در هیاهوی بازار خودرو و قیمت‌گذاری آن که مدتی است میان خودروسازان و دولت و نهادهای مسئول در این بخش اختلاف انداخته است، مهلت خودروسازان برای اجرای استانداردهای هشتادوپنجگانه نیز رو به پایان است و خودروسازان باید تا پیش از فرا رسیدن فصل زمستان استانداردهایی را که سازمان ملی استاندارد ایران تکلیف کرده است، در تولید محصولات خود اعمال کنند. در این میان کارشناسان بازار خودرو معتقدند با توجه به اعلام سازمان استاندارد مبنی‌بر توقف خط تولید خودروهای فاقد استانداردهای هشتادوپنجگانه، یکی از شگردهای شرکت‌های خودروسازی که به‌صورت مونتاژکار فعالیت می‌کنند این است که برای جلوگیری از ضرر احتمالی توقف تولید خودروهای غیراستاندارد، مدل‌های مشابه را در خط تولید جایگزین می‌کنند و این احتمال وجود دارد که این خودروها استانداردهای لازم را نداشته باشند.
دور زدن قوانین
نگاهی به اتفاقات اخیر در بازار خودرو نشان می‌دهد پس از اعمال قانون ممنوعیت واردات خودروهای خارجی، متقاضیان خرید خودرو خواسته یا ناخواسته به خرید خودروی داخلی روی آوردند. این در حالی بود که در سال‌های گذشته به‌طور میانگین بیش از نیمی از مصرف‌کنندگان خودروی ایرانی از تولیدات داخلی رضایت چندانی نداشتند و اغلب خودروهای داخلی را فاقد استانداردهای لازم می‌دانستند تا جایی که استفاده از خودروهای چینی نسبت به خودروهای ایرانی برای متقاضیان ارجحیت داشت. با وجود این، خودروسازان داخلی همچنان به تولید خودرو ادامه داده و تامین‌کننده نیاز بخشی از جامعه هستند.
نکته قابل‌توجه در این میان تولید خودروهایی است که به‌صورت سی‌کی‌دی (مونتاژ قطعات) در کارخانه‌های خودروسازی کشور تولید می‌شود. براساس مقررات، خودروهای سی‌کی‌دی نیز مشمول قوانین تولید داخلی هستند، لذا یکی از قوانینی که خودروسازان ملزم به رعایت آن هستند، اعمال استانداردهایی است که از سوی سازمان ملی استاندارد ارائه می‌شود.
تا ابتدای دی‌ماه سال گذشته، خودروسازان ملزم به تحویل مدارک استاندارد پنجاه‌وپنج‌گانه به سازمان ملی استاندارد بودند در نتیجه خودروهایی که قادر به رعایت این استانداردها نبودند، از دور خارج شدند. از این تاریخ به بعد هر خودرو برای بازگشت دوباره به خط تولید مکلف به رعایت استانداردهای شصت‌وسه‌گانه شد؛ به‌عبارت دیگر، علاوه‌بر رعایت استانداردهای پیشین، هشت استاندارد دیگر نیز به این فهرست اضافه شد. براساس اعلام سازمان ملی استاندارد، این مهلت تا اول دی‌ماه سال 97 برای این خودروها ادامه دارد اما از آغاز زمستان جاری پشت‌سر گذاشتن 22 استاندارد دیگر و درمجموع اجرای 85 استاندارد الزامی است.
در این راستا سازمان ملی استاندارد اعلام کرده در حال حاضر برخی خودروهای تولید داخل استاندارد مرحله اولیه را که شامل 65 استاندارد است پاس کرده‌اند و باید تا ابتدای دی 97 استاندارد هفتادوپنج‌گانه را نیز اعمال کنند و پس از تایید، پروانه تولید آن به‌مدت یک‌سال تمدید خواهد شد تا خودروسازان بتوانند یکم دی‌ماه سال جاری، استانداردهای هشتادوپنجگانه را نیز اعمال کنند.
توقف تولید 25 مدل خودرو
براساس آمار ارائه‌شده از سوی سازمان ملی استاندارد، سه خودروی سیتروئن، وانت‌آمیکو و FAW که توانسته بودند تا ابتدای دی‌ماه سال گذشته استانداردهای شصت‌وسه‌گانه را رعایت کنند پس از تایید نوع خودرو و رعایت استانداردهای هشتادوپنجگانه در سال 97، تولید و وارد بازار شده است. از سوی دیگر با شروع اجرای استانداردهای تایید نوع خودرو در سال گذشته، تولید ۲۵ مدل خودروی سواری و سنگین با توجه به عدم امکان انطباق آنها با استانداردهای اجباری، شامل خودروهای سواری ۳۱۵ MVM سدان، ۵۵۰ MVM، تیگو ۵، سایپا ۱۳۱ و سایپا ۱۳۲ دوگانه‌سوز، سایپا ۱۴۱ بنزینی و دوگانه‌سوز، آریو ۱۵۰۰ سی‌سی، پژوپارس با موتور XUM، وانت تک‌کابین و دوکابین مزدا و کارا ۱۷۰۰ (بنزینی و دوگانه‌سوز)، آساF50B، لیفان ۶۲۰، لیفان 50X، لیفان 60X، جک 5J، هیوندای 10I و برخی خودروهای سنگین جاده‌ای متوقف شد.
