه حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است در حالی که وقتی قرار باشد سازنده ۴۰ درصد هزینه سرمایه بدهد، یک ماه بیشتر نمی‌تواند دوره تنفس بگذارد اما وقتی در کشورهایی مانند ترکیه و امارات هزینه سرمایه یک درصد است، آنها می‌توانند ۲۰ برابر زمانی که ما می‌توانیم تنفس بدهیم، زمان بدهند و این دلیلی است که باعث می‌شود کار انحصاری شود.
خوشبخت افزود: به همین دلیل کسانی که در بازار طلای ایران فعالیت قاچاق انجام می‌دهند، به صورت طولانی‌مدت از سوی طرف خارجی مورد حمایت قرار می‌گیرند و بازار را به صورت انحصاری پیش می‌برند. این در حالی است اگر جسارت و شهامتی برای برخورد با این قاچاقچیان وجود داشته باشد، می‌توان آثار کارهای غیرقانونی آنها را به راحتی پیدا کرد.
به گفته وی، متاسفانه مسوولان مربوطه یا جرأت و جسارت ورود به این مساله را ندارند یا اینکه احساس می‌کنند قدرت و ثروت افراد دخیل در این کار بسیار بالاست در حالی که تمامی این موارد قابل رسیدگی است.
پرونده‌سازی مثلث مافیایی
رییس هیات‌مدیره تعاونی اعضای صنفی طلا و جواهر اظهار کرد: متاسفانه گروه‌های شناخته شده، مثلث‌هایی را در صنف طلا و جواهر ایجاد کرده‌اند که با یکدیگر هماهنگ هستند و اگر فعالی در این حوزه با آنها هماهنگ نباشد و یا طبق سیستم آنها عمل نکند، به شدت برای او مانع‌تراشی می‌کنند.
خوشبخت با بیان اینکه در صنف طلا و جواهر یک روال مشخصی وجود دارد، گفت: به عنوان مثال اگر فعالی در این صنف ۵۰۰ گرم طلا از مسافرت خارجی با خود بیاورد، پای او را به دادگاه می‌کشند و چنان برای او پرونده‌سازی می‌کنند که اگر طلای خارجی را به صورت مجانی هم به او بدهند، دیگر اقدام به عرضه آن طلاها نمی‌کند. در واقع این مثلث برای افرادی که طلای خارجی را به صورت شخصی و بدون روابط با آنها وارد کشور کنند، جریمه‌های قابل توجهی را در نظر می‌گیرد و کاری می‌کند که این افراد از این صنف فرار کنند چه برسد به اینکه به دنبال واردات کالاهای خارجی باشند.
وی افزود: این در حالی است که این مثلث مافیایی بعضا قراردادهای واردات ۷۰ تا ۱۰۰ کیلو طلا را در دست دارند و با شبکه غیررسمی‌ای که در این صنف شکل داده‌اند، به صورت انحصاری خودشان کار واردات طلا را انجام می‌دهند و به دلیل اینکه ثروت زیادی نیز در اختیار دارند، از تمامی سدها به راحتی عبور می‌کنند و در مقابل هم برای افرادی که در این حوزه مزاحم کار آنها شوند و یا انحصار آنها را تحت‌الشعاع قرار دهند، موانع زیادی را ایجاد می‌کنند.
وی از تعبیر اختلاس‌های خاموش و در تاریکی برای بیان آنچه در این صنف اتفاق می‌افتد استفاده کرد و گفت: این اختلاس‌ها که بیکاری هزاران کارگر و خانواده‌های آنها را به دنبال دارد، هزاران برابر از اختلاس‌کنندگانی که از کشور فرار می‌کنند بدتر است.
تعطیلی ۱۸۰۰ کارگاه طلا و جواهر
این فعال حوزه طلا و جواهر با بیان اینکه صنعت طلا و جواهر در ایران در حال کما است، گفت: طی یکی دو سال اخیر، ۱۸۰۰ کارگاه در این حوزه تعطیل شده و کسی هم در رابطه با آنها پاسخگو نیست.
