گویا طرح آب نمای زاینده رود به مذاق خیلی ها خوش نیامده است. دامنه مخالفان اما از نمایندگان مجلس و شورای شهر تا کارشناسان کشاورزی و فعالان زیست محیطی گسترده است. آنچه این مخالفان را متمایز می کند، تفاوت در نوع مخالفت و برداشت آنهاست! برخی از نمایندگان همچون موسوی لارگانی و حاجی دلیگانی، مسائل اجتماعی منطقه خود را مطرح می کنند؛ شورای شهر اما، دیدگاه محیط زیستی دارد و برخلاف حیدرعلی عابدی، نماینده موافق اصلاح طلب، مخالف اجرای این طرح است. این میان فعالان زیست محیطی دغدغه ای دیگر دارند؛ بصیری، آن را هزینه بر و کوشافر آن را پنهان کننده پیام خشکی زاینده رود ارزیابی می کنند. امینی، دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی، نفس اجرا و شیوه کار را غیرقانونی می داند و تاکید دارد که کشاورزان اجازه اجرای آن را نخواهند داد. این میان آقای استاندار مانده و میدان مین مدیریت در اصفهان! این گزارش به چالش جدید محسن مهرعلیزاده و تمام مخالفان آب نما شدن زنده رود می پردازد.
هفته گذشته مهرعلیزاده در جلسه مجمع نمایندگان استان از برقراری جریان آب در رودخانه زاینده‌رود از طریق اجرای ۵۲ کیلومتر لوله‌گذاری با تامین اعتباری بالغ بر 500 میلیارد تومان از سوی استانداری اصفهان خبر داد و گفت که در شهر اصفهان لوله‌گذاری در داخل رودخانه خواهیم داشت! با ساماندهی رودخانه برای جلوگیری از جذب زیاد آب، شاهد جاری شدن زاینده‌رود خواهیم بود و شرایطی فراهم می‌شود که این حداقل آبی که در مسیر رودخانه قرار می‌گیرد در سد آبشار جمع‌آوری شده و در زمان نیاز، با گردش آب بتوانیم جریان آب را در زاینده‌رود برقرار کنیم.
به گفته مهرعلیزاده، عملیات اجرایی این طرح که حدود یک سال به طول می‌انجامد، از ابتدای مهرماه آغاز می‌شود و شامل بخش‌هایی چون ۴۰ کیلومتر لوله‌گذاری خارج از شهر اصفهان، لوله‌گذاری‌های مربوط به شهر اصفهان، افزایش کیفیت پساب‌های تصفیه‌شده و جمع‌آوری و سیر کوله کردن و هدایت آب به کشاورزان شرق اصفهان و باتلاق گاوخونی است.
اجازه نمی دهیم؛ اخطار می دهیم
موسوی لارگانی در جلسه مجمع نمایندگان استان با فریاد اعلام کرد: "اجازه نمی دهیم اصفهانی ها با لوله آب داشته باشند، اما مردم شهرستان فلاورجان از زاینده رود بدون سهم بمانند". حسینعلی حاجی دلیگانی نماینده شاهین شهر و برخوار نیز در پیامی تهدیدآمیز خطاب به مهرعلیزاده نسبت به اجرای این طرح اعلام کرد " قرار است روز دوشنبه دوم مهر ماه کلنگ انتقال پساب فاضلاب برخوار به شرق اصفهان زده شود اما اخطار می دهم دست از این کار غیرکارشناسی و بدون پشتوانه مطالعاتی و در عین حال ظالمانه بردارید، در غیر این صورت از همه ابزارهای قانونی در مجلس از جمله روز یکشنبه اول مهر ماه استیضاح وزیر کشور را کلید خواهم زد."
صورت مسئله پاک می شود
اما کارشناسان و فعالان زیست محیطی با نگاهی متفاوت، اجرای طرح بازچرخانی آب را پاک کردن صورت مساله خشکی زاینده رود و تخلفات و برداشت های غیرمجاز بالا دست می دانند.
مهدی بصیری عضو هیئت علمی منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان در مخالفت با این طرح، به نوسان، می گوید: این طرح از نظر تبلیغاتی ایراد بزرگی دارد و در صورت اجرا، زاینده رود تنها در محدوده شهر اصفهان پرآب خواهد بود، اما در اصل صورت مساله خشکی زاینده رود برای همیشه پاک می شود و احقاق حق اصفهانی‌ها در برداشت ها و طرح های غیر مجاز دیگر جایگاهی نخواهد داشت. او معتقد است: با اجرای این طرح، دیگر آبی به تالاب گاوخونی نمی رسد، از سوی دیگر اجرای چنین طرحی به دلیل تصفیه و بازچرخانی آب بسیار هزینه بر است، همچنین مطابق نظرات برخی کارشناسان پساب فاضلاب حتی تصفیه شده آن، نباید از مسیر آثار تاریخی عبور کند چرا که املاح آب دارای مواد سنگین است و چالش جدید را ایجاد خواهد کرد.
این کارشناس حوزه آب با بیان اینکه آب این طرح قرار است از پساب تصفیه خانه جنوب اصفهان تامین شود، می گوید: مطابق گفته ها بعد از اشباع زاینده رود در محدوده شهر اصفهان از آب، با بازچرخانی پساب دوباره حدود یک متر آب به سمت پایین دست رهاسازی می شود، اما باید توجه داشت که این طرح صورت مساله اصلی بحران بی آبی زاینده رود را برای همیشه پاک می‌کند.
