جابه‌جایی قله تورم به طبقه متوسط

تغییرات تورم ماهانه

تورم ماهانه در آخرین ماه تابستان به ۵/ ۰ درصد رسید. عددی که در سال‌جاری و حتی سال گذشته، کمترین بود. این اتفاق برای تمامی دهک‌های هزینه‌ای نیز رخ داده است. در واقع در ماه گذشته، تورم ماهانه تمامی دهک‌های هزینه‌ای در کمترین مقدار از اسفند ۹۶ به این‌سو قرار گرفته است. تورم ماهانه دهک‌ها بین ۰۹/ ۰ درصد تا ۵۴/ ۰ درصد متغیر بوده است. سهم دهک‌های پایینی و بالایی از تورم کمتر و سهم دهک‌های میانی بیشتر بوده است. این اتفاق حداقل از خرداد در حال وقوع است. یعنی ماکزیمم تورم ماهانه از خرداد ماه امسال، در دهک‌های میانی پنجم تا هفتم به وقوع پیوسته است. در واقع خانوارهای ساکن در این دهک‌ها که به‌عنوان طبقه متوسط شناخته می‌شوند، در ماه‌های گذشته بیشترین اثر را از افزایش قیمت‌ها متحمل شده‌اند. این ادعا، مصداق آماری دیگری هم دارد. از سال ۹۷ که موج تورمی در اقتصاد ایران پدیدار شد، در ۱۷ ماه بیشینه تورم در دهک دهم قرار داشت. تنها در فروردین امسال بود که تورم نقطه‌ای دهک‌های پایین هزینه‌ای (اول، دوم، سوم و چهارم) از دهک دهم پیشی گرفت. به‌نظر می‌آمد که این مساله نیز به دلیل جهش تورم ماهانه دهک‌های پایین در اولین ماه سال بود که بیش از هر چیز به رشد قیمت یکباره «سبزیجات» در فروردین ماه سال ۹۸ بازمی‌گشت. اما در باقی ماه‌های تورمی، همواره دهک دهم در قله تورم نقطه‌ای قرار گرفته است. این هارمونی در ماه گذشته به‌هم ریخت. فعل و انفعالات چند ماه گذشته سبب شد تا تورم نقطه‌ای دهک‌های بالایی در راند کاهشی، بیشتر کاهش یابد. در حقیقت تورم نقطه‌ای که در دومین ماه امسال به قله ۱/ ۵۲ درصدی رسید، پس از آن به فاز کاهشی رفت. تورم نقطه‌ای در فاز کاهشی از اردیبهشت تا انتهای شهریور، معادل ۱/ ۱۷ درصد کاهش یافت. اما مقدار این کاهش در دهک‌های مختلف، متفاوت بوده است. بیشترین کاهش را دهک دهم تجربه کرد. تورم نقطه‌ای دهک برخوردار جامعه از ۹/ ۵۵ درصد در اردیبهشت به ۸/ ۳۳ درصد در شهریور ماه رسید؛ یعنی ۱/ ۲۲ درصد عقبگرد. کمترین کاهش نیز مربوط به دهک‌های پنجم و ششم هزینه‌ای بوده و میزان افت تورم نقطه‌ای در این ۲ دهک، به ۵/ ۱۷ درصد رسیده است. به زبان دیگر، در راند کاهشی تورم، بیشترین نفع را دهک دهم و کمترین نفع را دهک‌های میانی برده‌اند. در شهریور ماه، بیشینه تورم نقطه‌ای در دهک دهم قرار نداشت؛ حتی برعکس کمینه تورم نقطه‌ای متعلق به دهک دهم بود. اتفاقی که در دوران تورمی اخیر، سابقه نداشته است. بیشینه تورم نقطه‌ای نیز در شهریور در دهک پنجم گزارش شده است. داده‌های مرکز آمار سرنخ جابه‌جایی قله تورم نقطه‌ای از دهک‌های بالا به دهک‌های میانی را به گروه غیرخوراکی‌ها و خدمات می‌رساند. چراکه در گروه «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» همچنان قله تورم نقطه‌ای در دهک دهم قرار داشته است. بیشترین تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها در بین دهک‌ها، متعلق به دهک دهم و معادل ۵/ ۴۸ درصد بوده است، از آن طرف کمینه این شاخص در دهک اول و برابر با ۳/ ۴۰ درصد گزارش شده است؛ یعنی یک اختلاف ۸ درصدی همچنان در تورم نقطه‌ای خوراکی‌ها وجود دارد. اما در کالاهای غیرخوراکی و خدمات، فاصله محدودتر است و قله تورمی نیز در جای دیگری قرار دارد. بیشینه تورم نقطه‌ای غیرخوراکی‌ها که در مرداد ماه در دهک دهم قرار داشت، در شهریور به دهک پنجم هجرت کرد. تورم نقطه به نقطه غیرخوراکی‌ها در دهک پنجم معادل ۹/ ۳۰ درصد بوده است. در نتیجه داده‌ها نشان می‌دهند که تغییرات قیمت غیرخوراکی‌ها در ماه‌های گذشته، عامل تعیین‌کننده در توضیح شیفت قله تورم به طبقه متوسط هستند.  البته اثرات جابه‌جایی قله تورم، هنوز در تورم سالانه دیده نمی‌شود، یعنی تورم سالانه در دهک برخوردار بیشتر و در دهک‌های پایینی کمتر است. فاصله تورم سالانه بین دهک دهم و دهک اول معادل ۳/ ۲ درصد گزارش شده است. اما با توجه به اینکه تورم نقطه‌ای، یک شاخص پیش‌نگر برای تورم سالانه به حساب می‌آید، انتظار می‌رود قله تورم سالانه نیز در ماه‌های آتی به سمت دهک‌های میانی حرکت کند.

