دریافت مالیات از سفرهای خارجی در رسانه‌ها حسابی خبرساز شد. دیروز در صحن علنی مجلس و در جریان رسیدگی به لایحه مالیات بر ارزش افزوده نمایندگان تصویب کردند که سازمان مالیاتی مکلف است بابت خروج هر مسافر ایرانی از مرزهای هوایی، دریایی و زمینی از کشور وجوهی را به‌عنوان مالیات از مسافران دریافت و به حساب درآمد عمومی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کند.
البته آنها رقم این مالیات را مشخص نکردند و تصمیم گرفتند که میزان آن در قوانین بودجه سنواتی پیش‌بینی شود. با این حال این خبر بسیار بحث‌برانگیز شد و تلقی رسانه‌ها و مردم این بود که قرار است علاوه بر عوارض خروجی رقمی به‌عنوان مالیات هم از مسافران خارج از کشور دریافت شود. با این حال، در پیگیری‌های «شهروند» بیشتر نمایندگان کمیسیون برنامه و بودجه و کمیسیون اقتصاد اعلام می‌کنند در جریان این موضوع نیستند و یکی از مدیران مالیاتی تهران برداشتش از این مصوبه آن است که منظور صرفا همان عوارض خروج از کشور است.
چه کسانی از مالیات خروج از کشور معاف شدند؟
در جلسه سه‌شنبه اول بهمن‌ماه نمایندگان مجلس شورای اسلامی ماده ۳۳، ٣٤ و ٣٥ لایحه مالیات بر ارزش افزوده را بررسی و تصویب کردند که پربحث‌ترین موارد مصوب نمایندگان ماده ٣٣ این لایحه بود. براساس این مصوبه بحث‌برانگیز سازمان مالیاتی مکلف است بابت خروج هر مسافر ایرانی مالیات بگیرد.
براساس تبصره ۱ این ماده دارندگان گذرنامه‌های سیاسی و خدمت، خدمه وسایل نقلیه عمومی زمینی و دریایی و خطوط پروازی، دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج از کشور، بیمارانی که با مجوز شورای پزشکی جهت درمان به خارج از کشور اعزام می‌شوند و دارندگان پروانه گذر مرزی و مرزنشینان، جانبازان انقلاب اسلامی که برای معالجه به کشورهای دیگری اعزام می‌شوند، زائران ایرانی که در ایام اربعین حسینی به مقصد عراق از کشور خارج می‌شوند و ایرانیان مقیم خارج از کشور که دارای کارنامه شغلی از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستند، از پرداخت مالیات موضوع این ماده مستثنی هستند.
همچنین پارلمان‌نشینان با تصویب ماده ۳۴ لایحه مالیات بر ارزش افزوده مقرر کردند اشخاصی که مبادرت به حمل‌ونقل برون‌شهری مسافر و فروش بلیت در داخل کشور با وسایل نقلیه زمینی (به استثنای ریلی) و دریایی می‌کنند، مکلفند ٥درصد بهای بلیت را با درج در بلیت یا قرارداد حسب مورد به‌عنوان عوارض شهرداری از مسافران اخذ و هرماه حداکثر تا پانزدهم ماه به حساب شهرداری مبدأ سفر واریز کنند.
ابهام کجاست؟
مصوبه نمایندگان برای اخذ مالیات بر ارزش افزوده بابت سفرهای خروج از کشور درشرایطی است که ابهام‌هایی در این رابطه به وجود آمده است؛ از آن جهت که برخی معتقدند این مالیات علاوه بر عوارض خروج است که هم‌اکنون شهروندان ایرانی در هنگام خارج‌شدن از کشور پرداخت می‌کنند اما برخی دیگر آن را مالیات عوارض خاص می‌دانند که پیشتر در قوانین مالیاتی وجود داشته است.
شهاب‌الدین بی‌مقدار، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس در رابطه با این مصوبه به سایت انتخاب گفته است: «در این ماده، اخذ مالیات، افزون بر عوارض خروج از کشور است اما تاکنون مقدار دقیق آن مشخص نیست.»
نماینده تبریز، آذرشهر و اسکو در دوره دهم مجلس شورای اسلامی افزوده است: «این ماده از لایحه مالیات بر ارزش افزوده، در راستای طرح جداسازی و مستقل‌کردن بودجه کشور از درآمدهای نفتی با توسل به مالیات انجام می‌گیرد. واقعیت این است که برای تأمین بودجه کشور راهی جز توسل به اخذ مالیات باقی نمانده است.»
