سازمان بورس و اوراق بهادار از رشد افسارگسیخته بازار چنان نگران شده که طی دو هفته اخیر سه دستورالعمل جدید برای کنترل سیل رفتارهای هیجانی ابلاغ کرده است. اولین اقدام این سازمان ایجاد شرط آزمون برای گرفتن کد معاملاتی بود که هدف آن محدود یا دست‌کم واکسینه کردن ورودی‌های جدید به بازار بود. اقدام دوم، تغییر حجم مبنا بود و در قدم سوم این سازمان در شامگاه چهارشنبه (۱۴ اسفند) اعلام کرد، از روز شنبه (۱۷ اسفند) دامنه نوسان قیمت همه نمادهای بورسی و فرابورسی از پنج به دو درصد کاهش می‌یابد.
معاون بازار شرکت بورس تهران در اطلاعیه خود درباره علت این تصمیم نوشته بود: «تصمیم هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر کاهش دامنه نوسان با توجه به رشد قریب به ۱۹۰ هزار واحدی شاخص بورس تهران طی دو ماه اخیر صورت پذیرفته که به‌نظر می‌رسد چنین رشدی تماماً با عوامل بنیادی اقتصاد همخوانی ندارد. بنابراین ضمن تأکید بر توجه سرمایه‌گذاران محترم به‌تناسب رشد قیمت سهام و سودآوری شرکت‌ها، توجه به تحلیل اقتصادی و مالی و همچنین پرهیز از توجه به شایعات یا مطالب منتشره خارج از چارچوب اطلاع‌رسانی رسمی در بازار سرمایه، وسایل ارتباط جمعی یا شبکه‌های اجتماعی که به اغوای قیمتی می‌پردازند، ضرورت دارد سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه در سرمایه‌گذاری‌های خود احتیاط لازم را به عمل آورند.»
در نهایت این تصمیم که قرار بود از روی شنبه اجرا شود، با ورود و ممانعت وزیر اقتصاد منتفی شد. آن‌طور که در نامه وزیر اقتصاد به آن اشاره شده، این ممانعت به‌دلیل «لزوم مدیریت و تعادل بازارهای مالی در حوزه‌های اقتصادی کشور» صورت گرفته است. به نظر می‌رسد نگرانی اصلی از این بابت خروج نقدینگی از این بازار و هجوم مخرب و یک‌باره آن به بازارهای موازی مانند ارز، طلا، مسکن و... باشد. هرچند رئیس کل بانک مرکزی طی یادداشتی در رسانه مورد علاقه خود، اینستاگرام، این موضوع را در ارتباط با بازار ارز رد کرد. همتی نوشت: «نکات مطرح‌شده به نقل از من در خصوص نگرانی از هجوم نقدینگی به بازار ارز و... را تأیید نمی‌کنم و باز هم تأکید می‌کنم بازار ارز با حضور و مدیریت بانک مرکزی همچنان ریسک بالا برای سرمایه‌گذاری دارد». وی در این یادداشت با بیان اینکه نظارت کارشناسان بازار سرمایه و سایر بازارهای مالی در روزهای گذشته علی‌رغم تنوع، سازنده و قابل تقدیر بود، نوشت: «ارجح این است که این‌گونه تصمیمات مهم در شورای عالی بورس نیز طرح و با بررسی همه ابعاد آن و در نظر گرفتن شرایط اقتصادی کشور اتخاذ شود». همتی راه‌حل سومی را برای حل این چالش پیشنهاد کرده و نوشته: «یکی از راهکارهای مدیریت روند بازار سرمایه، استفاده دولت از فرصت عرضه اولیه سهام و نیز برنامه‌ریزی برای افزایش درصد سهام شناور شرکت‌های مهم است. اقبال به بازار سرمایه را نیک پنداریم و با افزایش عرضه سهام عمق بیشتری به آن بدهیم».
