افزایش قیمت دلار
در نخستین روز از هفته جاری برگ تازه‌ای از معاملات ارزی بازار رقم خورد.
اسکناس آمریکایی در شروع معاملات خود سطح مقاومتی بازار را شکست و پا در کانال ۲۴ هزار تومانی گذاشت؛ به باور تحلیلگران عبور اسکناس آمریکایی از میانه کانال ۲۳ هزار تومان نخستین شکست بازار در برابر رشد قیمت دلار محسوب می‌شود و از این پس سمت و سوی انتظارات معامله‌گران دچار تغییراتی اساسی خواهد شد. به طور کلی چند عامل در افزایش قیمت دلار موثر بوده‌اند؛ عامل اولی که حداقل دیروز توانست دلار را در وضعیت قیمتی جدیدی قرار دهد انتشار اخباری مبنی بر عزل رییس بانک مرکزی و معرفی جانشین‌های احتمالی او بود. گفته می‌شود مقاومت مقام پولی در برابر ارزپاشی و کاهش تصنعی نرخ ارز در آستانه انتخابات، وی را در آستانه کناره‌گیری از سمت خود قرار داده است.
رشد ۵/۳ درصدی قیمت دلار نسبت به نرخ انتهایی هفته گذشته نخستین واکنش بازار به انتشار این خبر بود. عامل دوم نیز به فضای پرابهام حاکم بر نشست‌های دیپلماتیک وین و خروجی‌های بی‌سرانجام مذاکرات ایران و آمریکا برمی‌گردد. عامل سومی که به نظر می‌رسد اهرم قوی‌تری برای تغییر جهت بازار در مقایسه با مذاکرات باشد اطمینانی است که معامله‌گران نسبت به دیدگاه‌های نه‌چندان مساعد دولت بعدی نسبت به مذاکرات دارند. در مجموع به نظر می‌رسد شروع افزایشی دلار در ابتدای هفته نشانه مثبتی برای افزایش نوسانات قیمتی در هفته جاری باشد.
روز جدید معامله‌گران
دیروز روز تازه‌ای برای معامله‌گران بازار ارز بود. دلار پس از چند روز انتظار پشت کانال ۲۳ هزار و ۵۰۰ تومان سرانجام توانست از این سطح مقاومتی عبور کند و وارد کانال ۲۴ هزار تومان شود. به این ترتیب نخستین معامله دلار با نرخ ۲۴ هزار تومان پس از ریزش‌های چند هفته اخیر دیروز کلید خورد.
اما ورود دلار به کانال جدید معاملاتی پس از آن اتفاق می‌افتد که آخرین نرخ ثبت شده برای اسکناس آمریکایی در انتهای هفته گذشته ۲۳ هزار و ۲۳۰ تومان بود، حال آنکه دیروز دلار ۶۰۰ تومان افزایش قیمت داشت و با نرخ ۲۳ هزار و ۸۰۰ تومان به پیشواز بازار رفت.
ادامه معاملات دیروز نیز با رشد دوباره قیمت دلار همراه شد، به طوری که اسکناس آمریکایی توانست سد مقاومتی ۲۴ هزار تومان را بشکند و در کانال جدید قیمتی جاگیر شود. هرچند بالاترین نرخی که دیروز برای دلار پیشنهاد دادند ۲۴ هزار و ۱۰۰ تومان اعلام شد، اما پایان معاملات بازار با نرخ ۲۴ هزار و ۶۰ تومان برای دلار رقم خورد.
مقایسه تغییرات قیمت دلار در معاملات دیروز با معاملات انتهایی هفته گذشته نشان می‌دهد که اسکناس آمریکایی بازدهی ۵/۳ درصدی را تنها در فاصله دو روز از آن خود کرده است. به باور تحلیلگران شکست سد مقاومتی ۲۴ هزار تومان می‌تواند شروع جدیدی برای معاملات روزانه بازار باشد.
