افزایش قیمت شمش و محصولات فولادی در بازارهای اروپا و سرایت آن به سایر بازارها به تبع حمله روسیه به اوکراین زمینه را برای تولیدکنندگان فولاد فراهم کرد تا بر سهم خود در بازارهای بین‌المللی بیفزایند و سود قابل ملاحظه‌ای در دوران صعود قیمت‌ها کسب کنند. در این بین فولادسازان ترکیه بیشترین استفاده را کرده و توانستند در زمان کوتاهی جایگزین فولادسازان روس و اوکراینی شوند. البته رشد قیمت فولاد تحت تاثیر جنگ آنقدر قابل توجه شد که بازیگران دیگر از جمله فولادسازان کشورهای آسیای شرقی نیز توانستند سهم خوبی به دست آورند.
مساله این است که در شرایطی که سیاستگذاران داخلی حامی تولید نشوند خارجی‌ها هم از این وضعیت سوءاستفاده کرده و به نفع خود پیش می‌روند. به طوری که تجار خارجی باعث شدند ما فولاد را ۱۵ تا ۱۷درصد کمتر از قیمت رقبای خارجی صادر کنیم.
سیاست‌های غلط
اما سوال این است که مگر ترکیه چه چیزی دارد که ما نداریم؟! و چرا توانست از شرایط پیش‌آمده در سطح جهان استفاده کند؟ کارشناسان باور دارند که ترک‌ها اتاق فکر داشته و از تجربیات انجمن‌ها و سندیکاها استفاده می‌کنند. در صورتی که در ایران بخش خصوصی و اتاق‌های فکر جایگاه قابل‌توجهی ندارند.
در این رابطه عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد درباره این پرسش که چرا ما نتوانستیم نیازهای بازار جهانی در حوزه فولاد را درست زمانی که جای خالی روسیه و اوکراین محسوس است، پر کنیم به «جهان صنعت» گفت: دلیلی که ما نتوانستیم جای خالی روسیه و اوکراین را پرکنیم به فرصت‌سوزی‌هایی برمی‌گردد که در کشور ما بارها انجام شده است.
رضا شهرستانی با اشاره به سیاست‌های غلط در کشور در حوزه معدن و صنعت تصریح کرد: متاسفانه نگرانی از افزایش قیمت‌ها کم نبود که بعد از آن نگرانی اعمال تعرفه سنگین روی صادرات محصولات فولادی هم مطرح شد. مساله‌ای که به هیچ‌وجه برای تولیدکننده‌ها توجیه‌پذیر نیست.
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد با اشاره به دلایل دولتمردان در اعمال عوارض ۱۷ درصدی گفت: نگرانی آنها این است که ممکن است در تابستان برق قطع شود و ما با کمبود تولید مواجه شویم اما باز هم این حرف منطقی‌ای نیست؛ چراکه ما در حال حاضر شش میلیون تن محصول به صورت نیمه‌تمام (شمش و اسلب) و تمام (میلگرد و نبشی و ناودانی و تیرآهن) در انبارها داریم.او همچنین به عنوان راهکار گفت: قانونی در بورس گذاشته‌اند که قیمت‌های داخلی باید پنج درصد کمتر از قیمت‌های صادراتی باشد، ما نیز همان را اعمال می‌کنیم. اگر یک ریال از این ۵ درصد بیشتر شد، آن وقت می‌توانند تعرفه بگذارند. ضمن اینکه تعرفه را نه روی کل محصولات بلکه روی اختلاف قیمتی که ایجاد شده باید گذاشت. اما مساله این است که برای این مسائل گوش شنوایی وجود ندارد!
شهرستانی یادآور شد: از یک طرف تحریم‌ها و از طرف دیگر سیاست‌های غلطی که تولیدکننده را مجبور می‌کند که کل فولاد را در بورس کالا وارد کند، کار را برای فعالان بخش معدن و فولاد دشوار کرده است.
چوب حراج بر فولاد کشور
اگرچه ایران از نظر جغرافیایی، شرایط بهتری برای کسب سهم از بازارهای روسیه و اوکراین داشت، اما نتوانست ایفای نقش کند. تحریم خارجی و نوع سیاستگذاری مسوولان داخلی مانع از آن شد که تولیدکنندگان ایرانی از صعود قیمت جهانی بهره‌مند شوند.