پاسخ به انتقادات؛ کنترل هجوم افسارگسیخته نقدینگی
تصمیم ناگهانی سازمان بورس موجب بروز برخی انتقادات از مسئولان این سازمان شده که چرا بعد از برداشتن شرط و شروط داشتن مدرک تحصیلی که با هدف ورود بیشتر نقدینگی جهت دریافت کد معاملاتی انجام شد، حالا یک‌باره موانعی را برای ورود نقدینگی به بازار سهام تصویب و اجرایی می‌کنند؟ انتقاداتی که البته از سوی مسئولان بازار بورس با پاسخ‌هایی منطقی روبه‌رو شده است. علی صحرایی، مدیرعامل شرکت بورس با اشاره به اجرای برخی سیاست‌ها همچون محدودیت حجم مبنا و محدودیت کداولی‌ها قبل از کاهش دامنه نوسان، گفته است: «مصوبات سازمان بورس در خصوص محدودیت حجم مبنا و اعمال محدودیت معاملاتی برای کداولی‌ها از هفته گذشته اعمال شد و چند روز پس از اجرای آن متوجه شدیم که میزان نقدینگی وارد شده همچنان افسارگسیخته است، به‌طوری که در روزهای اخیر روزانه نزدیک به ۱۰۰۰ میلیارد تومان پول وارد بازار شد». این مقام مسئول با اشاره به رشد چشمگیر شاخص در فصل زمستان اضافه کرد: «سرعت رشد شاخص در یک ماه اخیر به‌صورتی است که از سرعت رشد نقدینگی پیشی گرفته و ما برای اینکه برخی شرکت‌ها که از نظر بنیادی، وضعیت مناسبی ندارند و سودآوری قابل اطمینانی ندارند، به راهکاری برای کاهش ورود مردم به سهام این شرکت‌ها نیاز داشتیم تا مردم با پشتوانه تحلیل دقیق بر این سهم‌ها وارد شوند».
به گفته صحرایی آنچه همواره از سوی کارشناسان به این افراد توصیه شده و می‌شود، اجتناب از سرمایه‌گذاری مستقیم در بورس و انتخاب روش‌های معقولانه‌تر و کم‌ریسک‌تر همچون صندوق‌های سرمایه‌گذاری بورسی است. وی گفته: «این در حالی است که سامانه‌های نظارتی ما به کرّات نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران تمایل زیادی به ورود مستقیم در بازار و تملک مستقیم سرمایه دارند. اما در پی بروز هر شایعه یا واقعه‌ای دچار هیجانات کاذب می‌شوند و بر روند فعالیت بازار ولو به‌صورت موقت تأثیر می‌گذارند که این تصمیم در راستای کاهش اثر این هیجانات است».
نوسان‌گیران کاهش دامنه را نمی‌پسندند
از سوی دیگر، امیر هامونی، مدیرعامل شرکت فرابورس نیز با بیان اینکه نقدینگی‌هایی که وارد بازار سرمایه می‌شوند، توجه چندانی به زیرساختارهای موجود در بازار ندارند، ادامه داد: طبیعی است افرادی که به دنبال نوسان‌گیری و داد و ستد روزانه سهام هستند و به هیجان موجود در بازار دامن می‌زنند، کاهش دامنه نوسان را نپسندند، ولی ما همواره در کنار فعالان بازار بوده‌ایم و این‌گونه نیست که با چنین تصمیماتی به دنبال کاهش بازدهی سهامداران باشیم.
وی اتخاذ چنین تصمیماتی را مسبوق به سابقه دانست و گفت: در دیگر کشورها نیز نمونه‌های مشابهی می‌توان سراغ گرفت؛ برای نمونه اخیراً در آمریکا، فدرال رزرو برای کاهش تأثیرات شیوع ویروس کرونا بر رکود اقتصادی این کشور و اقتصاد جهانی، نرخ بهره را به‌سرعت کاهش داد. طبیعی است در کشور ما نیز بسته به اقتضائات زمانی، تصمیماتی از این دست اتخاذ می‌شود.