دلار ۲۰ هزاری
به طور کلی بازار ارز طی هفته‌های اخیر روزهای پرنوسانی را پشت سر گذاشته است. بیشترین نوسان بازار به زمانی مربوط می‌شود که دلار پا در مسیر کاهش قیمت گذاشت و مقاومت خود را در برابر موج‌های ریزشی بازار از دست داد. به این ترتیب اسکناس آمریکایی نخستین ورود خود به کانال ۲۰ هزار تومانی را بعد از افزایش قیمت‌های عجیب و غریب سال گذشته تجربه کرد. کاهش قیمت دلار تا سطح ۲۰ هزار تومان و مقاومت چند روزه در این کانال قیمتی دلایل مختلفی داشت. به نظر می‌رسد واضح‌ترین دلیل این کاهش قیمت سیگنال‌هایی بود که از وین می‌رسید و معامله‌گران را به پیامدهای احیای برجام و کاهش بیشتر قیمت‌ها امیدوار می‌کرد. همین مساله شروعی بود بر افزایش عرضه دلارهای خانگی در بازار و افت شدید تقاضا. در عین حال اخبار ناموثقی وجود دارد از سفارش‌گیری با پول‌های کلان در نرخ‌های نزدیک به ۲۰ هزار تومان، هرچند هویت افرادی که با منابع هنگفت ریالی دست به سفارش‌گیری در صرافی‌ها می‌زدند مشخص نیست اما به نظر می‌رسد یا دست‌های پشت پرده در حال ایجاد مانع برای کاهش بیشتر قیمت دلار بودند و یا فعالان ریسک‌پذیری بودند که به جای سپرده‌گذاری در بانک‌ها، به دنبال نوسان‌گیری از تغییرات قیمت دلار و تورم بودند. بررسی تکنیکالی قیمت دلار نیز نشان می‌دهد که در نرخ نزدیک به ۲۰ هزار تومان حمایت‌های زیادی از اسکناس آمریکایی می‌شد. با این حال از این به بعد باید منتظر مقاومت‌های جدید قیمتی در بازار باشیم؛ عبور از این سطوح جدید مقاومتی یا می‌تواند برگشت دوباره بازار و کاهش دلار تا سطح ۲۰ هزار تومان.
عزل مقام پولی
از میان عوامل مختلفی که در تغییر قیمت دلار نقش دارند دیروز نقش تنش‌های داخلی پررنگ‌تر بود. شنیده‌ها حاکی از آن است که طی روزهای گذشته اختلافاتی بین رییس‌جمهور و رییس بانک مرکزی شکل گرفته که محل این اختلافات نیز به مقاومت نهاد پولی در برابر ارزپاشی برمی‌گردد. شدت این اختلاف‌ها تا جایی است که حتی خبرهایی مبنی بر معرفی جانشین‌های احتمالی رییس بانک مرکزی نیز منتشر شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اختلاف بین حسن روحانی و عبدالناصر همتی درست از زمانی آغاز شد که رییس بانک مرکزی کاندیدای حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری شد. هرچند گفته می‌شود یکی از دلایل این اختلاف مقاومت بانک مرکزی در برابر تزریق ارز با هدف کنترل تصنعی نرخ دلار است، اما به نظر می‌رسد ماجراهای دیگری آتش اختلافات را شعله ورتر کرده‌اند. آن‌طور که از شنیده‌ها برمی‌آید مخالفت حسن روحانی با حضور همتی در عرصه انتخابات به این مساله برمی‌گردد که وی خواهان حمایت از نامزد دیگری بوده است نه همتی، اما گفته می‌شود که رییس بانک مرکزی با رویکرد انتقادی نسبت به دولت، وارد انتخابات شده و درواقع خود را نامزد دولت کنونی نمی‌داند.
آینده دلار
با این حال هنوز نمی‌توان نقش سایر عوامل در تغییرات قیمت ارز را ناممکن دید. به نظر می‌رسد بی‌سرانجام ماندن مذاکرات وین و ابهاماتی که در خصوص آینده برجام وجود دارد نیز یکی دیگری از دلایلی است که به رشد قیمت دلار در کنار اختلافات داخلی کمک کرده است. به نظر می‌رسد معامله‌گران دیگر با دید تردید به نتیجه مذاکرات نگاه می‌کنند و نسبت به آینده برجام چندان خوش‌بین نیستند.