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد با اشاره به اینکه اگر کالایی تقاضا نداشته باشد، می‌توانیم آن را صادر کنیم، گفت: امروز با اینکه تولید فولاد ۲ برابر تقاضای داخلی است اما متاسفانه بر آن چوب حراج زده‌اند و این سیاست باعث شده که قیمت‌های داخلی نسبت به قیمت‌های صادراتی چیزی بیش از ۲۰ درصد افت کند.عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد با بیان اینکه خارجی‌ها هم از این وضعیت سوءاستفاده می‌کنند، تصریح کرد: تجار خارجی از شرایطی که برای فعالان فولادی به وجود آمد، سوءاستفاده می‌کردند و این مساله باعث شد که ما فولاد را ۱۵ تا ۱۷درصد زیر قیمت رقبای خارجی صادر کنیم. او یادآور شد: با تعرفه‌ای که برای شمش در نظر گرفته‌اند، شاهد هستیم که اعداد و ارقام به ۳۴ درصد رسیده است. درنهایت شاهد نابودی صنعت فولاد خواهیم بود.
تفاوت ایران و ترکیه
شهرستانی درباره این پرسش که ترکیه چه چیزی دارد که ما نداریم، گفت: ترکیه از شرایط پیش‌آمده در سطح جهان استفاده کرد. در حال حاضر شاهد هستیم که قیمت‌های ترکیه با قیمت‌های داخلی ما تفاوت ۲۲۰ دلاری دارد. ترک‌ها اتاق فکر داشته و از تجربیات انجمن‌ها و سندیکاها و به طور کلی بخش خصوصی استفاده می‌کنند. درصورتی که در دولت ما چنین مساله‌ای دیده نمی‌شود.
او با اشاره به اینکه برخی مسوولین به دلیل نداشتن مدرک مرتبط درک درستی از معدن و فولاد ندارند به طور مثال گفت: کسی که تصمیم‌گیرنده در صنعت فولاد است، مدرک مهندسی پلیمر دارد. در نتیجه شاهد کاهش تولید در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ بودیم. به این ترتیب سوءمدیریت‌ها باعث می‌شود که بازار صادرات را به تدریج از دست دهیم.
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد همچنین یادآور شد: وقتی تاکید می‌شود که همه چیز در بورس کالا عرضه شود و از طرفی برای همان کالاها تقاضایی نیست به این معنی است که مازاد تولیدی باید صادر شود. لذا نگرانی دولتمردان از کمبود و افزایش قیمت در آینده حرف کارشناسی‌شده‌ای نیست.
کاهش قیمت محصولات فولادی در بازارهای صادراتی
روس‌ها درفاصله چند هفته، محصولات فولادی، نفت و دیگر محصولات صنعتی و معدنی خود را زیر قیمت محصولات فولادی ایران به فروش رساندند. محصولات فولادی روسیه ۴۰ تا ۵۰ دلار کمتر از محصولات فولادی ایران در بازارهای جهانی عرضه شد و این همان اتفاقی بود که انتظارش را داشتیم و بازار صادراتی کشورهای تحریمی افت قیمت را طبق پیش‌بینی‌ها تجربه کرد.
در همین رابطه نایب‌رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران گفت: روسیه با حجم بالای تولید محصولات فولادی در کنار ایران در یک ماه اخیر تلاش کرد به عنوان یک کشور تحریمی بخشی از بازارهای هدف صادراتی را از آن خود کند و محصولات فولادی شاهد کاهش ۵۰ دلاری در بازارهای صادراتی بود، در نتیجه قیمت سبد صادراتی ایران افت و اعمال عوارض صادراتی روند معکوس را طی کرد و این سیاست عملا با شکست مواجه شد.
بهادر احرامیان افزود: وضع عوارض بر محصولات فولادی از ابتدا هم کار درست و صحیحی نبود و پیش‌بینی هم می‌شد اعمال عوارض صادراتی تا اردیبهشت لغو و مصوبه آن منتفی شود.
وی ادامه داد: اعمال عوارض صادراتی از محصولات فولادی فقط متکی به سیگنال‌ها و علائم اشتباهی بود که به صنعت فولاد فرستاده می‌شد به این دلیل که حداقل دولت در۱۵ سال اخیر حمایت خود را از صنعت فولاد و صادرات محصولات فولادی تحت هر شرایطی اعلام کرده بود.
