یزدان مرادی: اقتصاد ایران روزهای پرچالشی را پشت سر می‌گذارد؛ درآمدهای دولت به دلیل کاهش بی‌سابقه فروش نفت به شدت افت کرده و شیوع ویروس کرونا هم راه‌های جایگزین را برای رفع کسری بودجه ازجمله اخذ مالیات محدود کرده است. در روزهای اخیر نیز گرچه شاخص کل بورس تهران، رکورد یک‌میلیون واحدی را شکست اما همزمان نگرانی نسبت به از دست رفتن سرمایه باعث شده بخشی از نقدینگی مردم به سمت خرید ارز و سکه حرکت کند و رشد حبابی قیمت‌ها در این بازارها رقم بخورد؛ دیروز هر دلار آمریکایی ١٧هزار و ٢٠٠ تومان و هر قطعه سکه امامی ٧میلیون و ٥٠هزار تومان شد. در چنین شرایطی تولید ملی بیش از همه تحت فشار قرار می‌گیرد و کارآفرینان پیش‌بینی نوسانات آینده را از دست می‌دهند. روزنامه شهروند برای بررسی چالش‌های عمده اقتصادی ایران طی ماه‌های آینده با چهار کارآفرین بخش خصوصی گفت‌وگو کرده و نظر آنها درباره چهار موضوع «تأثیر ویروس کرونا بر کسب و کارها»، «بزرگ‌ترین چالش اقتصادی هفته‌های آینده»، «پیش‌بینی نرخ دلار در روزهای پیش‌رو» و «زمان مورد نیاز برای رفع خسارت‌های ویروس کرونا» را جویا شده است. برآیند پاسخ‌ها این است که ویروس کرونا تقریبا باعث افت ٧٠درصدی تولید، فروش یا خدمات شرکت‌های مختلف اقتصادی شده و برخی کسب و کارها را از بین برده و مشاغل جدیدی ایجاد کرده که عمدتا در فضای مجازی ظهور پیدا کرده‌اند. نکته قابل توجه اینکه هر چهار کارآفرین شرکت‌کننده در گفت‌وگو معتقدند بزرگ‌ترین چالش هفته‌های آینده تولید، افزایش نرخ ارز است. آنها پیش‌بینی کرده‌اند قیمت دلار در روزهای پیش رو افزایش می‌یابد.
سبک زندگی مردم تغییر کرده است
عباس آرگون فعال بخش تجارت
ویروس کرونا بر جنبه‌های مختلف زندگی بشر تأثیر منفی گذاشته و موجب کاهش رشد اقتصادی بیشتر کشورها شده است. این بیماری، مراودات بین انسان‌ها را محدود کرده به همین دلیل بر سیستم عرضه و تقاضا تأثیر منفی گذاشته و به زنجیره تأمین، آسیب جدی زده است. میل مصرف در شهروندان هم کمتر شده و جامعه بیشتر به خرید کالاهای اساسی روی آورده است. در بخش تجارت هم برخی شرکت‌ها حداکثر با ٦٠درصد ظرفیت‌شان درحال فعالیت هستند.
بزرگ‌ترین چالش هفته‌های آینده اقتصاد ایران، تحریک تقاضاست. شیوع ویروس کرونا باعث شده خیلی از افراد کارشان را از دست بدهند و قدرت خرید مردم بیش از گذشته کاهش پیدا کند. لزوم کاهش مراودات اجتماعی هم موجب آسیب خوردن عرضه شده است. افزایش نرخ ارز طی روزهای گذشته نیز چالش بسیار مهمی محسوب می‌شود چون امکان برنامه‌ریزی اقتصادی را سلب می‌کند.
احتمال افزایش نرخ ارز طی روزهای آینده وجود دارد، چون از یک طرف درآمدهای دولت به شدت کاهش پیدا کرده و از طرف دیگر هزینه‌های جاری و درمانی رشد قابل توجهی یافته است، بنابراین احتمال رشد تورم و در پی آن افزایش نرخ ارز در هفته‌های آینده وجود دارد. البته نباید فراموش کنیم که اقتصاد دولتی ایران قبل از شیوع کرونا هم درگیر مشکلات زمینه‌ای مثل کاهش فروش نفت و تورم بود.