خوشبخت افزود: این در حالی است که بیشتر افرادی که از این صنف وارد اتحادیه‌های سراسر کشور می‌شوند، به ناچار یا خودخواسته سوار بر رانتی می‌شوند که در حوزه قاچاق طلا و جواهر وجود دارد.
وی اظهار کرد: منفعت واردات طلاهای قاچاق به کشور به قدری زیاد است که عده‌ای به راحتی در حال از بین‌بردن صنعت مهم ساخت جواهر هستند و کاری هم به بیکاری فعالان این صنف ندارند. بلکه قصد دارند کاری کنند که ایران تنها مصرف‌کننده طلا باشد.
رییس هیات‌مدیره تعاونی اعضای صنفی طلا و جواهر با بیان اینکه این صنعت ارزش‌افزوده بالایی دارد، افزود: اگر مدیران بخواهند که جلوی تعطیلی واحدهای تولیدی و ساخت طلا و جواهر را بگیرند، ظرف یک هفته می‌توانند این کار را انجام دهند چرا که شواهد فعالیت‌های غیرقانونی در این صنف به راحتی مشخص است اما اگر روال به گونه‌ای باشد که هر که قدرت و پول زیادی داشت بتواند از هر سدی عبور کند، اتفاق خاصی در این حوزه نمی‌افتد و منجر به بیکاری هرچه بیشتر فعالان این صنف خواهد شد.
به گفته خوشبخت، واردات بی‌رویه طلا باعث شده که بسیاری از فعالان و تولیدکنندگان در سطح ایران تغییر کاربری بدهند و در پی آن بسیاری از کارگران بیکار شوند. این در حالی است که هیچ دستگاهی بر بازار طلا نظارت نمی‌کند و این امر موجب تعطیلی کارگاه‌های طلای داخلی و قوی‌تر شدن فعالیت قاچاقچیان شده است.
راه دراز اجرای قانون حذف مالیات
رییس هیات‌مدیره تعاونی اعضای صنفی طلا و جواهر گفت: پیش از این برای جلوگیری از معاملات طلای قاچاق به تولیدکنندگان کد اقتصادی داده شده بود که این کد را روی محصولات خود حک کنند اما درحال حاضر در کشورهایی مانند ترکیه برای قاچاقچیان این کد را هم روی محصولات درج می‌کنند و دیگر تشخیص آن با طلای تولیدی کشور مشکل شده است. در واقع طلایی که در تهران ساخته می‌شود را با درج کد T مشخص می‌کنند در حالی که سازندگان طلا در ترکیه در حال حاضر کد T را روی مصنوعات خود درج می‌کنند تا قاچاقچیان بتوانند این محصولات را به نام مصنوعات ساخته داخلی معرفی کنند.
وی اظهار کرد: متاسفانه مدیران کشور ما به دلیل اینکه تخصص چندانی در امور طلا ندارند و طلا را یک محصول لوکس می‌بینند، باعث شده‌اند که این هنر غنی ایرانی که قدیم در دست ایرانیان بوده است، جایگاه خود را از دست بدهد.
رییس هیات‌مدیره تعاونی اعضای صنفی طلا و جواهر گفت: در زمانی که ایران در صنعت طلا حرف‌های زیادی برای گفتن داشت و رتبه اول دنیا را به خود اختصاص داده بود، هیچ اسمی از ترکیه در این صنعت نبود اما در حال حاضر شرایط به گونه‌ای پیش رفته است که ترکیه، ایتالیا و تایلند در حال رقابت با یکدیگر هستند و در این میان هیچ اسمی هم از ایران نیست.
به گفته این فعال صنعت طلا و جواهر، دولت ترکیه با کارگاه‌های طلای‌سازی مذاکره کرد و هر ۱۵ کارگاه را متحد و هلدینگ ایجاد کرد. سپس با تزریق نقدینگی به این هلدینگ‌ها، دست بنکداران را کوتاه کرد و نتیجه آن را امروز می‌بینیم که ترکیه در حوزه طلا فعالیت قابل‌توجهی دارد.
