برخی از مورخان تاریخ معاصر ایران و پژوهشگران اجتماعی بر این باورند که نطفه موثرترین رویدادهای فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران در محافلی بسته شده که بزرگان و اندیشمندان برجسته آن عصر، در آنها گرد هم آمده و ساعتها به بحث و گفتگو درباره مسائل مختلف نشسته‌اند. این دورهم نشینی‌ها فرصتی را فراهم می‌آورده تا مردم مشتاق به گرد متفکران مورد علاقه‌شان نشسته و ضمن بهره‌مندی از نشاط اجتماعی حاصل از این اتفاق، با چند و چون تفکرات هنرمندان مورد علاقه‌شان آشنا شوند. بارزترین مثال پاتوق فرهنگی در ایران شاید «کافه نادری» باشد. کافه‌ای در خیابان جمهوری تهران که در دهه‌های سی و چهل توانست تا سالها محل رفت و آمد بزرگانی چون صادق هدایت، جلال آل‌احمد، نیما یوشیج، احمد فردید، سیمین دانشور و ... باشد و ضمن ایجاد سهولت در ارتباط مردم با آنها به مرکزی برای مبادلات فکری و فرهنگی آنها با جامعه تبدیل شود. در اثرگذاری پاتوق کافه نادری همین بس که نویسندگان، شاعران، ادبا و نخبگان فرهنگی نوپای بسیاری از بستر آن برخواسته و بعدها به چهره‌های شاخصی در ادبیات ایران تبدیل شدند.
آنچه بهانه نگارش این نوشتار است اما، رویداد مبارکی است که به زودی در شهر اصفهان به وقوع می‌پیوندد. افتتاح شهر کتاب با برند اصلی آن در قالب یک پاتوق فرهنگی و محلی برای آمد و شد اهالی فرهنگ و هنر. رویایی که سالهاست در سر اهالی فرهنگ و فرهنگ دوستان این شهر تداعی می شود و حالا قرار است با حمایت شهرداری اصفهان و سروش صحت، هنرمند نامی اصفهانی به سرانجام برسد. صحت که به تازگی نشان شهروند افتخارآفرین را نیز از سوی شهردار اصفهان دریافت کرده، در نشست خبری خود بیان کرد که «شهر کتاب اردیبهشت» قرار نیست تنها محل خرید و فروش کتاب باشد و قصد دارد به یکی از اصلی‌ترین پاتوقهای فرهنگی اصفهان تبدیل شود. او تاکید کرد که این پاتوق به جز توجه به مقوله کتاب، محلی برای پرداختن به موسیقی، هنرهای تجسمی و اصفهان شناسی خواهد بود و حتی در این راستا، برای اداره این مکان از افرادی استفاده می‌شود که نسبت به ضرورتهای یک پاتوق فرهنگی آگاه و از ویژگیهای آن بهره‌مند باشند. در همین راستا به سراغ چند نفر از اهالی فرهنگ اصفهان رفته‌ایم تا ضرورت راه‌اندازی چنین محافلی را از منظر آنها جویا شویم.
علی خدایی:
تنوع در فضای فرهنگی
علی خدایی، نویسنده برجسته و صاحب آثاری درخشان در عرصه داستان‌نویسی کشور در اینباره می‌گوید: افتتاح شهر کتاب به معنای توجه بیشتر به مقوله‌های فرهنگی است که به نظر من کمی فضای فعالیتهای فرهنگی را متنوع‌تر می‌کند. همه چیز در حال نو شدن است و کتابفروشی‌ها هم نباید از این جریان عقب بمانند. افتتاح شهر کتاب مصداقی بارز برای این نو شدن است.
او با بیان اینکه شهرداری اصفهان در یک سال اخیر فعالیتهای موثری در حوزه فرهنگ و هنر داشته است، اظهار می‌کند: بخش عمده‌ای از اقدامات فرهنگی شهرداری که طبعا بر اساس سیاست‌های دولت صوت گرفته است، به برنامه‌هایی همچون داستان خوانی، اجرای نمایش و... اختصاص یافته و در ادامه لازم است تا درخصوص پرداختن به جایگاه‌های فرهنگی عرضه کتاب و علاقمندی بالقوه مردم به مطالعه و فرهنگ مکتوب هم اقداماتی صورت گیرد.