فریبکاری خودروسازان
در زمستان ۹۶ زمانی که فهرست خودروهای متوقف‌شده منتشر شد، خودروسازان نسبت به آن واکنش تندی نشان دادند و اعلام کردند پیش از این به‌دلیل قدیمی‌بودن پلتفرم، تولید آنها متوقف شده بود! البته این ادعای خودروسازان بعدها مورد تایید ارگان‌های نظارتی قرار نگرفت. از آنجاکه گفته می‌شد شرکت‌های مونتاژ خودرو برای جلوگیری از ضرر و زیان ناشی از توقف خط تولید، اقدام به تولید خودرو با مدل‌های دیگری می‌کنند، کارشناسان پیش‌بینی کردند مصوبه سازمان ملی استاندارد و الزام خودروسازان به رعایت استانداردهای هشتادوپنجگانه چالش جدیدی در این صنعت ایجاد می‌کند؛ چراکه در حال حاضر یکی از مشکلات پیش‌روی خودروسازان برای کیفی‌سازی تولیدات خود، موضوع مونتاژ خودرو به‌ویژه خودروهای چینی است و از آنجاکه خودروهای چینی در انواع و مدل‌های مختلفی تولید می‌شوند، لذا توقف خط مونتاژ یک مدل خودرو، خودروسازان را چندان دچار مشکل نمی‌کند و با حذف یک مدل به‌سرعت مدل مشابه دیگری را جایگزین آن در خط تولید می‌کنند.
تکلیف خودروهای پیش‌فروش شده چیست؟
اما در این میان موضوع استانداردسازی خودروهایی که از طریق پیش‌فروش به متقاضیان فروخته شده است نیز جای بحث دارد. شهریورماه امسال و به‌دنبال افزایش قیمت خودروهای داخلی و در پی جو روانی حاکم بر بازار خودرو، دو خودروساز بزرگ کشور طرح پیش‌فروش خودرو را اجرا کردند و به‌دنبال آن یکی از خودروسازان 40 هزار دستگاه خودرو را در این طرح از طریق پیش‌فروش به متقاضیان فروخت. حال و با توجه به ارائه استانداردهای هشتادوپنجگانه که از سوی سازمان ملی استاندارد تعیین شده است، این سوال مطرح می‌شود که آیا خودروهای فروخته‌شده از طریق پیش‌فروش، استانداردهای لازم را برای عرضه به بازار دریافت کرده بودند؟ سازمان ملی استاندارد چه تصمیمی برای این تعداد خودرو خواهد گرفت؟
مدیرکل دفتر نظارت بر اجرای استانداردهای صنایع فلزی سازمان ملی استاندارد گفته است موضوع توقف تولید ۲۵ خودرو مورد تایید خودروسازها و سازمان ملی استاندارد است، بنابراین سازمان ملی استاندارد اجازه تولید ۲۵ خودرو را برای سال جدید صادر نکرد، اما این مساله که خودروسازها قراردادهای فروش دارند یا خیر را باید خود خودروسازها بررسی کنند. درواقع سازمان ملی استاندارد با تمام توان و با هماهنگی خودروسازها اجرای استانداردهای آتی را نیز به‌طور جد پیگیری خواهد کرد.
صحبت‌های مدیرکل دفتر نظارت بر اجرای استانداردهای صنایع فلزی سازمان ملی استاندارد در حالی مطرح می‌شود که اگر سازمان ملی استاندارد تصمیم به بررسی و اجرای استانداردهای هشتادوپنجگانه داشته باشد، چه زمانی را برای این امر در نظر گرفته است؟ و اگر خودروهای پیش‌فروش شده پس از بررسی سازمان ملی استاندارد فاقد استانداردهای لازم باشند، تکلیف خریداران این خودروها چیست؟ آیا درصورتی که تکلیف استاندارد برخی خودروهای پیش‌فروش شده مشخص نیست، خریداران با دریافت خودرو با مشکل شماره‌گذاری روبه‌رو نخواهند شد؟
سوالاتی که برای پاسخ به آن بارها با وحید مرندی‌مقدم، معاون سازمان ملی استاندارد، پیمان پیرایش رئیس دفتر نظارت بر اجرای استانداردهای صنایع فلزی سازمان ملی استاندارد و نیره پیروزبخت، رئیس سازمان ملی استاندارد تماس گرفتیم، اما پاسخی دریافت نکردیم.