اقتصادبازار: حدود 13 سال پیش، طرحی عنوان بهشت آباد، قرار بود بهشتی برای زاینده رود و شهرهای کویری کشور به ارمغان بیاورد. مطالعات مقدماتی برای انتقال آب از چهار محال و بختیاری به اصفهان انجام شد و قرار بود این طرح از طریق تونل آبرسانی کند که به دنبال مخالفت های استان های مجاور، از سال گذشته وزارت نیرو دستور توقف این طرح را تا بررسی های مجدد صادر کرد اما حمید چیت چیان وزیر نیرو در مصاحبه اخیر خود اعلام کرد "تونل بهشت آباد مطلقا اجرا نمی‌شود، کار متوقف شده و هیچ وقت هم اجرا نخواهد شد"!
سابقه مطالعات طرح انتقال آب بهشت‌آباد به دهه ۷۰ باز مي‌گردد. در مطالعات فاز شناخت اين طرح كه در سال ۱۳۸۳ به پايان رسيد، تنها يك گزينه براي انتقال آب مورد توجه قرار گرفت كه عبارت بود از احداث سد مخزني بهشت‌آباد در پايين دست محل تلاقي دو رودخانه كوهرنگ و بهشت‌آباد و همچنين احداث يك تونل به طول ۶۵ كيلومتر به صورت مستقيم و يك سره كه ورودي آن در نزديكي محل سد بهشت‌آباد و خروجي آن حوالي شهر باغ بهادران از توابع استان اصفهان در نظر گرفته شده است.
بر این اساس روش محاسبه آب قابل انتقال به اين صورت برآورد شد كه ميانگين درازمدت آبدهي دو شاخه بهشت‌آباد و كوهرنگ براساس آمار ايستگاه آب‌سنجي به ترتيب ۵۷۹ و ۷۷۳ ميليون متر مكعب در سال به دست آمد كه در مجموع برابر يك ميليارد و ۳۵۲ ميليون متر مكعب در سال است. در ادامه، مشاور طرح برداشت تونل سوم در آينده را سالانه معادل ۲۵۰ ميليون متر مكعب در نظر گرفت و آن را از مجموع آب دهي دو شاخه بهشت‌آباد و كوهرنگ كسر كرد و رقم يك ميليارد و ۱۰۲ ميليون متر مكعب در سال را به دست‌آورده و در نهايت آب قابل انتقال، سالانه برابر يك ميليارد و ۱۰۰ ميليون مترمكعب محاسبه شد و در شورای عالی آب مورد تصویب قرار گرفت و در نهایت در هفته دولت سال ۱۳۹۰ طرح بهشت آباد کلنگ زنی شد تا از پرتو این طرح بخشی از مشکلات کشاورزی، صنعت و شرب شهرهای فلات مرکزی ایران حل شود تا حدی مرهمی بر زاینده رود خشک شود. از همان ابتدای کلنگ زنی با وجودی که قرار بود علاوه بر تامین آب استان چهارمحال وبختیاری، بخشی از آب شرب استان‌های یزد، کرمان و اصفهان را تامین شود، اما مسئولان چهارمحال و بختیاری واکنش های بسیاری نسبت به آن نشان دادند تا جایی که در مصوبات سیزدهم جلسه شورای عالی آب در بند هشتم تاکید بر حذف تونل آبرسانی از طریق لوله و پمپاژ شد.
اما مدیر کل دفتر مدیریت بهم پیوسته منابع آبی حوضه آبریز فلات مرکزی ایران در خصوص آخرین وضعیت طرح بهشت آباد و مصاحبه اخیر وزیر نیرو، تاکید می کند: در شورای عالی آباد اجرای تونل بهشت آباد مجاز اعلام نشد و قرار شد وزارت نیرو دوباره نحوه انتقال آب را بررسی کند.
به گفته مهرزاد احسانی، تونل بهشت آباد نه براساس دستور وزیر نیرو، بلکه براساس مصوبه سیزدهم شورای عالی آب منتفی و قرار شد مسیرهای جایگزین آن، بررسی شود. وی می گوید: وزارت نیرو اکنون برای اجرای پروژه بهشت آباد مشاور انتخاب کرده تا نحوه اجرای طرح را بررسی کند همچنین باید مطالعات گذشته واکاوی شود تا وزارتخانه به جمع بندی نهایی برای انتقال آب بهشت آباد با کمترین هزینه و خسارت، دست یابد.
به اعتقاد احسانی، وزارت نیرو با اصل انتقال آب طرح بهشت آباد مشکلی ندارد و نباید بر نحوه انتقال آب با یک شیوه حساسیت و اصرار به خرج داد چرا که مهم اتفاق افتادن انتقال آب است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد در واکنش به اظهارات اخیر وزیر نیرو، می گوید: با تصمیمات جدید وزارت نیرو، مقصد اصلی بهشت آباد یزد و کرمان خواهد بود که با شیوه جدید این طرح برای اصفهان اهمیت بالایی نخواهد داشت.
