اظهارات این نماینده مجلس در حالی مطرح شده است که بسیاری از تحلیلگران حوزه نفت و انرژی بر این باورند که رگ حیاتی درآمد ایران، یعنی فروش نفت که در ماه‌‌های اخیر با کاهش قابل‌توجهی روبه‌رو بوده، نگرانی از ادامه این روند را دوچندان کرده است. ماحصل سخنان پراکنده و بعضا متفاوت برخی نمایندگان مجلس درمورد تشکیل این کمیته، این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که تشکیل غیرشفاف این کمیته و ارائه تخفیف‌های زیاد به خریداران نفت چه تبعاتی را برای اقتصاد نفتی کشور می‌تواند به‌همراه داشته باشد؟
معنای فروش 1.200.000 بشکه نفت چیست؟
بی‌شک دور زدن تحریم‌ها و به‌کارگیری سیاست‌های ضدتحریمی در شرایطی که اقتصاد کشور تحت‌الشعاع تحریمهای شدید قرار دارد، راهکار مناسبی برای خنثی‌کردن تبعات اقتصادی ناشی از تحریم است، اما ناگفته نماند که چوب حراج زدن به سرمایه‌های کشور، آن‌هم در فضایی غیرشفاف، زمینه رشد رانت‌خواری و فساد را فراهم می‌کند. به‌عبارت دیگر، در شرایطی که فروش نفت کشور در ماه گذشته به یک‌میلیون و 200 هزار بشکه در روز رسیده است، فروش پنهانی نفت و ارائه تخفیف‌های نجومی به خریداران نامشخص، تنها موجب ظهور و افزایش تعداد «بابک زنجانیها» در اقتصاد کشور می‌شود.
بیژن زنگنه، وزیر نفت در خردادماه سال جاری و پیش از اعمال دور دوم تحریمهای آمریکا، با بیان اینکه «احتمال شکل‌گیری بابک زنجانیهای جدید در شرایط کنونی» وجود دارد، تاکید کرده بود: «باید از تجربیات گذشته برای جلوگیری از رشد بابک زنجانیهای جدید بهره برد و روی افراد جدید بررسی‌های لازم را انجام داد. باید سازوکارهایی اندیشیده شود تا چنین افرادی راه به جایی نبرند، چراکه اکنون زمان کار کاسبان تحریم است و احتمال پیدایش افرادی مانند بابک زنجانی وجود دارد.» کارشناسان در تحلیل صحبت‌های زنگنه چنین بیان کرده‌اند: «احتمالا وزارت نفت از روش‌های جدیدی برای فروش نفت استفاده می‌کند و در این راستا احتمال استفاده از توان بخش خصوصی وجود دارد. به همین دلیل زنگنه بر «انجام بررسی‌های لازم روی افراد جدید» تاکید داشته است.»
دولت تمایلی به عرضه نفت در بورس ندارد
باید پذیرفت در شرایط کنونی کشور، کاهش درآمدهای نفتی، اقتصاد ایران را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند. در نتیجه سیاستگذاری‌های دولت باید به‌گونه‌ای باشد که میزان فروش نفت، حتی‌الامکان از پیش‌بینی‌های انجام‌شده کمتر نباشد. در این میان نکته حائز اهمیت انحصار فروش نفت در کشور است که موجب شده دولت تمایل چندانی به عرضه طلای سیاه و فروش آن از طریق بورس نداشته باشد یا درصورت تمایل، نفت را به‌صورت مستمر (برای مثال سه روز در هفته) در بورس عرضه نکند. براساس آمار موجود، در نخستین روز ماه جاری (بهمن‌ماه)، نفت برای سومین‌بار از طریق بورس عرضه شد، اما متاسفانه خریداری برای نفت از طریق بورس وجود نداشت. کارشناسان اقتصادی می‌گویند حجم عرضه در مقایسه با کل معاملات نفتی ایران قابل توجه نیست و بر فروش نفت کشور تاثیر چندانی ندارد، اما اگر دولت به‌صورت مستمر و ذره‌ای نفت را در بورس عرضه کند، موجب مشارکت مردم خواهد شد و به تبع آن نقدینگی بازار زیاد می‌شود. به‌عبارت دیگر، پرهیز از مدل سنتی فروش نفت و شکستن انحصار شرکت ملی نفت در فروش نفت باید اتفاق بیفتد، چراکه بدیهی است مدل سنتی فروش نفت و استفاده از نظام بانکی بین‌المللی موجب تشدید تاثیر تحریمهای آمریکا می‌شود و در آینده نیز دولت را با مشکلات جدیدی مواجه می‌کند؛ بنابراین بهترین راهکار در شرایط کنونی عرضه نفت در بورس است و در این بین عرضه ذره‌ای و مستمر آن می‌تواند مانع کسری بودجه دولت شود؛ امری که به‌نظر می‌رسد چندان مورد توجه و اهتمام دولتمردان قرار ندارد.
