مصرف برخی از مواد غذایی مضر در میان ایرانیان شایع است اما در مقابل سرانه مصرف غذاهای مفید در ایران بسیار کمتر از مردم سایر کشورهای جهان است. بررسی تورم قیمت خوراکی‌های مفید نشان می‌دهد که این مسأله به جز فرهنگ غذایی، با قیمت غذا در ایران هم ارتباط دارد. میزان مصرف شکر، نوشابه و روغن در ایران چندبرابر متوسط سرانه آن در دنیاست. براساس آخرین گزارشی که انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی ایران در شهریور٩٨ منتشر کرده، ایرانی‌ها چهاربرابر مردم دنیا نوشابه‌های قندی مصرف می‌کنند و هر ایرانی سالانه به‌طور متوسط ۴۲ لیتر نوشابه مصرف می‌کند. در ۲۰سال اخیر مصرف نوشابه‌های گازدار درکشور نزدیک به ۱۵درصد افزایش داشته است. این درحالی است که سرانه مصرف نوشابه در جهان حدود ١٠ لیتر است و این یعنی میانگین مصرف نوشابه در ایرانیان چهاربرابر میانگین جهان است. همچنین مهدی کریمی‌تفرشی، رئیس هیأت‌مدیره تعاونی تولیدکنندگان مواد غذایی در مهر ٩٨ اعلام کرده است که سرانه مصرف شکر در ایران هم پنج‌برابر مردم جهان است. هر ایرانی سالانه ٢١ تا ٢٤کیلوگرم شکر استفاده می‌کند، درحالی که میانگین جهانی آن، فقط ٥کیلوگرم است. این، یعنی ایرانی‌ها پنج‌برابر متوسط جهانی از شکر استفاده می‌کنند. سرانه مصرف روغن هم در ایران از سرانه مردم جهان سبقت گرفته است. بنا به اعلام علیرضا مهاجر، مجری طرح دانه‌های روغنی وزارت کشاورزی تا پارسال ایرانی‌ها سالانه ۱۹کیلوگرم روغن مصرف کرده‌اند. این درحالی است که این آمار در جهان تنها ۱۲کیلوگرم است.
فقر سرانه مصرف غذاهای مفید در ایران
در مقابل میزان مصرف مواد غذایی مفید در ایران مثل تخم‌مرغ و لبنیات بسیار پایین است. براساس آخرین گزارش اتحادیه مرغ تخم‌گذار در سال ٩٧ سرانه مصرف تخم‌مرغ در ایران ١٩٠ عدد است. این درحالی است که میانگین جهانی، ٢٥٠ عدد تخم‌مرغ است و ایرانی‌ها سالانه ٦٠ تخم‌مرغ کمتر از میانگین جهانی می‌خورند. آمار سرانه مصرف لبنیات در ایران هم نگران‌کننده است. بنا به گزارش انجمن صنایع لبنی ایران، در دی‌ماه ٩٨ اگر میزان تولید شیر درکشور به ازای هرنفر را حداکثر ١٠٠کیلوگرم درنظر بگیریم، ٢٠درصد آن از چرخه مصرف داخلی خارج می‌شود. از ١٠٠کیلوگرم شیر تولیدی به ازای هر نفر ١٠درصد آن صادر، ٥درصد مصرف گوساله‌ها و ٥درصد ضایعات است. درنهایت ٨٠کیلوگرم آن تبدیل به محصولات لبنی شده و مورد مصرف مردم قرار می‌گیرد که البته اتحادیه صنایع لبنی معتقد است سرانه مصرف لبنیات در ایران به ٦٠ کیلوگرم هم سقوط کرده است. در همین حال متوسط مصرف شیر درجهان ١٩٠کیلوگرم و در کشورهای اروپایی تا ٣٠٠ هم گزارش شده است.
