داستان قیمت‌ها در بازار چای

هرچند فعالان این بخش حذف دلار ۴۲۰۰ تومانی را دلایل افزایش قیمت چای خارجی اعلام می‌کنند، اما دلیل افزایش چند برابری قیمت چای ایرانی ظاهرا به موافقت شورایاقتصاد ایران مرتبط است. براساس مصوبه شورای اقتصاد برای سال‌جاری قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم برگ سبز چای درجه یک با ۲۰ درصد افزایش، ۳۲ هزار و۷۵۰ ریال و درجه دو با ۲۱ درصد افزایش ۱۸ هزار و۴۹۲ ریال تعیین شده است، موافقت صورت‌گرفته درحالی است که رصد بازار رشد قیمت بیش از رقم مصوب را نشان می‌دهد. افزایش قیمت چای ایرانی درحالی صورت گرفته که ایران یکی از قطب‌های تولید چای در دنیا محسوب می‌شود و تولید آن می‌تواند بخش اعظمی از نیاز بازار داخلی را پوشش دهد. اما برای چای خارجی بسته‌بندی به‌عنوان محصولی که در اپلیکیشن رصد آنلاین ۱۰۰ قلم کالا گنجانده شده است، نرخ هر نیم کیلو چای ۵۸ هزار تا ۶۳ هزار و ۳۰۰ تومان در نظر گرفته شده و این به معنی آن است که عرضه‌کنندگان چای با توجه به کیفیت باید در این رنج قیمتی، نرخ‌گذاری کنند و نرخ بالاتر از این رقم به معنی تخلف عرضه‌کننده کالا محسوب خواهد شد.

اقدام صورت‌گرفته درحالی است که با نیم نگاهی به فروشگاه‌های عرضه کالا با قیمت‌های غیرقابل باور چای مواجه می‌شویم؛ به‌طوری‌که درحال‌حاضر بهای هر نیم کیلوگرم چای خشک خارجی برندهای مختلف به حدود ۸۰ هزار تومان رسیده، البته این قیمت با توجه به مرغوبیت چای متفاوت است. رصد بازار نشان‌دهنده آن است که هم اکنون چای توینینگز با قیمت حدود ۷۵ هزار تومان، گلستان ۶۸ هزار تومان، دوغزال ۷۰ هزار تومان، احمد ۷۰ هزار تومان و جهان ۶۰ هزار تومان در بازار عرضه می‌شود. این درحالی است که پیش از این و با تخصیص دلار ۴۲۰۰ تومانی، قیمت همین کالاها برای چای توینینگز ۳۷ هزار تومان، گلستان حدود ۳۰ هزار تومان، دو غزال حدود ۳۰ هزار تومان، احمد ۲۹ هزار و ۵۰۰ تومان و جهان ۲۸ هزار تومان بوده است؛ البته با بررسی بازار این نکته نیز نمایان می‌شود که برخی از برندهایی که از کیفیت پایین‌تری برخوردارند، به‌دلیل کمبود تقاضا هنوز افزایش قیمتی نداشته‌اند.

عدم همخوانی قیمت در بازار با قیمت‌های درج شده در سامانه ۱۲۴، تنها به اینجا ختم نمی‌شود؛ به‌طوری‌که حمیدرضا موثقی رئیس اتحادیه چای کشور در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» قیمت مصوب برای چای خارجی را ۶۴هزار و ۹۰۰تومان برای هر نیم کیلو اعلام کرد؛ نرخی که درخصوص نوع خاصی از چای سیلان ۶۹هزار و ۵۰۰تومان قیمت رقم خورده است.اما این افزایش قیمت درخصوص چای ایرانی که نه از دلار ۴۲۰۰ بهره می‌برد و محصولی ۱۰۰ درصد داخلی محسوب می‌شود، بسیار چشمگیر است؛ به‌طوری‌که درحال‌حاضر چای ایرانی از کیلویی ۷۵ هزار تومان تا ۲۰۰ هزار تومان در بازار معامله می‌شود، قیمت‌های نجومی چای ایرانی این سوال را مطرح می‌کند که آیا چایکاران نیز به همین میزان از افزایش قیمت بهره می‌برند؟ سوالی که چایکاران ضمن جواب منفی به  آن بر این نکته تاکید می‌کنند که در این میان نیز دلالان هستند که سود می‌برند و سر تولیدکنندگان بی‌کلاه می‌ماند.

