آیا تاکنون به این فکر کرده اید که شهر را معماران و متخصصان می سازند یا سرمایه گذاران و کارفرمایان ؟ اگر این اصل بدیهی را بپذیریم که مدیریت شهری وظیفه دارد تا با تصویب و اجرای قوانین، راه را بر توسعه و گسترش صحیح شهر هموار سازد اما سرمایه گذار بدون توجه به این قوانین از طراح و معمار خود بخواهد تا براساس آنچه نظرش را جلب کرده بنایی در یک بافت ویژه بسازد و سازه ای ناهمگون را به شهر تحمیل کند، آن گاه تکلیف چیست؟ سیدجمال‌الدین صمصام‌شریعت، ایراد کار را از دانشگاه ها می گیرد و معتقد است که کیفیت آموزش در دانشگاه های ما پائین آمده و دیگر مانند گذشته، سختگیری‌ها و مطالعات عمیق دیده نمی‌شود. گفت و گوی ما را با معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان می خوانید؛
نوسان: با توجه به رکود شدید بخش ساختمان در کشور، ارزیابی شما از وضعیت این صنعت در اصفهان چیست؟
متأسفانه آمارهای سال 95 بیانگر کاهش میزان متراژ صدور پروانه ساختمان به نسبت سال 94 است؛ البته درچند ماهه آخر سال 95 به خصوص در شب عید، آمار صدور پروانه ساخت افزایش یافت و حتی این موضوع تا انتهای فروردین ماه نیز ادامه یافت؛ به گونه‌ای که آمار صدور پروانه ساخت در فروردین امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل، میزانی از افزایش را نشان می دهد. به عقیده بنده بعد از انتخابات و به خصوص از نیمه دوم امسال، مسکن آرام آرام از رکود خارج خواهد شد.
نوسان: یعنی سیگنال‌های خروج صنعت ساختمان از رکود، قابل مشاهده است؟
بله. در دو ماهه پایانی سال گذشته و فروردین امسال آمار صدور پروانه ساخت نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد داشت؛ بدین معنا که افراد نیازمند به مسکن، وارد بازار شده‌اند. همچنین بعد از چندین سال رکود در ساخت و ساز، انبوه سازان، آرام آرام وارد کار شده‌اند. در این فضا انبوه‌سازان، ساخت و ساز را در مناطقی که هزینه‌های اخذ پروانه ساخت آن ها همانند مناطق 2، 14، 15 و 10 کمتر است، آغاز و اقدام به تولید مسکن کرده‌اند و محصولی به بازار ارائه می‌دهند که با توان خرید مردم هماهنگ است. از طرفی افزایش سقف وام مسکن تا 200 میلیون تومان برای زوجین می تواند در خرید مسکن تأثیرگذار باشد. معمولاً افزایش سقف وام مسکن به دنبال سیاست خروج مسکن از رکود و بالارفتن قدرت خرید مردم اعمال می‌شود.
همچنین از دید بازار و نظام عرضه و تقاضا، با وجود کاهش نرخ رشد جمعیت، هنوز تعداد زیادی نیازمند مسکن ارزان قیمت و باکیفیت هستند. توجه داشته باشید که هرچند طی چهار سال گذشته مسکن ارزان نشده؛ اما قیمت‌ها به کف خود رسیده اند. بنابراین سیگنال های خروج از رکود قابل مشاهده است.
نوسان: آیا ممکن است بعد از انتخابات شاهد نوعی جهش در قیمت مسکن باشیم؟
به عنوان یک شهرساز پیش‌بینی می‌کنم افزایش قیمت مسکن، جهشی همانند چند سال گذشته که سه برابر شد، نخواهد داشت. طی سال‌های گذشته عواملی چون افزایش سه برابری نرخ ارز، موجب گرانی مصالح ساختمانی و افزایش دستمزدها شد. در این شرایط با کاهش ارزش سپرده‌های بانکی به یک سوم، دارایی مردم از بانک خارج و به سمت خرید مِلک و ایجاد بازار کاذب رفت. با این حال دیگر این اتفاق رخ نخواهد داد.