مشکل اصلی این است که نمی‌توان برای پایان بیماری کرونا زمان تعیین کرد؛ هرچه زمان شیوع این بیماری طولانی‌تر شود، برگشت به شرایط گذشته سخت‌تر خواهد شد. این بیماری سبک زندگی مردم را تغییر داده، برخی مشاغل را از بین برده و تعدادی شغل جدید ایجاد کرده است. در این شرایط باید پیش از هر کاری، نیازهای آینده جامعه را رصد کرد تا بعد از پایان بیماری کرونا بتوان برنامه‌ریزی مناسب داشت.
تولید به مرور بیشتر می‌شود
مهرداد عباد تولیدکننده گازهای شیمیایی
بعد از شیوع ویروس کرونا، تولید گازهای پزشکی به دلیل نیاز بیمارستان‌ها حدود چهار برابر رشد کرد، اما تولید گازهای صنعتی و آزمایشگاهی با افت شدیدی مواجه شد، چون خیلی از کارخانه‌های بزرگ و کوچک ازجمله ذوب‌آهن تقریبا تعطیل شدند و خریدی از ما نداشتند. طی سه ماه گذشته، میزان فروش گازهای صنعتی حدود ٨٠درصد و گازهای آزمایشگاهی حدود ٦٠درصد کاهش پیدا کرد. البته از ابتدای اردیبهشت ٩٩ تاکنون شرایط مقداری بهتر شده است، اما هنوز نسبت به اردیبهشت ٩٨ حدود ٢٠ تا ٣٠درصد افت تولید داریم.
دو چالش عمده وجود دارد که احتمالا در آینده هم تداوم خواهد داشت؛ مورد نخست دست‌اندازهای تخصیص ارز است و بسیاری از همکاران ما نمی‌توانند مواد اولیه مورد نیازشان را وارد کنند. این درحالی است که گازهای سرمایشی ١٠٠درصد و گازهای آزمایشگاهی ٩٠درصد به واردات وابسته است. در روزهای اخیر به دلیل رشد قیمت دلار و نگرانی از تداوم افزایش آن، موج درخواست‌ها به شدت بالا رفته که این موضوع هم چالشی جدی محسوب می‌شود.
سال گذشته برخی از اقتصاددان‌های مشهور ایران معتقد بودند نرخ دلار در سال ٩٩ افزایش می‌یابد. با روندی که قیمت این اسکناس در روزهای اخیر داشته است، پیش‌بینی می‌کنم همین اتفاق رخ بدهد، البته اگر بانک مرکزی اقدام اساسی انجام ندهد.
فکر می‌کنم تا پایان سال ٩٩ درگیر بیماری کرونا باشیم، اما هرچه بگذرد تولید بیشتر می‌شود؛ هرچند به میزان سال گذشته نخواهد رسید، حتی بعد از رفع بیماری کرونا هم باید فکری به حال چالش‌های بین‌المللی کرد. تحریم‌ها آسیب جدی به صنایع مختلف می‌زند. حتی صنعتی هم که تولیدش ١٠٠درصد به داخل وابسته است، باز هم به نوعی غیرمستقیم تحت‌تأثیر منفی تحریم‌ها قرار می‌گیرد.
یک‌ماه دیگر، فروش کاهش پیدا می‌کند
حسن فروزان‌فرد تولیدکننده مواد غذایی بسته‌بندی
ویروس کرونا تأثیر زیادی بر صنایع کنسرو و مواد غذایی بسته‌بندی‌شده نداشته، چون مصرف این قبیل کالاها رشد کرده است و مردم بیشتر به درست‌کردن غذای خانگی تمایل پیدا کرده‌اند تا استفاده از غذای فست‌فودی‌ها و رستوران‌ها. بنابراین هنوز آثار منفی اقتصادی در بیشتر شرکت‌های مواد غذایی اتفاق نیفتاده است.
