اكنون حرف‌ها و تحلیل‌های فراوانی می‌توانید در این‌باره بخوانید؛ از احتكار و قاچاق تا بورس و سلطان. حرف‌هایی كه از بس در اقتصاد ایران درباه هر موضوعی به میان می‌آید كه خواننده را گیج می‌كند و باور هر‌كدام را آسان.
آنچه گذشت
دیروز یكشنبه دبیر انجمن انبوه‌سازان تهران به تجارت‌ فردا گفته بود تعطیلی گسترده پروژه‌های عمرانی به دلیل کمبود سیمان است: «تعطیلی کارخانه‌های سیمان به ضرر پیمانکاران تمام شده است و سیمان در تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ پیدا نمی‌شود. همچنین پیمانکاران پروژه مسکن ملی در تأمین سیمان مشکل اساسی دارند؛ به‌همین‌دلیل فعالیت خود را تعطیل کردند». رامین گوران اوریمی همچنین درباره قیمت می‌گوید: «قیمت سیمان در اکثر مناطق به کیسه‌ای صد هزار تومان رسیده است و دلالان فقط در شرایطی سیمان ۶۵ هزار تومانی را به دست سازندگان می‌رسانند که پروژه‌های بزرگی در دست‌شان باشد. در غیر‌این‌صورت هر پاکت سیمان را با قیمت صد هزار تومان به مصرف‌کنندگان می‌فروشند».
این در حالی است كه روز 27 تیر دولت با ارائه طرحی قول داده بود خیال همه را از كمبود سیمان راحت كند. خبرگزاری‌ها نوشتند: «در توافق وزارتخانه‌های صمت و نیرو، کارخانه‌های تولید سیمان از ساعت ۲۴ تا ۸ با صد‌درصد توان و در طول روز با ۳۰ درصد توان به فعالیت خواهند پرداخت و با این روند در چند روز آینده مشکل کمبود سیمان به صورت کامل حل خواهد شد». اتفاقی كه ظاهرا نیفتاد و كمبود سیمان به‌ طور كامل برطرف نشد.
ساخت آزادراه تهران-شمال با مشكل جدی مواجه شده است
دبیر انجمن شرکت‌های سرمایه‌گذار در آزادراه‌ها، خدایار خاشع، درباره توقف برخی پروژه‌های عمرانی به دلیل کمبود سیمان گفت: «تعدادی از پروژه‌های آزادراهی در یک ماه اخیر به‌شدت با مشکل سیمان مواجه شده است. در‌حال‌حاضر در قطعه ۲ آزادراه تهران-شمال بیش از یک هفته است که با ۲۰ درصد ظرفیت در حال پیشروی است. به گفته یکی از پیمانکاران این آزادراه، در ۱۰ روز گذشته فقط به دلیل کمبود سیمان، حجم فعالیت ساخت‌وساز به ۲۰ درصد ظرفیت رسیده است» و این مسئله‌ای است كه به گفته او باعث می‌شود:‌ «پروژه‌های آزادراهی طولانی شود، سرمایه‌گذار منصرف می‌شود و پروژه نیز توجیه اقتصادی خود را از دست می‌دهد».
اما برخی ورود سیمان به بورس را حداقل اگر نه در كمبود آن، در افزایش قیمت آن مؤثر می‌دانند؛ مسئله‌ای كه به آن خواهیم پرداخت. مثلا رئیس اتحادیه مصالح ساختمانی مشهد می‌گوید: «در‌حال‌حاضر سیمان نه تولید و نه توزیع می‌شود. قطعی برق عامل این عدم تولید بیان شده است. همان مقداری که تولید می‌شود، نیز وارد بازار بورس می‌شود و این امر خود باعث افزایش صد‌درصدی قیمت سیمان شده است». به اعتقاد این فعال بازار مصالح ساختمانی: «در سه ماه ابتدای سال جاری حدودا ۴۰ درصد افزایش در قیمت سیمان به وجود آمد؛ اما در آن زمان سیمان در بازار موجود بود. در‌حال‌حاضر سیمان به طور کلی توزیع نمی‌شود و کارخانه سیمان را توزیع نمی‌کند. اگر سیمان از سمت کارخانه عرضه شود، ما مشکلی نداریم و آن را به فروش می‌رسانیم».
اما كارگران ساختمانی كه عمدتا روزمزد هم هستند، دچار وضعیتی ناخوشایند شده‌اند. خوابیدن فعالیت‌‌های عمرانی درآمد روزانه این قشر از كارگران را عملا قطع می‌كند. در همین زمینه هادی ساداتی، نایب‌رئیس کانون انجمن‌های صنفی کارگران ساختمانی، درباره افزایش قیمت سیمان گفت: «در‌حال‌حاضر قیمت هر پاکت سیمان در کشور به 80 هزار تومان رسیده و این مسئله باعث بی‌کاری کارگران شده است» و البته تقصیر را گردن دولت «بی‌مسئولیت» قبلی انداخت و سوار قطار دولت بعدی شد.