او همچنین خاطرنشان کرد: «میزان مالیات اخذشده تاکنون، مشخص نشده است اما احتمالا مالیات بر ارزش افزوده در کنار عوارض خروج از کشور از مسافرانی که قصد سفر خارجی دارند، اخذ می‌شود اما آن‌گونه که در جزئیات لایحه مطرح شده، برخی معافیت‌ها برای دانشجویان، زائران و... درنظر گرفته شده است.»
توضیحات این عضو مجلس شورای اسلامی درشرایطی است که محسن ابراهیمی، معاون اداره مالیات تهران به «شهروند» می‌گوید که قرار نیست مالیات اضافه بر عوارض از شهروندان دریافت شود و عوارض خروج از کشور تحت عنوان یک بند مالیاتی با عنوان «مالیات عوارض خاص» دریافت می‌شود و در واقع عوارض خروج از کشور با درصدی اضافه رقم سالانه از مسافران دریافت می‌شود. او درباره میزان افزایش رقم عوارض اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و می‌گوید، این رقم بستگی به تصمیم مجلس دارد.
گران‌شدن هزینه‌های سفر به خارج از کشور
تصویب ماده ۳۳ لایحه مالیات بر ارزش افزوده در مجلس، یک موضوع دیگر را نیز در پی دارد که آن‌هم افزایش هزینه‌های سفر ایرانیان به خارج از کشور است. کارشناسان معتقدند، سفرهای خارجی شهروندان ایرانی درحالی مشمول مالیات بر ارزش افزوده شده که هر مسافر پیش از خروج از کشور، روی بلیت هواپیما، مالیات یا عوارضی را قبلا پرداخت می‌کند و اگر خدمات دیگری همچون تور را از آژانس مسافرتی خریداری کند نیز، یک دور دیگر مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده می‌شود. این‌همه درشرایطی است که شهروندان ایرانی علاوه بر این مالیات، هنگام سفر به خارج از کشور، عوارض خروجی را نیز باید پرداخت کنند.
مبلغ عوارض خروج از کشور درحال حاضر برای سفر اول ۲۲۰هزار تومان، برای سفر دوم ۳۳۰هزار تومان و برای سفر سوم و بیشتر ۴۴۰هزار تومان است. اما این هزینه براساس پیشنهاد دولت در لایحه بودجه سال ۹۹ احتمالا افزایش پیدا خواهد کرد و مبلغ این عوارض برای سفر اول ۲۶۴هزار تومان، برای سفر دوم با ٥٠درصد افزایش ۳۹۶ هزارتومان و برای سفرهای سوم و بیشتر با ١٠٠درصد افزایش نسبت به سفر اول ۵۲۸هزارتومان خواهد شد.
البته مبلغ این عوارض هر سه‌سال یک‌بار افزایش می‌یافت، تا اینکه در سال ۱۳۹۶ با تحویل ششمین لایحه بودجه دولت حسن روحانی، عوارض خروج از کشور برای سال ۱۳۹۷، بین ۳ تا ۶ برابر افزایش داده شد، اقدامی که با واکنش و اعتراض‌های گسترده‌ای مواجه شد، به‌طوری که حتی از این عوارض با عنوان «تنبیه و جریمه خروج از کشور» یاد شد.
افزایش ٣ تا ٦ برابری عوارض خروج از کشور، در سال ۹۷ که با جهش نرخ ارز و قیمت بلیت هواپیما هم‌زمان شد، شوکی را به سفرهای خارجی وارد کرد. تا پیش از آن، آمار سفرهای خارجی ایرانی‌ها حدود ۱۱میلیون نفر بود اما در سال ۱۳۹۷ این آمار به حدود ۷میلیون نفر رسید. به گفته معاون گردشگری، تعداد سفرهای خارجی ایرانی‌ها در سال ۹۷ حدود ۳۱.۳۰درصد کمتر شد. گزارش‌های انجمن‌های صنفی شرکت‌های هواپیمایی و آژانس‌های مسافرتی نیز نشان می‌داد که حجم سفرهای هوایی ایرانی‌ها به خارج از کشور در آن‌سال تا ۵۰درصد ریزش پیدا کرد. جدای از تمامی این هزینه‌ها، مسافران سفرهای هوایی مالیات دیگری نیز با عنوان «عوارض فرودگاهی و هواپیمایی» می‌پردازند که روی نرخ بلیت هواپیما محاسبه می‌شود.
این افزایش‌هزینه‌های سفر به خارج از کشور درشرایطی است که پیشتر سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی که در سال ۹۶ به افزایش عوارض خروج از کشور واکنش نشان داده و معترض شده بود، هنوز به مصوبه مالیات بر ارزش افزوده که سفرهای خارجی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، واکنشی نشان نداده و همچنین در اقدامی تعجب‌برانگیز درباره لایحه پیشنهادی افزایش نرخ عوارض خروج در سال ۹۹ نیز موضع حمایتی داشته است.