بر اساس اعلام معاونت امور دام وزارت کشاورزی در سال ٩٨ سرانه مصرف گوشت قرمز در ایران به ١٠ تا ١٢کیلوگرم در سال می‌رسد؛ این درحالی است که در میانگین مصرف گوشت قرمز در جهان تا ٢١کیلوگرم گزارش شده است. همچنین براساس آخرین گزارش سازمان شیلات در سال ٩٧ سرانه مصرف ماهی در ایران تنها ٦ کیلوگرم در سال است. این درحالی است که مردم جهان سالانه ١٨ تا ٢٠کیلوگرم ماهی مصرف می‌کنند، البته این ماجرا نسبت مستقیم با قیمت غذا در ایران دارد. آخرین گزارشی که مرکز آمار ایران به تفکیک از بازار مواد غذایی منتشر کرده است، نشان می‌دهد که در آبان ٩٨ قیمت گوشت قرمز و ماهی رکورددار تورم بوده و بهای گوشت در آبان امسال در یک‌سال گذشته ٨٠,٥درصد افزایش داشته است و نرخ ماهی و میگو در یک‌سال گذشته رشد ٨٣.٢درصدی را تجربه کرده است و در مقابل شکر و روغن در یک‌سال گذشته تورم ٤٢ و ٥٦درصدی را تجربه کرده‌اند. در این شرایط سوال این است که برای بهبود وضع کنونی نظام تغذیه در ایران چه باید کرد؟ علی هادی‌زاده معلم، رئیس سابق کمیسیون کشاورزی اتاق ایران به «شهروند» می‌گوید: «دولت باید با سیاست‌هایی مانند افزایش تعرفه و مالیات، قیمت خوراکی‌های مضر را افزایش دهد و در مقابل این درآمدها را به صورت یارانه به کالاهای مفید اختصاص دهد تا فرهنگ تغذیه مردم را اصلاح کرده و از هزینه‌های بالای درمانی جلوگیری کند.»
هادی‌زاده معلم، می‌گوید: «قیمت غذا در ایران به دلیل چرخه ناکارآمد تولید و توزیع بالاست.» او به مشکلات عدیده تولید کشاورزی در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: «با وجود این، نقش عمده گرانی مواد غذایی در ایران را چرخه ناکارآمد توزیع ایفا می‌کند و دلال‌ها بهای خوراکی‌ها را گاهی تا چندبرابر قیمت تمام‌شده‌شان افزایش می‌دهند.»
او اصلاح نظام توزیع غذا در ایران را یکی از مهم‌ترین گام‌های کاهش قیمت خوراکی‌ها در ایران می‌داند و می‌گوید: «دولت برای اصلاح سهم مردم در فرهنگ غذایی هم می‌تواند با سیاست‌هایی قیمت غذاهای مضر را گران کند و درآمد حاصل از آن را به نفع غذاهای مفید هزینه کند.» معلم می‌گوید: «قبلا پیشنهاد داده بودم دولت به جای پرداخت یارانه نقدی ٤٥هزار تومانی یارانه خرید لبنیات بدهد، چون راهی جز اجبار نیست و درحال حاضر سرانه مصرف لبنیات درکشور به‌طور فاجعه‌آمیز پایین است.» وزارت بهداشت مدام به مردم می‌گوید، روغن مصرف نکنید اما تبلیغات جذابی از تلویزیون پخش می‌شود و مردم به مصرف روغن کشیده می‌شوند.
هادی‌زاده معلم با اشاره به اینکه دولت هم هیچ برنامه‌ای برای ترویج الگوی تغذیه سالم ندارد، ادامه می‌دهد: «مسئولان هیچ برنامه‌ریزی برای اصلاح عادت‌های تغذیه‌ای مردم ندارند و وقتی الان برای این موضوع هزینه نمی‌کنیم، در آینده باید ده‌ها برابر برای درمان بیماری‌های ناشی از مصرف غذای مضر، هزینه کنیم. در واقع دولت اگر الان برای ترویج غذاهای سالم هزینه کند، در آینده مجبور به صرف بخش اعظمی از بودجه خود برای درمان مردمی که غذای ناسالم مصرف کرده‌اند، نمی‌شود.»