به گفته محمد کوشافر، این موضوع جدیدی نیست و بنده یک سال و نیم پیش با استناد به مصوبات شورای عالی آب در دومین همایش مردم برای احیای زاینده رود، حذف تونل، کاهش حجم و تقسیم آب بین چند استان را عنوان کردم.
وی با تاکید بر اینکه در این مصوبه حدود دو سال پیش موضوع تونل بهشت آباد به طور کامل حذف شد و قرار شد آب از طریق خط لوله انتقال پیدا کند، می گوید: در این تصمیمات حجم انتقالی آب تقریبا به نصف کاهش یافت.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه آزاد و فعال محیط زیست، پیش از این تصمیمات، قرار بود یک میلیارد و 100 میلیون متر مکعب آب از طریق تونل بهشت آباد به زاینده رود منتقل شود که به 580 میلیون متر مکعب کاهش یافت. وی می گوید: براساس این تصمیم از 580 میلیون متر مکعب آب انتقالی از طرح بهشت آباد 180 میلیون مترمکعب به کرمان، 250 میلیون مترمکعب به یزد و 152 میلیون متر مکعب به اصفهان انتقال می یابد.
یک کارشناس آب حوضه زاینده‌رود نیز در در خصوص این اظهارنظرها، می گوید: براساس این صحبت ها تونل اجرا نمی شود اما طرح انتقال آب بهشت آباد به فلات مرکزی به قوت باقیست با این تفاوت که به صورت خط لوله و پمپاژ اجرایی خواهد شد.
لطف الله ضیایی در خصوص مشکلات اجرای این طرح از طریق لوله، معتقد است: بیشتر کارشناسان معتقدند زمانی که می توان آب را به صورت ثقلی و با پای خودش و بدون صرف هزینه به حوضه زاینده رود منتقل کنیم گزینه ای که پمپاژ و هزینه های بهره برداری و صرف انرژی زیادی می خواهد توجیه اقتصادی ندارد. به گفته وی با وجود این ایرادات، اگر وزارت نیرو خط لوله را مصوب کرده ناچار به تمکین این تصمیم و قانون هستیم.
وی در خصوص سهم بری بیشتر یزد نسبت به اصفهان از طرح بهشت آباد، توضیح می دهد: براساس طرح بهشت آباد سهم اصفهان 250 میلیون متر مکعب است که براساس تصمیم وزارت نیرو بعد از بهره برداری از این طرح 98 میلیون مترمکعب آب انتقالی از اصفهان به یزد قطع به حوضه زاینده رود بازمی گردد با این وجود از طرح بهشت آباد 152 میلیون مترمکعب سهم اصفهان خواهد شد.
وی با بیان اینکه بهشت آباد طرح انتقال آب به حوضه زاینده رود نیست بلکه طرح انتقال آب به فلات مرکزی ایران است، تاکید می کند: سهم حوضه زاینده رود 250 میلیون مترمکعب است که هدف آن تامین تعهدات و تخصیصات دولت به استان چهارمحال و بختیاری است.
به گفته وی دولت 237 میلیون مترمکعب آب به چهارمحال و بختیاری تخصیص داده که پیش بینی می شود از بهشت آباد تامین شود و در حال حاضر پیش از بهره برداری از این طرح، این میزان در حال برداشت است.
عضو سابق کمیته آب اتاق بازرگانی اصفهان در خصوص بحران حوضه زاینده رود، می گوید: اگر مصوبات شورای عالی آب و شورای هماهنگی حوضه زاینده رود عینا اجرایی شود بحران این حوضه در استان اصفهان برطرف می شود.
وی می افزاید: براساس این مصوبات تاکید شده یک میلیارد و 138 میلیون مترمکعب مجموع آبدهی طبیعی زاینده رود و تونل اول کوهرنگ متعلق به حق آبه داران، سهم آبه بران و حق آبه محیط زیست تالاب گاوخونی است.
به اعتقاد ضیایی، علت بحران زاینده رود، عدم اجرای مصوبات و مقررات شورای عالی آب است و حجم آب طرح بهشت آباد برای تامین 237 میلیون مترمکعب، نیاز آبی چهارمحال و بختیاری است. وی تاکید می کند: هدف طرح بهشت آباد تامین کمبود آب حوضه زاینده رود و تخصیص های دولت در استان چهارمحال و بختیاری است.
باید دید با وجود سال ها سرمایه گذاری از بودجه کشور برای مطالعه طرح بهشت آباد، این طرح به کدام سو می رود چرا که با تداوم خشکسالی و بحرانی تر شدن کم آبی در منطقه فلات مرکزی ایران مسئولان باید با سرعت بیشتر و به دور از نگاه های منطقه‌ای و استانی خاص نسبت به اجرای درست طرح نگاه ویژه ای داشته باشند.
ریحانه سجادی