اقتصادبازار: نام علیرضا همدانیان، با معاونت برنامه‌ریزی و اشتغال استانداری اصفهان گره خورده است. مردی که اهل آمار است و با حساب و کتاب حرف می زند. هرچند که خورده های بسیاری، بر عملکرد مدیریتی وی و تیم کاریش وارد بوده است. بحث ما با او حوزه کلان مدیریت استان بود جایی که بسیاری معتقدند که مباحثی مانند خشک شدن زاینده رود، نیم تمام ماندن ابرپروژه های استان، طرح های عمرانی نیمه کاره در نقاط مختلف استان، و البته سرمایه گریزی از این عدم مدیریت شایسته و بوروکراسی های پیجیده نظام اداری اصفهان نشات گرفته است. این روزها او بازنشسته شده و مشاور عالی استاندار است. بحث ما با او بیش از 4 ساعت به طول انجامید. از دخالتهای گاه و بیگاه نمایندگان مجلس در پروژهای عمرانی و جابجایی مدیران استان تا مباحث بخش خصوصی، صنعت، گردشگری، اشتغال و پروژه بندرخشک. با او به گفت و گو نشستیم
اقتصادبازار: به عنوان کسی که سال ها در بدنه اجرایی مدیریتی استان، قرار داشته است، اگر بخواهید یک تصویر کلی و واقعی از استان اصفهان به ما بدهید، چه خواهید گفت؟
استان اصفهان یکی از استان های بزرگ و تأثیرگذار از لحاظ سیاسی، فرهنگی و اقتصادی در کشور است. اما از یک دهه پیش، وقتی مُهر برخورداری بر پیشانی آن خورد، با خود مسایل و مشکلاتی را پدیدآورد. هرچندکه این استان در برخی شاخص ها سرآمد بوده است اما در برخی از شاخص ها که نتایج و خروجی آن برای استان حایز اهمیت است، کمتر ورود پیدا کرده است. مانند مقوله ورزش که با رتبه ای حدود 23 تا 27، جایگاه یک استان محروم دربحث سرانه ورزشی را پیدا کرده است. اصفهان ثابت کرده است که پول، عامل توسعه و برخورداری نیست؛ شاید در برخی استان ها با جمعیت یک پنجم اصفهان است اما با اعتبارات عمرانی بیشتر هرگز به توسعه و رشد اصفهان دست نیافته است. مردم اصفهان، قبل و بعد از انقلاب، به نوعی از دولت سبقت گرفته اند. این استان با وجود 8600 واحد صنعتی رتبه نخست در کشور را دارد چرا که 65 درصد نیاز کشور در این استان تأمین می شود، 60 درصد تولید طلای کشور، 45 درصد تولیدات نساجی و فرش ماشینی در کاشان که رتبه اول کشور را در این زمینه دارد و البته 40 درصد مصالح ساختمانی از این استان تأمین می شود. با وجود 370 شرکت دانش بنیان، 162 دانشگاه، 330 هزار دانشجو، 600 معدن فعال، نزدیک به 400 قلم صنایع دستی، 1700 اثر ملی ثبت شده و 5 اثر ثبت شده یونسکو، این استان حرف نخست را در کشور می زند. اما با این وجود، بررسی وضعیت اقتصادی استان نشان می دهد سال گذشته 52 هزار میلیارد تومان منابع بانک های استان بوده که 42 هزار میلیارد آن در بخش های مختلف هزینه شده است. از نظر میزان بهره وری نیز کمتر از 4/2 دهم درصد از اراضی قابل کشاورزی را در استان داریم، با وجود اینکه 30 درصد از اراضی این استان کویری و بیابانی است یا به تعبیری 12 درصد از اراضی کویری و بیابانی کشور در این استان قرار دارد که در مقابل اراضی قابل کشت حدود 1/6 درصد از تولیدات کشاورزی کشور در این استان را شامل می شود.
اقتصادبازار: شما سالها در راس هرم کارشناسی تصمیم گیر و بودجه ریز استان بوده اید. طرح های مانند آمایش سرزمین و طرح های دیگری از این دست، می تواند ظرفیت ها و جهت گیری های اساسی در محور توسعه استان را نشان دهد؟
خوشبختانه استان اصفهان، اولین استانی است که در سال 93 طرح آمایش سرزمین را اجرا کرد. خروجی این طرح به ما می گوید در 5 درصد از مساحت 170 کیلومتری استان اصفهان تقریباً 76 درصد از جمعیت، چیزی حدود 56 درصد صنایع، 23 درصد راه ها و 35 درصد مراکز آموزشی کشور قرار دارد. بررسی این طرح به ما نشان می دهد که روند حرکتی در کشور باید به چه سمتی باشد، به سمت چه صنایعی باید حرکت کنیم. چهل سال پیش بر خلاف توصیه ها ذوب آهن، فولاد مبارکه، پتروشیمی و شرکت نفت را در قلب اصفهان متمرکز کردند اما اکنون متولیان دستگاه های اجرایی باید با کار کارشناسی بررسی کنند که استقرار چه صنایعی در چه شهرستان هایی باید صورت بگیرد.