نوسان: حتی افزایش سقف وام مسکن، موجب گرانی مِلک نخواهد شد؟
به طور معمول افزایش وام مسکن در گرانی ملک بی‌تأثیر نیست. اما نه تأثیری که موجب دو تا سه برابری قیمت‌ها شود. پیش بینی می شود به اندازه تورم و تا حدود 10 درصد گران بشود. بنابراین ما جهش شدید قیمت نداریم؛ چرا که مردم توان خرید ندارند. معتقدم که با شیب ملایمی شاهد رونق نسبی خواهیم بود.
نوسان: سال گذشته از سوی وزارت راه و شهرسازی و به خصوص آقای غلامی مدیرکل این اداره در اصفهان انتقاداتی نسبت به تراکم فروشی در شهرداری اصفهان مطرح شد. نظر شما در این باره چیست؟
این تخلفات مربوط به زمانی است که خود این آقایان و مدیران در شهرداری بخش عمده ای از مجوزها، تراکم‌ها و ارتفاعات را به صورت سلیقه‌ای صادر می کردند. همچنین بخش عمده‌ای نیز در طرحی تحت عنوان "طرح جامع ارتفاعات" با امضای خود آقای غلامی به مناطق ابلاغ شد و اکثر این جریانات مربوط به همان زمان است. اما اکنون آن ها به کار خود انتقاد می‌کنند. با این حال شهرداری امروز به عنوان کارفرمای طرح تفصیلی در چارچوب قانون عمل می‌کند.
نوسان: می خواهم وارد بحث دیگری بشوم؛ خیلی ها این ایراد را به شهرهایی با هویت تاریخی مانند اصفهان می گیرند که معماری و شهرسازی آن متناسب با هویت تاریخی این شهر نیست. در پاسخ به این ایراد باید گفت معماران هستند که بی هویتی را به دنبال فشار و تأکید سرمایه گذار و سازنده به ساختمان های اصفهان وارد می کنند و از آن ها درخواست طراحی نمای نامتناسب دارند؛ حتی می گویند که سازنده در یک گوشه دنیا ساختمانی دیده و از ما می خواهد که عین آن را برایش طراحی کنیم. با این اوصاف به نظر شما، امروز شهرهایی مانند اصفهان را معماران و متخصصین می سازند و یا سرمایه گذاران و سازندگان؟
به هرحال دنیا به سمت جهانی شدن حرکت می کند. برخی از کشورها به استقبال جهانی شدن می روند و برخی دیگر سعی دارند هویت و فرهنگ خود را حفظ کنند و مخالف با روند جهانی شدن حرکت می کنند. هرچند که خواه ناخواه همه از این موضوع تأثیر می پذیرند. در این میان، شبکه های ارتباطی و تبادلات اطلاعاتی و رسانه‌ای نیز همانند گذشته های دور نیست. در این بین، اینکه انبوه ساز، بسازبفروش و سازنده، الگویی را در نقطه ای مشاهده و بعد برای اجرا به مهندس معمار خود تحمیل کند، وجود دارد.
من ایراد کار را از دانشگاه ها می گیرم. اینکه دانشگاه‌های ما از کیفیت آموزشی پائینی برخوردارند و سختگیری‌ها و مطالعات عمیق گذشته دیگر دیده نمی‌شود. پیش از این رشته معماری تنها در سه دانشگاه تدریس می‌شد و در شهرستان‌ها وجود نداشت. همچنین زمانی تعداد مهندسان معمار ما در کلانشهر اصفهان دو رقمی بود، اما امروز با انبوهی از فارغ‌التحصیلان مواجه هستیم که با مباحث عمیق معماری آشنایی چندانی ندارند. با این حال آن ها از سایت‌های مختلف، طرح‌هایی را کپی‌برداری می‌کنند که تناسب و سنخیتی با اقلیم، معماری و شهرسازی اسلامی- ایرانی و اصفهانی و همچنین مباحثی چون محرومیت، ریزگردها، گردغبارها و ... در جنس نما ندارد. به اعتقاد بنده مقصر اصلی، کاهش سطح علمی و توانمندی معماران است. ما اگر تصویر ساختمان‌های امروزی اصفهان را در خارج کشور نشان دهیم مشخص نیست که این اثر در ایران و شهر تاریخی اصفهان ساخته شده است. طرح‌های معماری ما باید به گونه‌ای باشد که اولاً بیانگر معماری اسلامی و در ثانی معماری ایرانی و البته معماری سبک اصفهان باشد.