دلایل افزایش قیمت

به گفته برخی از فعالان این بخش، اقدامات دولت در چهار حوزه «حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از واردات»، «عدم کاهش تعرفه واردات»، «تداوم صادرات چای داخلی و جلوگیری از ورود چای سنواتی (انباری) به بازار»، افزایش قیمت چای در بازار را به همراه داشته؛ اقدامی که تا حدودی به نفع چایکاران شده و سود هرچند اندکی را برای این بخش به همراه داشته است. اما درخصوص دلایل افزایش قیمت چای رئیس اتحادیه چای کشور می‌گوید: زمانی که دولت نرخ دلار ترجیحی را از چای گرفت به طور اتوماتیک چای خارجی قابلیت افزایش دو تا سه برابری قیمت را پیدا کرد؛ چرا که دلار ۴۲۰۰ تومانی به نیمایی تبدیل شد. از سوی دیگر ملزومات بسته‌بندی چای هم به‌دلیل اینکه مشمول دلار ۴۲۰۰ تومانی نمی‌شد، روی قیمت چای اثر مستقیم گذاشت و موجب شد تا قیمت چای خارجی افزایش یابد.

موثقی درباره دلایل افزایش قیمت چای داخلی نیز می‌گوید: در بحث داخلی نیز بازار، بازار عرضه و تقاضا است و تولیدکنندگان چای داخلی با توجه به شرایط حاکم بر بازار، قیمت چای داخلی را تغییر دادند، این به معنی گران‌فروشی نیست، چراکه تاکنون چای داخلی زیر قیمت در بازار عرضه می‌شد. از سوی دیگر، تولیدکنندگان چای داخلی نیز همانند تولیدکنندگان سایر بخش‌ها با هزینه‌های مازادی در سال‌جاری مواجه شدند که این امر نیز روی قیمت نهایی محصول اثرگذار بوده است.موثقی در پاسخ به این سوالات که چرا چای ایرانی اصولا بدون بسته‌بندی در بازار عرضه می‌شود و نظارتی روی قیمت‌گذاری آن صورت نمی‌گیرد و چرا درجه‌بندی این محصول به لحاظ کیفی مشخص نیست و در صورت تخلف عرضه‌کننده چه اقدامی می‌توان انجام داد، اظهار کرد: در صورت تخلف هم سازمان تعزیرات می‌تواند ورود کند و هم اتحادیه چای کشور با متخلفان برخورد خواهد کرد.

چهار پیشنهاد به دولت

سعید رحمت‌ سمیعی، رئیس هیات‌مدیره سندیکای کارخانه‌های چای شمال نیز با اشاره به اینکه در سال‌جاری قیمت چای ایرانی به ۶۵ تا ۷۰ هزار تومان رسیده است، می‌گوید: برگ سبزچای درجه یک درحال‌حاضر کیلویی ۳۶۰۰ تومان از چایکار خریداری می‌شود و این قیمت برای چای درجه دو ۲۴۰۰ تومان است. در صورتی که ما متوسط قیمت خرید چای را در نظر بگیریم، خرید برگ سبز برای تولیدکننده حدود ۳ هزار تومان تمام می‌شود و با توجه به اینکه از هر ۵/ ۴ تا ۵ کیلو برگ سبز، یک کیلو چای خشک به‌دست می‌آید، می‌توان گفت بهای تمام‌شده برگ سبز حدودا ۱۵ هزار تومان می‌شود که ۶۰ درصد آن از سوی کارخانه‌دار پرداخت می‌شود و ۴۰ درصد مابقی را دولت پرداخت می‌کند. البته این رقم هزینه برگ سبز است که به آن هزینه‌های جانبی دیگر نیز افزوده می‌شود و در نهایت قیمت نهایی چای استحصال می‌شود. به گفته رئیس هیات‌مدیره سندیکای کارخانه‌های چای شمال در مجموع ۷ مدل چای ایرانی در کشور تولید می‌شود که از هر ۱۰۰ کیلو چایی که تولید می‌شود ۱۲ درصد در بهترین حالت چای شکسته ممتاز به‌دست می‌آید که در کارخانه به‌صورت فله کیلویی ۳۵ هزار تومان به فروش می‌رسد، ۲۵ درصد از چای تولیدی نیز ۲۶ هزار تومان به فروش می‌رسد و ۲۰ درصد از چای تولیدی نیز ۲۰ هزار تومانی به فروش می‌رسد، در مجموع می‌توان گفت متوسط فروش چای هر کارخانه کیلویی ۲۳ هزار تومان است.