این فعال صنعتی تصریح کرد: به اتکای وعده‌ها، شعارها و حمایت‌های دولت از نفرات اول کشور (رییس‌‌جمهور) گرفته تا رده‌های پایین اجرایی از صنعت فولاد تا صادرات محصولات فولادی، کشور دو برابر نیاز داخل ظرفیت تولید محصولات فولادی ایجاد کرد که به یکباره با اعمال عوارض صادراتی و اجرای این مصوبه، به صنعت فولاد شوک عجیب‌وغریبی وارد شد و تمام برنامه‌های حمایتی دولت زیر سوال رفت.
احرامیان گفت: بسیاری از کارشناسان براساس تحلیل‌های جهانی معتقد بودند اعمال عوارض صادراتی ایران بر محصولات فولادی در صورت خارج نشدن ایران از تحریم به ضرر اقتصاد ایران خواهد بود کما اینکه با ورود روسیه به بازار صادراتی محصولات فولادی، این تحلیل درست از آب درآمد.
وی افزود: روسیه با حجم تولید زیاد محصولات فولادی، در یک ماه اخیر تلاش کرد به عنوان یک کشور تحریمی بخشی از بازارهای هدف صادراتی را از آن خود کند و علیرغم اینکه ایران سال‌ها در تحریم بود و به سختی و با هزینه زیاد توانسته بود بازار صادراتی محدودی برای خود فراهم کند و روش جدیدی برای نقل و انتقالات مالی، پولی و کالایی خود بیابد به یکباره بازار روسیه را در کنار خود دید.نایب‌رییس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران ادامه داد: روس‌ها درفاصله چند هفته، محصولات فولادی، نفت و دیگر محصولات صنعتی و معدنی خود را زیر قیمت محصولات فولادی ایران به فروش رساندند و محصولات فولادی روسیه ۴۰ تا ۵۰ دلار کمتر از محصولات فولادی ایران در بازارهای جهانی عرضه شد و این همان اتفاقی بود که انتظارش را داشتیم و بازار صادراتی کشورهای تحریمی افت قیمت را طبق پیش‌بینی‌ها تجربه کرد.
احرامیان تصریح کرد: کاهش ۵۰ دلاری در بازارهای صادراتی و حتی ۵۰ دلار زیر قیمت تمام‌شده محصولات فولادی ایران، سبب شد قیمت سبد صادراتی ایران افت کند و سیاست اعمال عوارض صادراتی با کاهش قیمت‌ها روند کاملا معکوسی را طی کرده و این سیاست عملا با شکست مواجه شود.
وضعیت بازار پایدار نیست
در واکنش به مانع‌تراشی‌هایی که در زنجیره فولاد ایجاد شده است اما مدیرکل دفتر صنایع معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر اینکه مناقشات روسیه و اوکراین بر بازار بسیاری از مواد معدنی اثرگذار بوده است، ادامه داد: در چنین شرایطی که وضعیت بازار پایدار نبوده و مشکلاتی در حوزه تامین کالا در بازار ممکن است رخ دهد، اعمال این عوارض سیاستی برای تنظیم بازار داخلی است؛ ضمن اینکه به موازات اجرای برخی سیاست‌های دولت در برخی حوزه‌های اقتصادی نیز مستلزم مدیریت بر روی خروجی برخی کالاهای معدنی و فولادی است.
سیف‌الله امیری تصریح کرد: به هر حال در داخل کشور نیازهایی وجود دارد که باید آنها را تامین کرد و به طور قطع در چنین شرایطی که بازار داخلی نیازمند کالا است باید ابتدا تامین بازار داخلی را در دستور کار قرار داد که در این چنین شرایطی، عوارض صادراتی می‌تواند به عنوان یک رگولاتور عمل کند.
گفتنی است بنا به آمارها، تولید فولاد کشور در سال ۱۴۰۰ بیش از ۲ میلیون و ۳۵۰ هزار تن (معادل ۸ درصد) نسبت به سال ۱۳۹۹ کاهش یافته که علت آن، قطعی برق و گاز شرکت‌های فولادی در سال گذشته بود. پیش از این، کاهش قبلی تولید فولاد ایران به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گشت که در آن سال میزان تولید فولاد کشور نسبت به سال ۱۳۹۳، ۹/۰ درصد کاهش یافته بود. تولید فولاد میانی کشور در یک‌ماهه نخست سال ۱۴۰۱ نیز دو میلیون و ۸۹۱ هزار تن بوده که رشد سه درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد.
منبع: صنعت نیوز