 جمارانی: بحث سلطان هست؛ اما قطعی برق اصل مسئله است
اما بحث سلطان هم مثل تمام كالاهای دیگر در میان است. یعنی ظاهرا سلطان سیمان هم به مجموعه سلاطین اقتصاد كشور اضافه شده است. با رئیس انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان، آقای جمارانی كه برای اولین‌بار در یك برنامه تلویزیونی این مسئله را مطرح كرده است، تماس می‌گیریم. ابتدا از مصاحبه خودداری می‌كند و می‌گوید همه حرف‌ها را زده است. خواهش می‌كنیم یك بار دیگر هم برای ما توضیح بدهند. درباره مشكل قطعی برق می‌پرسیم و اینكه این‌قدر حرف‌وحدیث این چند وقت مطرح شد كه ما حتی درباره همین علت هم دچار تردید شده‌ایم. جمارانی می‌گوید: «ببینید سیمانی كه در سیلو می‌توان نگهداری كرد، به اندازه عرضه یك هفته است؛ یعنی كالایی نیست كه بشود دپو كرد. حداكثر ظرفیت هم یك میلیون تُن است. ما از زمان قطع برق سه بار عرضه داشتیم و بعد مشكلات شروع شد. این دیگر كاملا واضح است». پس بحث احتكار كه برخی مطرح می‌كنند، هم منتفی است؛ چون سیمان اصلا چنین قابلیتی ندارد.
درباره مسئله سلطان می‌پرسیم. می‌گوید این را به شوخی در تلویزیون به مجری كه درباره سلطان سیمان سؤال كرده بود، گفته و می‌گوید: «منظور شما از سلطان چیست؟ من به شما می‌گویم تا حالا 60 تا 70 درصد محصول سیمان كشور را 30 نفر می‌خریدند. سلطان همین است؟ اگر هست پس من از سازمان‌های نظارتی می‌خواهم بیایند و درباره موضوع تحقیق كنند».
از هنگامی كه سیمان وارد بورس شد كه دیگر چنین كاری ممكن نیست. نه، چون: «در بورس كف خرید داریم كه 10 تن است؛ یعنی كوچك‌ترین محموله باری. 10 تن به بالا را هم از بورس می‌خرند و دیگر نیازی به دلال نیست. در بورس دیگر كاملا شفاف است. یك سقف هم تعیین كرده‌ایم كه بسته به شركت‌های مختلف و شهرهای مختلف تخصیص پیدا می‌كند. فكر كنم بین 100 تا 300 تن». پس اینكه می‌گویند عرضه در بورس باعث افزایش قیمت شده، چه منطقی دارد: «ببینید اینها كسانی هستند كه از این كار و شفاف‌سازی آن ضربه خورده‌اند، بالاخره باید فضا را آلوده كنند. مثل همان قضیه احتكار. شما بروید ببینید از زمان اولین عرضه به تاریخ 3/9 تا 14/4 قیمت‌ها چقدر بوده است؛ یعنی تا آغاز قطعی برق. اینكه دیگر كاملا قابل بررسی است و به‌راحتی می‌توانید در سایت ببینید. با بورس كالا بسیاری منافع‌شان از دست رفت و این حرف‌ها را مطرح می‌كنند». برخی هم اعتقاد دارند كه كارخانجات اصلا می‌خواستند قیمت را بالا ببرند و قطعی برق كمك‌حال‌شان شد. درباره این مسئله چطور؟: «اینكه دیگر یك حساب دو‌دو‌تا چهار‌تا است. عرضه سیمان در كشور به نسبت تقاضا بالاست؛ یعنی قاعدتا كارخانه‌‌ها سر قیمت با هم رقابت هم می‌كنند. ما سال گذشته 88 میلیون تن ظرفیت تولیدی داشتیم و 62 میلیون تن كل فروش بوده. چطور می‌شود با این وضعیت قیمت را بالا برد؟ اینها فقط بحث‌های انحرافی برای بردن بحث به سمت بورس كالاست كه برخی از آن ضربه خوردند».
همان‌طور كه جمارانی همان ابتدا هم گفت بحث‌ها كاملا روشن است و جای اما‌و‌اگر ندارد. قطعی برق یكی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد ایران، یعنی بخش عمرانی را زمین‌گیر كرده است. بخشی بزرگ كه نان‌‌خور بسیار دارد.