این نویسنده، شهر کتاب اردیبهشت را محلی برای تلاقی علاقمندان رشته‌های مختلف هنری برای تمام سنین دانسته و می‌گوید: نام سروش صحت نیز برای ما شادی و تبسم به همراه دارد و امیدوارم ایشان بتواند این خوشحالی را برای شهر ما به ارمغان بیاورد و بتوانیم از وجود او برای قسمت های نمایشی این طرح هم استفاده کنیم.
خدایی از اهمیت پرداختن به کتابفروشی‌های کوچک اصفهان از منظر اقتصادی سخن گفته و تاکید می‌کند: باید توجه کنیم که کتابفروشی‌های کوچک اصفهان سالهاست محل رفت و آمد اهالی فرهنگ و کتاب‌دوستان اصفهان هستند و سهم مهمی در این زمینه دارند، بنابراین افتتاح شهر کتاب و تبلیغاتی که برای آن صورت می‌گیرد، نباید این کتابفروشی‌ها را به حاشیه رانده و آنها را تحت الشعاع این اقدام قرار دهد. معتقدم این آمادگی وجود دارد که برای این کتابفروشی‌ها هم امکانی فراهم شود تا در معرض دید و توجه بیشتر قرار گیرند. او ادامه می‌دهد: وقتی گذر فرهنگی چهارباغ شروع به کار کند، باید جایگاه کتاب در آن مشخص باشد و در این زمینه چه کسانی بهتر از کتابفروشی‌های قدیمی می‌توانند موثر باشند؟
سیاوش گلشیری:
میمون و مبارک
سیاوش گلشیری، نویسنده نام آشنای اصفهان هم هر رخداد فرهنگی را که منجر به پیوند مردم با مطالعه و کتاب شود میمون و مبارک می‌داند و می‌گوید: اگر هرگونه حمایت دولتی و غیردولتی بتواند باعث راه اندازی چنین مجامعی شود، طبعا اقدام مهمی در جهت اشاعه فرهنگ است. به ویژه اینکه باید در کنار چنین فعالیت هایی، مقدمات آشتی دادن مردم با کتاب و مطالعه را فراهم کرد و از جمودی که متاسفانه در جامعه ما شکل گرفته است، رها شد.
او تاکید می کند: تا امروز در اصفهان پاتوق های فرهنگی بسیاری زیادی توسط گروه های مختلف ایجاد شده است و معتقدم نباید چنین محافلی را محدود به یک جا و افراد مشخصی کرد. باید اجازه داد پاتوق ها و مجمع های مختلف در قالب همین چندصدایی در کنار هم شکل بگیرد و از حالت دموکراتیک خود خارج نشود. تا جایی که خبر دارم خوشبختانه در اصفهان مجامع و گروه های مختلفی در این زمینه وجود دارد که فعالیت چشمگیری هم دارند. به همین دلیل معتقدم نباید این چندصدایی را به یک صدا تبدیل کرد و باید اجازه داد تا همه این پاتوقها در حالتی دموکراتیک در کنار هم به فعالیت بپردازند.
سلمان باهنر دیگر نویسنده اصفهانی نیز در این خصوص می‌گوید: افتتاح شهر کتاب در قالب یک پاتوق فرهنگی و محلی برای آمد و رفت اهالی فرهنگ و فرهنگ دوستان، اتفاقی بسیار مبارک و قابل توجه است و امیدوارم همواره شاهد وقوع چنین اتفاقاتی در اصفهان باشیم. او ادامه می‌دهد: سروش صحت به دلیل فعالیتهایی که در عرصه کتاب داشته و اجرای قابل توجهش در برنامه «کتاب‌باز»، به چهره‌ای فرهنگی تبدیل شده و گزینه بسیار خوبی برای اجرای این پروژه است.
آنچه در کنار افتتاح شهر کتاب اردیبهشت مورد تاکید اهالی فرهنگ اصفهان است، بسترسازی مناسب برای ادامه فعالیت مستمر کتابفروشی‌ها، مجامع و محافل مختلف در زمان افتتاح این پاتوق فرهنگی و هنری است. گروه‌هایی که همواره بدون برخورداری از هیچ حمایت دولتی و تنها با تکیه بر همت و حمایت علاقمندان به کتاب و کتاب‌خوانی سر پا مانده و در تلاطم سلایق و نظرات مخالف موجودیت خود را حفظ کرده اند.
فرتاز کلباسی/ نوسان