آنالیز گروه‌های کالاها و خدمات

در شهریور ماه قیمت خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات مصرفی خانوارهای کشور، کاهش یافت. این برای سبد مصرفی تمامی دهک‌های هزینه‌ای صدق می‌کرد. در واقع مهم‌ترین عاملی که سبب شد تورم ماهانه کل در کمینه ۱۸ ماهه قرار گیرد، افت قیمت خوراکی‌ها است. تورم خوراکی‌ها در شهریور ۹۸، منفی‌ترین تورم این گروه از اردیبهشت ۹۳ به این‌سو به حساب می‌آید. هرچند افت قیمت خوراکی‌های مورد مصرف دهک‌های کمتر برخوردار، تندتر از دهک‌های برخوردارتر بود. از سوی دیگر، روند قیمت کالاهای غیرخوراکی و خدمات مصرفی خانوارهای کشور، نیروی افزایشی تورم به‌حساب می‌آید. تورم ماهانه غیرخوراکی‌ها در شهریور با ثبت نرخ ۴/ ۱ درصدی، نسبت به مرداد ماه روند افزایشی را برگزید. تورم ماهانه غیرخوراکی‌ها در شهریور در تمامی دهک‌های هزینه‌ای نسبت به مرداد، افزایشی بود. بیشترین اثر تورم غیرخوراکی‌ها بر سبد مصرفی خانوارهای کمتر برخوردار بوده است. مهم‌ترین عامل در غیرخوراکی‌ها در گروه «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها» قرار دارد. در این گروه نیز اجاره مسکن، بیشترین وزن را دارد. تورم این گروه به تنهایی موجب بالارفتن ۸۸/ ۰ تورم دهک اول در ماه گذشته شد. البته این افزایش با تورم منفی شدید خوراکی‌ها در دهک‌های پایین خنثی شد. اما در دهک‌های میانی با توجه به اینکه خوراکی‌ها نقش کمتری در سبد مصرفی خانوارها دارند، تورم منفی خوراکی‌ها قدرت خنثی کردن تورم مثبت مسکن را نداشته است و به همین دلیل بیشترین تورم ماهانه در دهک ششم، با ثبت نرخ ۵۴/ ۰ درصدی گزارش شده است. اثرگذاری گروه مسکن در دهک برخوردار جامعه، همانند دهک‌های پایینی و میانی نبوده است. میزان اثرگذاری تورم گروه مسکن بر دهک دهم معادل ۵۷/ ۰ گزارش شده است.