معاون سابق شرکت آب منطقه ای اصفهان نیز درباره این طرح به نوسان، می گوید: این طرح در چندین نوبت، توسط چند گروه به شیوه های مختلف ارائه و مورد بررسی قرار گرفت، اما باید دید آخرین طرحی که استاندار از آن سخن می گوید چه ویژگی هایی دارد، البته بیشتر کشاورزان، روستاییان و کارشناسان نسبت به اجرای طرح بازچرخانی و جریان آب در محدوده شهر اصفهان موضع گرفته اند.
به اعتقاد علی بصیرپور، در اجرای چنین طرح هایی باید سه بحث مهم پیوستگی و همبستگی آب های زیر زمینی، مباحث اجتماعی و همچنین ذینفعان مورد توجه قرار گیرد، اما به جرات تهیه چنین طرحی با داشتن این سه فاکتور بسیار سخت و بعید به نظر می رسد، از سوی دیگر مباحث زیست محیطی این طرح نیز بسیار دارای اهمیت است. او تاکید می کند: بحران و خشکی زاینده رود با اجرای چنین طرح هایی حل نمی شود و سوال اینجاست که اجرای این طرح که نیازمند سرمایه گذاری و هزینه بسیار است، آیا مشکل زاینده رود را حل می کند و یا خود مشکلات جدیدی را ایجاد خواهد کرد.
طرح علمی، فنی و قانونی نیست!
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزان استان اصفهان نیز با انتقاد از مهرعلیزاده به نوسان، می گوید: متاسفانه گویی استاندار اصفهان هنوز از شرایط آبی اصفهان به طور کامل مطلع نیست، چرا که این طرح علمی، فنی و قانونی نیست، از سوی دیگر استاندار اصفهان جایگاه قانونی نسبت به حق‌آبه‌ها ندارد.
او با تاکید بر اینکه طرح بازچرخانی و جاری شدن آب در زاینده رود با این روش خلاف قانون و حقوق حقآبه داران است، تصریح می کند: براساس ماده 96 قانون شهرداری ها، مسئولیت اجرای چنین طرح هایی در محیط شهری با شهرداری هاست و متولی آن استانداری نیست، بنابراین نفس اجرای طرح بازچرخانی آب در زاینده رود و شیوه کار آن، غیرقانونی است و کشاورزان اجازه اجرای چنین طرحی را نخواهند داد.
امینی با بیان اینکه کشاورزان مخالف بازچرخانی و لوله گذاری آب برای جاری شدن رودخانه زاینده رود هستند، اظهار کرد: اجرای این طرح موجب آسیب به حقآبه کشاورزان می شود و حتی آبی به تالاب گاوخونی هم نمی رسد. او می گوید: مردم زاینده رود را از سرچشمه تا پایاب جاری می خواهند نه به صورت آبنمایی در شهر، اما متاسفانه به دلیل عدم مدیریت صحیح، آب اصفهان به بخش های مختلف فروخته شده، بنابراین اگر دولت توان بازگرداندن حقآبه مردم را ندارد، نباید در مرکز شهر اصفهان آبنما درست کند.
پیام خشکی، پنهان خواهد ماند
به اعتقاد کارشناسان اگر طرح آب گردانی زاینده رود اجرا و مرکز شهر اصفهان آبنما داشته باشد، مردم با مشاهده آب دیگر متوجه قسمت های خشک آن نمی‌شوند. از سوی دیگر بنا بر نظر محمد کوشافر عضو هیئت مدیره جمعیت پیام سبز، آبنما در مرکز شهر، اصفهان را دیگر در معرض قضاوت توریست های داخلی و خارجی قرار نخواهد داد و پیام خشکی آن، پنهان خواهد ماند.
به گفته عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، اجرای طرح بازچرخانی آب و ایجاد آبنما در مرکز شهر اصفهان به این معناست که خشکی زاینده‌رود را پذیرفته‌ایم و این رودخانه دیگر احیا نخواهد شد. در این صورت تنها چند پیامد خشکی رودخانه مرتفع و پیامدهای متعدد دیگر خشکی زاینده رود نادیده گرفته می شود که خطرات آن باقی خواهند ماند و شاید در آینده منشا مشکلات جدیدی شود.
اما باید توجه داشت، پشت پرده این تصمیمات برای جاری کردن مصنوعی رودخانه به معنای تسلیم در برابر مشکلات احیا زاینده رود است و نشان از این دارد که متاسفانه استانداران و مسئولان بدون شناخت کافی از شرایط حوضه زاینده رود و مسائل فنی، زیست محیطی و اجتماعی تنها به دنبال این هستند که در دوره کوتاه فعالیت خود در استان، زاینده رود را حتی برای یک هفته هم که شده جاری کنند که این منجر به تبعات بسیاری خواهد شد. از سوی دیگر باید توجه داشت که اجرای طرح های کارشناسی شده برای احیای زاینده رود نیازمند اراده قوی در سطح ملی است؛ موضوعی که طی سال های گذشته از آن غافل مانده ایم.
ریحانه سجادی/ هفته نامه نوسان