بخشی از این نگاه ریشه در روی کار آمدن دولتی دارد که حداقل از هم اکنون می‌توان پیش‌بینی کرد که نگاه مثبتی به مذاکرات و تعامل با آمریکا نداشته باشد. بنابراین این مساله در قالب عامل سومی ظاهر شده که به افزایش قیمت دلار در کنار سایر عوامل کمک کرده است. به نظر می‌رسد تاثیر تنش‌های داخلی در به هم زدن روند معاملات بازار بیشتر کوتاه‌مدت باشد و ماندگاری دو عامل دیگر در افزایش نرخ بیشتر است. با این حال اگر این سه عامل به کمک هم بیایند و به عبور دلار از میانه کانال ۲۴ هزار تومان به عنوان یکی از سطوح جدید مقاومتی کمک کنند این احتمال که دلار به رشد قیمت خود ادامه دهد دور از انتظار نخواهد بود.
آینده بازار ارز در گرو عوامل سیاسی
سیدکمال سیدعلی*- از میان عوامل و پدیده‌هایی که این روزها بر بازار ارز تاثیر می‌گذارند و نوسانات قیمتی در آن را ممکن می‌کنند، فاکتورهای اقتصادی نقش کمرنگ‌تری نسبت به مباحثات و تصمیمات سیاستی دارند. از زمانی که ترامپ در سال ۹۷ از برجام خارج شد تا امروز، نوسانات قیمتی دلار از ۱۷ تا ۳۲ هزار تومان متغیر بوده که عمدتا در سایه انتظارات بالای تورمی و مسائل حاد سیاسی اتفاق افتاده است.
این روزها نیز که شرایط داخلی کشور مقداری پرتنش شده و انتظاراتی که از انتخابات و دولت بعدی وجود دارد مهیا نشده، برداشت فعالان اقتصادی نیز نسبت به شرایط آتی کشور در خصوص برجام و مذاکرات مقداری دچار ابهام شده و تحت‌تاثیر مسائل و اختلافات داخلی و بالاخص انتخابات قرار گرفته است. بنابراین بازار ارز به طور خاص به مسائل سیاسی و افکاری واکنش نشان می‌دهد که نتیجه‌بخش نبودن مذاکرات را محتمل می‌داند. در صورتی که این افکار و عقاید صحت داشته باشد و مذاکرات بین ایران و آمریکا به نتایج مشخصی نرسد حداقل تا چهار ماه آینده فروش نفت بالایی نخواهیم داشت. حتی در صورت طولانی شدن زمان مذاکرات و مشخص شدن نتیجه آن در ماه‌های آینده نیز آثار آن بر بازار ارز مترتب خواهد بود.در این شرایط کسانی که ارز دارند از فروش ارز خودداری می‌کنند و فعالان و کارخانه‌دارانی که برای تامین مواد اولیه خود نیاز به ارز داشته باشند وارد بازار می‌شوند و با قیمت بالاتری نیاز ارزی خود را مرتفع می‌کنند. در حال حاضر رشد نرخ ارز چه در بازار آزاد و چه در بازار نیمایی ما را به این نتیجه‌گیری می‌رساند که فعال اقتصادی منتظر نتیجه انتخابات و نحوه برخورد دولت بعدی با برجام و مساله FATF می‌ماند. ضمن آن که اعضایی که در کابینه دولت بعدی حاضر می‌شوند و رویکردی که هر یک از آنها به مسائل و مشکلات کشور خواهند داشت نیز در تصمیم‌گیری فعالان اقتصادی تاثیر می‌گذارد.در هر صورت شاخک‌های فعالان اقتصادی بسیار بالاتر از افراد سیاسی کشور است و از سویی نوسانات نرخ ارز نیز امروزه متاثر از اخبار سیاسی است. در صورتی که دولت بعدی تعامل با دنیا و پیوستن به FATF را بپذیرد و به دنبال کاهش تنش‌های سیاسی داخلی باشد باید منتظر اثرگذاری مثبت این نگاه بر کاهش قیمت ارز در آینده پیش‌رو باشیم، در غیر این صورت افزایش نرخ ارز دور از انتظار نخواهد بود.
* معاون اسبق ارزی بانک مرکزی