بعد از قاچاق سوخت نوبت به قاچاق دارو در شهرهای مرزی رسیده است. اگر سوخت و کالاهای اساسی تا پیش از این محبوب قاچاق‌برها بوده، بعد از کاهش ارزش ریال، دارو و داروهایی خاص هم به این فهرست اضافه شده است. دارو که به گفته محمد نجفی‌عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی، قاچاقش از دیگر بنزین و کالاهای اساسی راحت‌تر است، این روزها مصرفش در شهرهای مرزی چندین برابر شده است. رشد مصرفی‌ای که این فعال بخش خصوصی دلیلش را افزایش توجیه اقتصادی ناشی از قاچاق دارو می‌داند.
نجفی‌عرب با بیان این‌که برخی از بیماران صعب‌العلاج به دلیل مشکلات مالی پس از این‌که با بیمه داروی خود را تهیه می‌کنند، آن را به دلالان می‌فروشند، به «شهروند» می‌گوید: «داروهایی که قاچاق می‌شود، عمدتا داروهای خاص است که واردات آنها به صورت کامل براساس ارز ٤٢٠٠ تومان انجام می‌شود و در کشورهای دیگر ٣ تا ٥برابر قیمت داخل ایران فروخته می‌شود.»
به گفته نجفی‌عرب، جالب است بدانید برخی بیماران هم نگران از افزایش قیمت یا نایاب‌شدن داروهایشان انبار خانگی دارو ایجاد کرده‌اند و جیره داروهایشان را از داروخانه‌های مختلف تهیه کرده و انبار می‌کنند.
چه داروهایی کمیاب‌ترند؟
داروهای بیماران سرطانی، بیماران قلبی و فشارخون و بیماران خاص این روزها به سختی و با قیمت گاهی تا ٤ یا ٥برابر به دست بیماران می‌رسد. این موضوع درحالی رخ می‌دهد که حالا رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی به «شهروند» می‌گوید: «ارز دولتی که به‌عنوان یارانه به کالاهای اساسی، ازجمله دارو پرداخت می‌شود، موجب شده است تا توان پرداخت مردم دچار اشکال نشود اما قیمت دارو را در ایران بسیار پایین‌تر از کشور‌های همسایه آورده است.»
با پایین‌آمدن قیمت دارو در کشور، روند قاچاق معکوس و دارو از ایران به کشور‌های عراق، ترکیه، پاکستان و افغانستان منتقل می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، یارانه‌ای‌ که دولت برای بیمار ایرانی هزینه می‌کند، در کشور ‌همسایه مصرف می‌شود، اما خرید بیش از نیاز دارو از دیگر دلایلی است که به گفته این فعال بازار به کمبود دارو در کشور منجر شده است. به گفته او، این روزها نوعی انبارهای خانگی در بخش دارو ایجاد شده است و برخی از بیماران به اندازه مصرف یک‌سال خود دارو خریده‌اند.
تحریم دارویی داریم یا نه؟
ویدیوی کوتاه سلبریتی‌ها درباره نگرانی‌شان از تحریم داروی کودکان سرطانی درحالی منتشر شد که برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در پاسخ به آن خطاب به مردم ایران می‌گوید: «مهم است که مردم ایران بدانند فروش غذا، دارو، تجهیزات پزشکی و کالاهای کشاورزی به ایران هرگز تحریم نبوده و نیست.»
هرچند که گفته می‌شود دارو جزو تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیست اما تجربه دوره‌های قبل تحریم نشان می‌دهد که مشکل انتقال پول سد بزرگی برای ورود دارو و تجهیزات پزشکی به ایران بوده است و اغلب شرکت‌های بزرگ از بیم جریمه‌شدن حاضر به معامله با ایران نمی‌شوند.
رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی می‌گوید: «هرچند که خرید دارو جزو تحریم‌ها نیست اما به دلیل مشکلاتی که در نقل و انتقال پول وجود دارد، تأمین دارو این روزها حسابی سخت شده است.»
اما سیاست‌های نادرست اقتصادی از دیگر مسائلی است که بیش از تحریم‌های خارجی فعالان این صنعت را آزرده‌خاطر کرده است. به گفته آنها، از بین مواد اولیه دارو تنها مواد اولیه فعال در گروه کالایی یک قرار گرفته و دیگر مواد در گروه کالایی ٢ و ٣ قرار دارد. این درحالی است که برای ساخت دارو تنها از یک قلم استفاده نمی‌کنیم و یک دارو شامل ٢٠ تا ٣٠ جزء است. اگر تمام اجزا در یک گروه کالایی قرار نگیرد و با تقدم و تأخیر وارد کشور شود، امکان ساخت دارو وجود ندارد. بسیاری از شرکت‌های داروساز اکنون با این مشکل روبه‌رو شده‌اند.
صادرات دارو مقصر گرانی‌هاست؟!
این روزها هر کالایی که نایاب یا کمیاب می‌شود به صادرات ربط می‌دهند. بعد از گوجه‌فرنگی، رب و کالاهای اساسی حالا نوبت به دارو رسیده است. علی نوبخت، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی که معتقد است گرانی دلار انگیزه صادرات دارو را بیشتر کرده است، چندی پیش به ایسنا گفته بود: «اگر در داخل به دارویی نیاز داشته باشیم باید اولویت به تأمین آن باشد و طبیعتا صادرات آن دارو ممنوع شود. اما درحالی صادرات هر نوع دارو و تجهیزات پزشکی بدون دریافت مجوز از سازمان غذا و دارو ممنوع شده که میزان صادرات دارو و مواد اولیه در‌ سال گذشته با رشد دوبرابری نسبت به‌ سال ٩٥ به بالای ۱۲۰‌میلیون دلار رسیده بود.
رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی که معتقد است افزایش قاچاق موجب کمبود در برخی از داروها شده است، به «شهروند» می‌گوید: «خوشبختانه وزارت بهداشت دقیقا آمار دارد که چه دارویی وارد و چه دارویی خارج می‌شود. درواقع از زمان ثبت سفارش تا ترخیص دارو و تجهیزات پزشکی از گمرک و انتقال آن به انبار شرکت وارد‌کننده، وزارت بهداشت در جریان جز‌به‌جز آن است.»
البته آن‌گونه که این فعال اقتصادی می‌گوید ممکن است هنگام توزیع شیطنت‌هایی صورت بگیرد و کم‌فروشی و احتکار اتفاق افتد. این یک روال طبیعی است؛ وقتی بازار می‌بیند دارویی اصطلاحا پشت ندارد و معلوم نیست محموله بعدی برسد یا خیر، شروع به احتکار کالا می‌کند که در فرصت مناسب به قیمت بالاتری عرضه کند.
فروش دارو در شهرهای مرزی چندبرابر شد
اما مشکل اصلی بازار دارو کم‌فروشی و احتکار نیست. قاچاق دارو عامل اصلی کمبود دارو در بازار است. به گفته نجفی عرب، امروز شاهد نوعی قاچاق معکوس هستیم. او در ادامه توضیح می‌دهد: «این روزها شاهد نوعی اضافه‌مصرف در داروهایی خاصی که کاملا با ارز ٤٢٠٠ تومانی وارد کشور می‌شود، هستیم. این اضافه‌مصرف دلیلش بیشتر شدن بیمارها نیست بلکه دلیلش قاچاق از مرزهای کشور و انبار کردن دارو در خانه‌های مردم است.» به گفته او، درحال حاضر میزان خرید دارو در شهرهای مرزی بشدت بالا رفته است. دلیلش هم قاچاق داروست که به‌دلیل کم‌حجم‌بودنش اتفاقا از قاچاق سوخت و دیگر کالاها هم راحت‌تر است.
فعالان این بخش پیشنهاد می‌کنند که ارز مورد نیاز برای تأمین دارو براساس ارز نیما البته توسط بانک مرکزی تأمین شود و قیمت‌گذاری آن براساس بهای تمام‌شده دارو صورت گیرد. در این حالت حمایت بانک مرکزی می‌تواند مابه‌التفاوت قیمت ارز دولتی و نیما را برای تعادل قیمت به بیمه‌ها پرداخت کند.
کارخانه‌های تولید دارو درحال احتضار
کمبود نقدینگی در صنعت دارو از دیگر مشکلاتی است که به گفته فعالان این بخش بسیاری از کارخانه‌های تولید دارو را تعطیل کرده است. آخرین آمار اعلامی از طرف رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد دارویی، شیمیایی و بسته‌بندی دارویی حاکی از آن است که دولت ٤‌هزار‌میلیارد تومان به صنعت دارویی کشور بدهکار است. رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی با اشاره به بدهی‌های دولت و وزارت بهداشت می‌گوید: «هرچند افزایش قاچاق دارو به کشور‌های همسایه می‌تواند منجر به کاهش موجودی برخی از داروها در داخل کشور شود، اما مهمترین مشکل صنعت دارو که موجب کمبود دارویی در کشور شده، نبود نقدینگی در صنعت است. بسیاری از شرکت‌ها با وجود نرخ ارز دولتی، پولی برای تهیه همان ارز هم ندارند و ماده اولیه برخی از محصولاتشان را نمی‌توانند وارد کنند.
امروز کارخانه‌های تولید دارو در بحث سرمایه در گردش و نقدینگی به مشکل برخورده‌اند، از سوی دیگر تجهیزات و قطعات ماشین‌آلات و به‌روز بودن آنها نیز کم‌کم برای ما دردسر ایجاد کرده است.
بالا رفتن قیمت تمام‌شده بسته‌بندی دارو
از داروهای خارجی که بگذریم، هزینه بسته‌بندی داروها چندین برابر شد؛ گرانی‌ای که یک پایش به گرانی محصولات پتروشیمی برمی‌گردد. در بسته‌بندی‌های دارو عمدتا از پلی اتیلن، مواد پلیمری استفاده می‌شود که یکی از محصولات پتروشیمی است و در ماه‌های اخیر قیمت آن چندین برابر شده است، اما در بسته‌بندی برخی دیگر از داروها هم از شمش آلومینیوم استفاده می‌شود که قیمت آن از ٧‌هزار تومان به ٣٠‌هزار تومان در هر کیلو رسیده است. فویل‌های pvc هم از دیگر مواد مصرفی در بسته‌بندی داروست که براساس ابلاغیه بانک مرکزی تأمین ارز آن براساس قیمت نیما صورت می‌گیرد. به‌عبارتی، می‌توان ادعا کرد که قیمت تمامی موادی که در بسته‌بندی دارو از آن استفاده می‌شود، از کاغذ و مقوا گرفته تاpvc سیر صعودی به خود گرفته است؛ فرقی نمی‌کند داخلی است یا وارداتی، همگی به یک نسبت گران‌تر شده‌اند.