اقتصادبازار : آخرین وضعیت صنعت در استان را چگونه ارزیابی می کنید؟
فضای رقابت صنعتی در استان اصفهان شدید است. به عنوان مثال در استان اصفهان از مجموع 9 میلیون تن سیمان تولیدی کشور، آن هم در شرایطی که 260 واحد مسکن مهر در کشور حال ساخت بود، 5 میلیون تن سیمان از استان اصفهان تأمین می شد اما اکنون بخش خصوصی مجوز تولید 20 میلیون تن سیمان را دارد که از نظر اقتصادی توجیهی ندارد. و یا در صنعت نساجی که 48 درصد محصولات نساجی کشور در استان اصفهان تولید می شود. این در حالی است که انبارها پر و تولید اشباع شده است. به عبارت دیگر استان اصفهان از نظر تجمیع صنایع یا تولیداتی که در یک فضای رقابتی سخت، فعالیت می کنند اشباع شده است. به عنوان مثال روزانه 11 میلیون لیتر بنزین در پالایشگاه تولید می شود در حالی که مصرف استان حدود 6 میلیون لیتر است.
اقتصادبازار: اینجاست که شما برخلاف نظر بسیاری معتقدید که در اصفهان پدیده سرمایه گریزی اتفاق نیافتاده است
بحث اشباع صناپع که به آن اشاره کردم اینجا نمود پیدا می کند. در واقع بسیاری از صنایع در اصفهان امکان رشد و توسعه ندارند. کمبود آب، آلودگی هوا و بسیاری موارد دیگر موجب شده تا اصلن اجازه ایجاد و توسعه بسیاری از صنایع در استان اصفهان داده نشود. این مسئله در کشاورزی هم تاحدودی صادق است.
اما توجه کنیم که محور توسعه آینده اصفهان گردشگری است و باید در صنایع توقف کنیم البته بجز حوزه آی تی و صنایع پاک و دانش بنیان که اصفهان تقریبا حرف اول کشور را هم می زند. منتها استان های دیگر در این صنایع هم از اصفهان پیشی می گیرند. استان هایی که روند اجرای سرمایه گذاری را تسریع نموده اند بسیار موفق شده اند. وقتی سرمایه گذاری می خواهد در اصفهان سرمایه گذاری کند به خاک سیاه نشانده می شود و همین سرمایه گذار حالا به راحتی جذب دیگر استان ها می شود. متأسفانه روابط خشک و بی روح ادارات در استان ما عاملی است که به این شدت در دیگر استان ها دیده نمی شود و این بدسلیقگی در اجرای قوانین، آن را به عامل دست و پاگیری در اصفهان تبدیل کرده که منجر به خروج سرمایه گذاران از اصفهان و استفاده از این فرصت در سایر استان های کشور شده است. اما چه اتفاقی می افتد که کار کردن در اصفهان تا این اندازه سخت می شود؟ در یک کلمه و عامیانه اش، بدسلیقگی است. سرمایه گذاران به استان های دیگر می روند و به راحتی جذب می شوند، نه اینکه خلاف قانون عمل کنند، بلکه بیشتر مورد حمایت و پیگیری قرار می گیرند. ما به تقویت بدنه مدیریتی نیاز داریم.
اقتصادبازار: آقای همدانیان این بدسلیقگی از کجا می آید. شما سالها در راس بدنه مدیریت این استان بوده اید. چرا اصلاحاتی صورت نگرفت
ببین لغتی که من بکار بردم بد سلیقگی است. ما نه را خیلی راحت تر به زبان می آوریم. ما درجلسات محرمانه و خصوصی بارها این موارد را شنیده ایم و تذکر هم داده ایم. که مثلن در محیط زیست، راه و شهرسازی و سایر دستگاهها آدم های قدیمی هستند که راحت کلمه نه را بر زبان می آورند و این تبصره ها برایشان آیه وحی شده است. من هرگز نمی گویم که برخلاف قانون عمل کنند اما باید راهکار قانونی موضوع را پیدا کنند. معتقدم که بدنه مدیریت استان ما باید پوست بیندازد و تغییر کند.
اقتصادبازار: شاید من متوجه صحبت شما نشدم. می خواهم بدانم که چرا سعی نشد در سالهای گذشته در مقابل این رفتارهای به قول شما بدسلیقه ادارات استان که عامل خروج سرمایه بودند برخوردی صورت بگیرد
من می گویم که همه بدون شک، دلشان می خواهد که این اتفاق بیفتد ولی همان ضوابط و سلایق اجازه نمی دهد. با وضعیت تحریم ها در دو سال گذشته، که کاهش قیمت نفت را به دنبال داشت و آسیب بیشتری را به دنبال خود آورد. این تحریم ها فرصت خوبی بود تا متوجه شویم که چه میزان توانمندی داریم و ما را به این خودباوری رساند تا بدانیم در چه وضعیتی به سر می بریم.
مطالبات نفتی کشور چیزی حدود 110 میلیارد دلار است که عمده آن مربوط به آسیای شرقی و چین است و بخش عمده محصولات آنها به صورت رسمی و غیر رسمی در یک فرآیند غیر رقابتی وارد کشور می شود. مهم ترین موضوع این است که ما به این کالاها و فرآیند غیر رقابتی، تسهیلات بدهیم. و این وضعی بود که دولت متاسفانه به آن مبتلا بود. دولت سال گذشته مجبور شد سال متفاوت و بی نظیری را از نظر اعتبارات عمرانی پشت سر بگذارد. هرگز سابقه نداشته که ما در شش ماهه اول سال، 147 درصد از طرح ها را تخصیص دهیم در حالی که ریالی اعتبار عمرانی نداشتیم. این اتفاق در سال 93 رخ داد. یعنی دولت بسیار گران اداره می شود یعنی مجبور است که با اعتبارات عمرانی هزینه های جاری را تامین و به انجام برساند. دلیل این امر این است که در این دو سال منافع دولت از نفت محقق نشد. البته خواب دولت هم بسیار سنگین است. چرا که با بحران پرداخت اعتبارات هزینه ای و جاری روبرو است.