تخفیف‌های نجومی واقعیت دارد؟
پیگیری موضوع تشکیل کمیته هفت‌نفره فروش نفت و ارائه تخفیف‌های نجومی به خریداران نفتی، موضوعی است که باید نمایندگان کمیسیون انرژی پاسخ روشنی برای آن داشته باشند؛ این در حالی است که در پی تماس‌های مکرر خبرنگار «فرهیختگان» با نمایندگان کمیسیون انرژی، تعدادی از آنها از وجود چنین کمیتهای اظهار بی‌اطلاعی کرده و عده‌ای نیز تشکیل این کمیته را تکذیب کردند. برخی نمایندگان نیز با بیان اینکه این موضوع در حد یک خبر غیرموثق بوده و قرار است بیژن زنگنه با حضور در کمیسیون انرژری، پاسخگوی ادعای مطرح‌شده باشد، پاسخ روشنی در جواب سوال خبرنگار روزنامه نداشتند. بیژن زنگنه روز دوشنبه در مجلس شورای اسلامی حضور داشته و گفته می‌شود با نمایندگان و اعضای کمیسیون انرژی گفت‌وگو کرده است، اما نه‌تنها خبری در این زمینه منتشر نشده، بلکه نمایندگان حاضر در این جلسه نیز تمایلی به پاسخگویی در این زمینه ندارند.
انتشار یک خبر؛ تشدید جو روانی
غلامرضا شرفی، نماینده مردم آبادان و عضو کمیسیون انرژری مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»، موضوع تشکیل کمیته فروش نفت را تکذیب نکرد، اما توضیحات شفافی نیز در این زمینه ارائه نداد. وی خبر منتشرشده از سوی یکی از نمایندگان مجلس مبنی‌بر تشکیل کمیته هفت‌نفره فروش نفت و ارائه تخفیف‌های نجومی را تنها در حد یک خبر بدون منبع موثق می‌داند و معتقد است این اخبار در شرایط کنونی، جو روانی و متشنجی را در کشور ایجاد می‌کند و کسانی که چنین اخباری را منتشر می‌کنند، باید توضیحات کاملی درمورد جزئیات آن ارائه دهند.
شرفی تاکید کرد: «قطعا مقابله با تحریم‌ها و راههای دور زدن آن منوط به وجود کمیتهای متشکل از متخصصان، کارشناسان و صاحب‌نظران خبره است که علاوه‌بر قدرت تصمیم‌گیری، اختیار لازم را برای فروش نفت در شرایط تحریمی داشته باشند. مضاف بر اینکه این کمیته باید درنهایت پاسخگوی عملکرد خود در قبال فروش سرمایه‌های کشور نیز باشد، بنابراین بدیهی است که وزارت نفت با تشکیل چنین کمیتهای راههای دور زدن تحریم‌ها را در پیش بگیرد.»