رحمت‌ سمیعی دو عامل برای افزایش قیمت چای اعلام کرده و می‌گوید: بهای برگ سبز سال گذشته حدود ۴ هزار تومان بود و امروز به ۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان رسیده است؛ از سوی دیگر، هزینه‌های جانبی کارخانه‌های تولیدکننده چای در یک‌سال اخیر چند برابر شده است که این عوامل موجب شد تا شاهد رشد قیمت چای در بازار باشیم. به گفته رئیس هیات‌مدیره سندیکای کارخانه‌های چای شمال، قیمت پایین برگ سبز چای در سال‌های اخیر موجب شد تا روند تولید چای در کشور کاهش یابد، به همین دلیل و در راستای حمایت از چایکاران مدیران کارخانه‌های تولید چای در جلسه‌ای با استانداری طرح افزایش قیمت برگ سبز چای را مطرح کردند که این طرح مورد موافقت استانداری قرار گرفت و به این طریق قیمت هر کیلو برگ سبز ۳۵۰ تومان افزایش یافت که این امر موجب شد تا ۱۸۰۰ تومان قیمت هر کیلو چای خشک افزایش یابد. از سوی دیگر، در سال‌جاری و به‌دلیل خشکسالیو کاهش تولید برگ سبز شاهد یک رقابت میان کارخانه‌های تولیدکننده چای نیز بوده‌ایم که به نفع چایکار بود، به‌طوری‌که برخی از کارخانه‌ها برای جذب چایکاران رقمی مازاد رقم مصوب را پیشنهاد دادند که این امر نیز روی قیمت نهایی چای اثرگذار بوده است.

رحمت‌ سمیعی در ادامه با اشاره به اینکه در جلسه با استانداری تولیدکنندگان چهار پیشنهاد نیز مطرح کردند، افزود: در این جلسه تولیدکنندگان اعلام کردند در صورت لحاظ کردن چهار شرط امکان افزایش بهای برگ سبز تا هر میزان که دولت بخواهد وجود دارد. رئیس هیات‌مدیره سندیکای کارخانه‌های چای شمال درخصوص این چهار شرط به «دنیای اقتصاد»، گفت: تولیدکنندگان در این جلسه اعلام کردند که دلار ۴۲۰۰ تومانی که به چای خارجی تخصیص می‌یافت به دلار نیمایی تغییر کند که این درخواست از سوی دولت پذیرفته شد و دلار ۴۲۰۰ تومانی از سبد چای خارجی حذف شد. دومین شرطی که تولیدکنندگان مطرح کردند به حذف تعرفه ۲۰ درصدی صادرات چای مربوط می‌شد که این درخواست نیز مورد موافقت دولت قرار گرفت.

رئیس هیات‌مدیره سندیکای کارخانه‌های چای شمال افزود: سومین درخواست مطرح شده از سوی تولیدکنندگان به عدم توقف صادرات چای مربوط می‌شد که این درخواست نیز از سوی دولت پذیرفته شده است. همچنین تولیدکنندگان خواستار توقف عرضه چای سنواتی (چای موجود در انبارها) که درحال‌حاضر به ۵۰ هزار تن می‌رسد، شدند که این درخواست نیز از سوی دولت پذیرفته شد.به گفته رحمت سمیعی، در مجموع که نگاه کنیم این شروط نیز روی قیمت چای اثرگذار بوده است و باید این نکته را نیز در نظر گرفت که در سال‌جاری تولیدکنندگان ۸۵ درصد از تولید خود را فروخته‌اند و ۱۵ درصد مابقی نیز برای فروش آینده در انبارها موجود است.