اقتصادبازار: در جنوب شرقی اصفهان و همجوار با محله هایی که موقعیت اقتصادی و اجتماعی بالایی دارند، لکه ای ناهمگون به نام محله همت آباد واقع شده که یکی از بافت های فرسوده نصف جهان به شمار می رود. این محله از شمال و شرق به خیابان سپهسالار، از غرب به خیابان سجاد و از جنوب به خیابان سیم خاردار ( اراضی نظامی) محدود می شود. اینجا همت آباد یا مفت آباد قدیم، همان بافت فرسوده ایست که با پیشینه اسکان غیررسمی در اصفهان شکل گرفته است.
مفت آباد تا زمان پهلوی اول خارج ازمحدوده قانونی شهر قرار داشت. به تدریج با استقرار کاربری های مقیاس شهری در جنوب رودخانه زاینده رود به محل سکونت کارگران و طبقه کم در آمد تبدیل شد. با توجه به حاشیه ای بودن و قیمت پایین زمین در این محدوده، طبقه کم در آمد به این منطقه روی آورده و زمین ها را تصرف یا خریداری کردند و با ساخت و سازهای نازل همت آباد را که به نام مفت آباد معروف شده بود به صورت اسکان غیررسمی شکل دادند.
68 هکتار از بافت فرسوده اصفهان مربوط به محله همت آباد است که مدیریت شهری از حدود 30 سال پیش روی آن حساسیت ویژه ای داشت و این منطقه را لکه ای بزرگ برای نصف جهان می دانستند که نیازمند نوسازی و بازسازی است. البته نقل قول های زیادی مبنی بر وجود برنامه برای نوسازی این محله از زمان مهندس ملک مدنی، شهردار سابق اصفهان وجود داشته است. چرا که از لحاظ موقعیت شهری، جغرافیایی و اقتصادی محله ای خوب و نزدیک به مناطق مرغوب اصفهان است. طی 30 سال گذشته بارها از سوی مسئولان استانی و شهری با توجه به موقعیت مناسب همت آباد، تلاش ها و صحبت های بسیاری برای احیای این محله حاشیه نشین قدیمی شد اما هر کدام از پیشنهادات و یا طرح ها به در بسته خورد و اهالی این منطقه حاضر به ترک محله خود نشدند.
به گفته مصطفی خضری مدیرعامل شرکت تعاونی احیا و نوسازی همت آباد کار جدی برای نوسازی همت آباد از زمان تکمیل رینگ سوم ترافیک و ساخت اتوبان همت و زمانی که شهرداری به دنبال تملک خانه های مردم برای اجرای این پروژه بود، آغاز شد.
به طور قطع با ساخت بزرگراه، تحرک بزرگی در محله همت آباد ایجاد می شد و شاید یکی از عوامل جدی تر شدن احیای این محله همین موضوع بود. البته مردم نیز خواهان این کار بودند. با وجودی که برای ساخت در این محله به اهالی آن از سوی شهرداری پروانه به سختی داده و یا اصلا نمی شد، طی سال های 86 و 87 عده ای از سرمایه گذاران خواهان خرید خانه در این منطقه شدند و این سوال در ذهن ایجاد شد که قرار است در این محله چه اتفاقی بیفتد؟ به گفته خضری به دنبال استقبال بالای برخی از انبوه سازان برای خرید زمین های این محله و عدم شفافیت تصمیم متولیان در مدیریت شهری ، این مساله توسط معتمدان محله با بختیاری استاندار وقت اصفهان مطرح شد که با بررسی موضوع، استاندار دستور توقف خرید را صادر کرد تا اواخر سال 89 که شهرداری اصفهان نسبت به فروش 200 میلیارد تومان اوراق مشارکت بطور همزمان برای دونقطه در میدان امام علی (ع) و نوسازی محله همت آباد اقدام کرد.
مدیرعامل شرکت تعاونی همت آباد ادامه داد: با وجود این تصمیم اهالی محله همت آباد نگران بودند. سقائیان نژاد شهردار وقت اصفهان تاکید کرد که این کار بدون مشارکت مردم انجام نمی شود اما در اسفند 89 و اوایل سال 90 به اهالی همت آباد برای فروش املاک به شهرداری با قیمت تعیین شده، اخطاریه، ابلاغ شد، به گونه ای که شهرداری منطقه 6 در آن زمان حتی دو شیفته کار می کرد.
این طرح موجب نگرانی هایی برای همت آبادی ها شد؛ به گونه ای که آنها متوجه شدند قرار است در آن منطقه آپارتمان سازی شود و اگر کسی زمین خود را نفروخت شهرداری برای تملک و تخریب، از طریق دادگستری اقدام می کند. سوالی که در آن زمان مطرح شد این بود که آیا از نظر قانونی شهرداری می تواند با تملک خانه مردم ، برج و پاساژ بسازد.