وی با اشاره به اینکه در دو، سه‌ماه گذشته کمیتهای با همین مشخصات تشکیل شده است، در توضیح اقدامات این کمیته گفت: «در دوران تحریم و در شرایطی که بسیاری از خریداران نفت ایران به‌واسطه تحریم‌ها و تهدیدهای آمریکا از خرید نفت ایران خودداری می‌کنند، بدیهی است که وزارت نفت باید به‌صورت مخفیانه بازاریابی کند. این یکی از راههای مقابله با تحریم است. درواقع کمیتهای تشکیل و بازارهای هدف مشخص می‌شود که در این کمیته گروه‌های خریدار و فروشنده (چه خارجی و چه داخلی) پس از مذاکرات فنی و کارشناسی‌شده و بررسی درخواست خریداران نفت شامل بررسی میزان درخواست، قیمت خرید، زمان و نحوه تحویل و چگونگی دریافت پول اقدام به فروش نفت می‌کنند. نکته قابل توجه اینکه این کمیته در پیدا کردن بازارهای مناسبی که کشور را از رکود فروش نفت خارج کند یا کشور را از تبعات کاهش فروش نفت نجات دهد، باید امتیازاتی به خریداران نفت بدهد.»
به گفته شرفی، تعیین قیمت و میزان تخفیف داده شده نیز براساس اصولی تعیین می‌شود. قیمت انواع نفت و فرآورده‌‌های آن همراه با تحلیل روزانه قیمت‌ها، هر روز از طریق رسانه‌های کشورهای حاشیه خلیج‌فارس منتشر می‌شود که مطابق با این قیمت‌ها، ایران تخفیفاتی را به خریداران خود ارائه می‌دهد. بدیهی است زمانی که مشتری مطمئن و دست‌به‌نقدی پیدا شود که با قیمت قابل‌قبولی حاضر به خرید نفت کشور باشد، مشمول اخذ درصدی تخفیف از سوی ایران می‌شود.
وی با اشاره به طرح موضوع تخفیف‌های نجومی، معتقد است برای اثبات این ادعا باید مدارک و شواهد متقنی از میزان تخفیف‌های داده‌شده، طرف‌‌های معامله، میزان فروش و... ارائه شود، در غیر این صورت بیان چنین مسائلی تنها موجب ایجاد تنش و بروز جوهای روانی مخرب می‌شود.
ضرورت جلوگیری از ظهور «بابک زنجانیها»
عضو کمیسیون انرژی مجلس معتقد است فروش نفت براساس اصولی در کشور مدیریت می‌شود و اگرچه برخی در مواردی از این اصول عدول کرده یا خطایی مرتکب شده‌اند که منافع ملت و کشور را به خطر انداخته است، اما رئوس کار براساس یک سیستم حساب‌شده در حال انجام است وگرنه با این حجم از توطئه‌های خارجی و داخلی، نمی‌توان منفعلانه عمل کرد.
بروز و ظهور پدیده‌هایی مانند بابک زنجانی که خطر تولد دوباره آنها از سوی کارشناسان گوشزد می‌شود، موضوعی است که نماینده مردم آبادان درمورد آن می‌گوید: «امروز هر تدبیری در زمینه فروش نفت اندیشیده می‌شود باید در نظر گرفتن طبقه‌بندی‌ها و سلسله‌مراتب ویژه و رعایت‌کردن اصولی باشد که منجر به ظهور بابک زنجانیهای متعدد دیگر نشود؛ اما در این میان نباید فراموش کرد که دست سیاستگذاران این حوزه نباید برای دشمن رو شود؛ در عین حال که عملکرد مسئولان باید به‌صورت شفاف برای مردم توضیح داده شود، اما منافع ملی در معرض خطر قرار نگیرد.»
وی در زمینه عدم تمایل دولت به عرضه نفت در بورس نیز معتقد است بازار بورس یک بازار کاملا روشن و شفاف است که معاملات آن به‌دور از هرگونه مخفی‌کاری انجام می‌شود. به‌عبارت بهتر، بورس بهترین گزینه حوزه بازرگانی و بهترین شیوه معامله است، چراکه همه مراحل تجارت در آن شفاف و روشن است، اما در نه شرایط کنونی؛ چراکه در وهله نخست صاحبان سرمایه به‌واسطه تهدیدهای آمریکا از به‌خطر افتادن منافع‌شان نگران هستند و دوم اینکه خرید نفت توسط خریداران داخلی متناسب با آن نیست که بتواند به سبد هزینه‌ای کشور اضافه شود؛ چراکه درآمدهای ارزی در شرایط فعلی اهمیت بیشتری برای کشور دارد، چراکه کشور را می‌توان با درآمدهای ارزی اداره کرد اما درآمدهای ریالی این توانایی را ایجاد نمی‌کند.