نوسان: ایرادی به شهرسازی گرفته می شود که این نهاد با تحمیل نمای شصت درصد آجر، دست معمار و طراح را می بندد و او را ملزم به کاری می کند که نه دوست دارد و نه هویت آن چنانی دارد؛ آیا با آن موافق هستید؟
زمانی با توجه به ضوابط طرح تفضیلی، ساختمان‌های بَر خیابان ملزم به نمای آجر بودند و ما اقدام به تولید آجر کِرمی رنگ و معمولی کردیم و به نوعی شاهد هماهنگی و یک رنگی در نمای شهری بودیم. اما با تنوع و تعدد مصالح و کپی‌برداری‌ها وضعیت بدتر و خراب‌تر شد و امروز آجرهایی در نما دیده می‌شود که هویت آجر ندارد و به نوعی سرامیک هستند. حتی نوع پخت و رنگ آن با آجرهای سنتی متفاوت است. با این حال اگر معمار و طراح ما خواهان تنوع در نِما باشد می‌تواند از دو نوع آجر با رنگ‌های نزدیک به هم استفاده کند. مطابق ضوابط طرح تفضیلی باید ممنوعیت استفاده از شیشه‌های رفلکس و نماهای کامپوزیت و استفاده 60 درصد نمای ساختمان از آجر اعمال شود.
نوسان: آیا قرار نیست این سیاست تغییر کند؟
تغییر این سیاست مستلزم تغییر در طرح تفصیلی است. در کمیته سیما و منظر شهری، نماهای بَر خیابان از 20 متر بررسی می‌شوند؛ همچنین سیستم شهرنما در معاونت برنامه ریزی راه اندازی شده و مردم با مشاهده تصویر هر خیابان و کوچه‌پَس‌کوچه می‌توانند، طرح هماهنگ با بافت را برای نما، طراحی کنند.
نوسان: به نظر می رسد اینکه خلاف بسازیم و بعد جریمه اش را بپردازیم به جملات مرسوم بین سازندگان و واسطه ها تبدیل شده است. واقعاً تا چه زمانی قرار است این روند در شهر اصفهان ادامه داشته باشد؟
ما راهکارهای مناسبی برای جلوگیری از این روند برنامه ریزی کرده ایم. اینکه گشت فنی ساختمان با حضور نیروهای مهندس و متخصص در اصفهان وجود دارد که ناظر در صورت مشاهده تخلف از طریق تبلتی که در اختیار دارد، پرونده ساختمان را بررسی می کند. البته با توجه به دامنه وسیع شهر این تخلفات ممکن است در روزهای تعطیل و نیمه های شب انجام شود. بعضاً در مقابل ساختمان پارچه برزنتی کشیده می شود که بعد از برداشتن با خلاف سازی آن روبرو می شویم. با این حال، مرجع رسیدگی به این موارد کمیسیون ماده 100 است و هر کسی نمی‌تواند با خیال راحت خلاف کند و جریمه خود را پرداخت کند. در بسیاری موارد رأی تخریب صادر شده است. سال گذشته حدود 27 درصد آراء کمیسیون ماده 100، رأی به تخریب بود. همچنین برای درصد قابل توجهی نیز رأی تبدیل صادر شد.
منبع: ماهنامه نوسان