مدیرعامل شرکت تعاونی همت آباد که خود دانش آموخته حقوق قضایی است، می گوید: در بررسی ها متوجه غیرقانونی بودن این موضوع شدیم. چرا که حتی شورای نگهبان نیز ماده 24 قانون نوسازی و عمران شهری مصوبه سال 47 را خلاف شرع دانسته و اعلام نمود تملیک اراضی مازاد بر طرح های عمرانی توسط شهرداری اشکال دارد. در سال 89 ، قانون حمایت از نوسازی و بازسازی بافت های فرسوده شهری تصویب شد. مصطفی خضری ادامه داد: اما اهالی همت آباد نگران آینده خود بودند و این طرح شهرداری را برابر با از دست دادن خانه های کوچک و فرسوده خود می دانستند.
موج این مخالفت ها تا جایی پیش رفت که اهالی همت آباد خطاب به استاندار، معاون سازمان بازرسی و دادگستری، امام جمعه و دیگر مقامات استان طوماری چند متری تنظیم و امضا کردند و خواهان توقف طرح خرید اجباری املاک خود شدند.
مدیرعامل شرکت تعاونی محله همت آباد، می گوید: اعتراض مردم همت آباد تا متقاعد شدن شهرداری، دو سال زمان برد و در این مدت اهالی این منطقه با انتخاب هیئت امنائی برای پیگیری مطالبات قانونی خود ، جلسات زیادی را با مسئولان مربوطه برگزار و به دلیل برخی از بی توجهی ها به خواست های مشروع مردم ، کار به تجمع اعتراض آمیز در منطقه 6 هم انجامید .
به گفته خضری، یک نظرسنجی به همت و ابتکار و هزینه خود مردم صورت گرفت و از 500 خانوار واقع در این طرح 15 هکتاری ، حدود 80 درصد اهالی مخالف طرح شهرداری بودند، چرا که معتقد بودند اجرای این طرح موجب رانده شدن آنها از محله همت آباد شده اما با این حال، آنها آماده نوسازی محله خود با طرحی منصفانه و با رعایت حقوق خود بودند. وی تصریح می کند: بعد از توقف طرح تملک اجباری ، کارها رها نشد، چرا که سرمایه ای اجتماعی در منطقه همت آباد شکل گرفته بود که خواهان طرحی با مشارکت مردم بود.
به طور قطع این اتفاق، حرکتی مردمی و منحصر به فرد در کشور بود به گونه ای که بسیاری از مسئولان مسکن و شهرسازی از جمله نیکزاد وزیر راه و شهرسازی سابق به این پتانسبل پی بردند و نوسازی این محله در شورای مسکن استان مصوب شد و در ادامه دولت برای نوسازی محله همت آباد اصفهان پا پیش گذاشت و شرکت عمران و بهسازی شهری متولی این امر شد و با بازدید آخوندی وزیر راه و شهرسازی از این محله، توجه به اجرای این طرح شدت گرفت و در یک بلوک اولین تعاونی نوسازی شهر اصفهان در محله همت آباد شکل گرفت.
به گفته مدیرعامل شرکت تعاونی همت آباد، این تعاونی اواخر سال 92 برای حدود 2.1 هکتار از بافت فرسوده این محله که اهالی آن بیشتر از بقیه آمادگی داشتند، تشکیل شد و از 100 خانوار این بلوک، هم اکنون 70 درصد آنها عضو تعاونی هستند. خضری می گوید: برخی از زمین های این بلوک ، ورثه ای و دارای چند مالک است. و برخی دیگر به دولت و شهرداری همچنان بی اعتمادند و کمتر از 5 درصد دیگر نیز راضی به این طرح نیستند. با این وجود میل اهالی همت آباد به تغییر وضعیت فعلی فوق العاده است.
اما چرا با وجود حرکت های مردمی، تاکنون نوسازی انجام نشده است؟ به گفته مدیرعامل شرکت تعاونی همت آباد، طرح های نوسازی امری چند بعدی و پیچیده است که برای تحقق و پیشرفت این گونه طرح ها، اراده جدی و حمایت ویژه مسئولان لازم است.
مدیرعامل شرکت تعاونی همت آباد تاکید می کند: اگر همکاری و حمایت کافی صورت گیرد فروردین سال 95 فاز اول احیای بخشی از همت آباد آغاز می شود. البته خضری می گوید: متاسفانه اصفهان به دلیل بورکراسی اداری در بحث نوسازی از کشور عقب است و در صورت کمک شهرداری و دیگر دستگاه ها حتی می توان مشکل اقتصادی مردم محله را برطرف کرد و ما راهکارهائی برای حل معضل اشتغال نیز خواهیم داشت. وی اظهار داشت در ماه های اخیر با پیگیری های ویژه شورای شهر و نیز حمایت های شهردار اصفهان ، برخی موانع برطرف شده است .
ریحانه سجادی