وی همچنین با بیان اینکه سال‌ها زمان برده تا مالیات بر ارزش‌افزوده از اصل طلا حذف شود، گفت: ولی مواردی را برای اجرای این قانون در نظر گرفته‌اند که عملا می‌توان گفت سال‌های سال باز هم ۹ درصد مالیات اخذ می‌شود و تنها اسمش این است که مالیات طلا حذف شده است.
خوشبخت در این خصوص بیان کرد: قرار است قانون حذف مالیات بر ارزش‌افزوده از اصل طلا از شش ماه دیگر اجرایی شود اما برای اجرای آن پیش‌شرط‌هایی همچون صندوق مکانیزه فروش، ترازوی مکانیزه و… وجود دارد که اجرای قانون را دچار تعلل خواهد کرد.
استفاده از ابزار تهدید
برای فعالان صنفی
در رابطه با حضور مافیای قاچاق در صنف طلا و جواهر البته پیش از این نیز اظهارنظرهای صریحی انجام شده بود. اگرچه مانع‌تراشی‌های قاچاقچیان و اختلاس‌گران چندان اجازه بیان واقعیت‌ها را به فعالان این صنف نمی‌دهد و با اینکه همگی فعالان حوزه طلا و جواهر از حضور مافیا و حتی هویت آنها به خوبی اطلاع دارند اما ترجیح می‌دهند سکوت کنند تا بتوانند در حوزه‌ای که تخصص دارند، فعالیت کنند.
در این رابطه اما محمد اسدی‌جوزانی رییس انجمن پخش‌کنندگان طلا، جواهر و نقره تهران پیش از این اعلام کرده بود طلا به معضل مافیا دچار شده است. به گفته وی، عده‌ای سرمایه‌دار کلان، بازار طلا را مدیریت می‌کنند و تاسف‌آور اینکه انصاف ندارند و هر جور دلشان بخواهد، بازار را مدیریت می‌کنند. تمامی صنف نیز زیر سلطه این مافیا هستند و هر کس پایش را کج بگذارد یا بخواهد قدرت این مافیا را کاهش بدهد، با ابزار تهدید او را تحت فشار قرار می‌دهند.
وی این واقعیت را بیان کرده که اگر کسی بخواهد در برابر زیاده‌خواهی‌های مافیای طلا ایستادگی کند، اعضای صنف را مجبور به تحریم او می‌کنند تا نتواند در صنف طلا فعالیت کند.
وی با انتقاد شدید از تشکل‌هایی که باید ناظر باشند و نظارتشان درست نیست گفت: هرگاه که مجری و ناظر یکی شد، نه تنها مشکلات حل نشد، بلکه مافیا قدرت گرفت. زیرا مجری هرگز نمی‌تواند عملکرد خود را نقد کند و ناچار به سکوت عمدی می‌شود.
اسدی‌جوزانی این را هم گفته بود که در برابر مافیای طلا فقط باید سکوت کنیم. اگر کسی جرات داشته باشد و صدایش را بلند کند، ابتدا تهدیدش می‌کنند و اگر گوش نکند، ساکتش می‌کنند. به عبارت بهتر باید اجازه بدهیم مافیای طلا کار خودش را بکند.
وی با تاکید بر اینکه اگر تابع مافیا نباشیم، ما را بر زمین می‌زنند گفت: آقایان دایم اعلام می‌کنند که طلای قاچاق وارد کشور می‌شود اما چرا این همه حاشیه می‌رویم؟ کافی است از همین‌ها بپرسیم که با کدام پشتوانه این کار را انجام می‌دهند؟ کافی است بدانیم نقدینگی را از کجا می‌آورند و طلاهای قاچاق را از طریق چه کسانی در بازار توزیع می‌کنند؟ کافی است سری به بنکداران بزنیم تا طلاهای قاچاق را از گاوصندوق‌های بسیاری از آنها پیدا کنیم.
منبع: جهان صنعت