بزرگ‌ترین چالش صنایع غذایی در هفته‌های آینده نحوه دسترسی به مواد اولیه مورد نیاز برای بسته‌بندی کالاهاست. اقلامی مانند شیشه، کاغذ، کارتن، در فلزی و ... که ماده اولیه بیشترشان وارداتی است. این درحالی است که محدودیت‌های ایجادشده در حوزه واردات کار را سخت‌تر کرده است.
نرخ ارز در روزهای آینده رشد می‌کند چون هم محدودیت‌های ناشی از ویروس کرونا پابرجاست و هم زمینه‌های تورمی رفع نشده است. کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی به ١٢درصد هم شرایط متفاوتی ایجاد کرده است. البته فعلا بورس خوب عمل کرده و بخشی از نقدینگی را به سمت خود کشیده است، با این حال طی روزهای آینده سرمایه‌گذاری روی دلار و طلا تداوم خواهد یافت.
بعد از ماه مبارک رمضان، افت جدی در فروش محصولات غذایی کنسروی رخ می‌دهد، چون درآمد مردم طی سه ماه گذشته افت داشته و تورم و بیکاری افزایش یافته است. با شروع ماه مبارک، بسیاری از خیرین و فعالان اجتماعی در قالب کمپین‌های مختلف اقدام به تهیه و توزیع مواد غذایی بسته‌بندی‌شده کردند که بعد از ماه مبارک متوقف یا محدود خواهد شد، بنابراین کاهش قابل توجه تقاضا رقم می‌خورد. اگر وضع کرونا تشدید شود، شرایط بدتر هم خواهد شد.
شیوه ترانزیت کالا تغییر می‌کند
سیده فاطمه مقیمی فعال بخش ترانزیت کالا
شیوع ویروس کرونا باعث بسته‌شدن بیشتر مرزهای زمینی شده، به‌طوری‌که حمل‌ونقل زمینی تقریبا به صفر رسیده است، البته مرزهای دریایی باز است و ترانزیت کالا از آن طریق انجام می‌شود. از سوی دیگر تجارت تحت‌تأثیر بیماری کرونا با افت قابل توجهی روبه‌رو بوده که این مسأله هم موجب کاهش ترانزیت کالا شده است. به‌طورحتم صنعت حمل‌ونقل زمینی با تعدیل نیروها مواجه بوده، چون میزان کار افت شدیدی داشته است.
چالش‌های آینده در چند بخش خلاصه می‌شود که مهم‌ترین آنها بی‌ثباتی نرخ ارز، لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی (راننده و کالا)، مقررات تجارت بین‌الملل و فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل ایران است که مواردی از آنها به تازگی اتفاق افتاده، اما برخی دیگر سال‌هاست که در صنعت ترانزیت کشور ما وجود دارد.
بی‌ثبات‌بودن نرخ ارز همیشه دامن فعالیت‌های اقتصادی ایران را گرفته است. در روزهای اخیر هم شاهد افزایش قیمت دلار هستیم. من نمی‌خواهم پیش‌بینی افزایش برای دلار را داشته باشم، چون دلم نمی‌خواهد این اتفاق رخ بدهد. باید سیاست‌های مالی دولت به سمت تک‌نرخی‌شدن ارز حرکت‌کند. وقتی قیمت دلار نوسان داشته باشد، قیمت تمام‌شده بخش صنعت هم تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.
شرایط صنعت حمل‌ونقل زمینی به قبل از شیوع بیماری کرونا بازمی‌گردد و این اتفاق برای ایران هم رخ می‌دهد؛ البته به شرط اینکه موارد بهداشتی در مرزها به شکل منسجم رعایت شود. ضمن اینکه ممکن است شکل تجارت تا حدودی تغییر کند؛ همان موضوعی که با نام تجارت الکترونیک از آن یاد می‌شود. در مجموع باید راهکارهای مناسب برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی و جا‌به‌جایی کالا در نظر گرفته شود.