تغییر مسیر صادرات
تا چندی پیش صادرکنندگان سراغ بازار امارات و افغانستان می‌رفتند، اما اکنون برای آنها ترکیه و عراق دلچسب‌تر شده است، چرا که همکاری‌های دوجانبه با این کشورها در حال تقویت است. در مورد واردات هم ترکیب شرکای تجاری کشور در حال تغییر است و فعالان اقتصادی ترجیح می‌دهند که کالا از بازارهایی وارد کنند که به قول خودشان دردسرش کمتر است. البته واردکنندگان می‌گویند ترکیه نقش سفارش‌دهنده کالاهای آنها را ایفا می‌کند. آمارهای تجارت خارجی نشان می‌دهد که واردات از کشورهایی چون چین و امارات که همواره جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند، در حال کم شدن است و جای این کشورها را ترکیه و هند می‌گیرد. از عمده‌ترین دلایلی که باعث شده تجارت با کشورهای مختلف از جمله چین کاهش پیدا کند، افزایش نرخ ارز است.گرچه تغییر نرخ ارز به دلایل متعدد در صادرات کشور آنچنان مؤثر نبوده است، اما در کاهش واردات به کشور مؤثر بوده است. این روزها زیاد شنیده می‌شود که واردکنندگان عنوان می‌کنند که دیگر واردات از چین صرفه اقتصادی ندارد، چرا که قیمت تمام شده واردات کالا گران تمام می‌شود.
جایگاه کمرنگ اروپا
کمرنگ شدن تجارت با اروپا و حرکت به سمت همسایگان غربی تجربه‌ای دیگری است که در آمارهای جدید تجارت خارجی کشور نمود پیدا کرده است و نشان از انتخاب مسیرهای تجاری پرحجم و باکشش دارد.
براساس گزارش‌های رسمی سازمان توسعه تجارت، صادرات سه ماهه سال‌جاری در مقایسه با سال گذشته اندکی(1.2 درصد) کاهش یافته است. در ماه‌های فروردین، اردیبهشت و خرداد صادرکنندگان 11.5 میلیارد دلار صادرات انجام دادند. این در شرایطی است که سال گذشته در مدت مشابه رقم صادرات 11.6 میلیارد دلار بوده است. این در حالی است که ایران همچنان در حفظ تراز مثبت تجاری در برهه تشدید تحریم‌های تجاری موفق بوده و از دو سال پیش تا کنون واردات از صادرات پیشی نگرفته است.
در این میان، بسته صادراتی ایران هم تغییرات جزئی داشته به‌گونه‌ای که سهم صنعت نفت و گاز روند افزایشی به خود گرفته است.اقلام عمده‌ای که صادر شده گاز طبیعی مایع شده (2.8 میلیارد دلار)، پروپان مایع شده(609 میلیون دلار)، سایر روغن‌های سبک(470 میلیون دلار)، میعانات گازی(412 میلیون دلار) و متانول (328 میلیون دلار) است.
مقصد اصلی صادرات
طبق بررسی‌های صورت گرفته از جریان صادراتی کشور در سه ماهه سال جاری، 76 درصد تجارت با 5 کشور ترکیه، عراق، چین، امارات و افغانستان بوده است. روند صادرات ایران به ترکیه در مقایسه با سه ماهه سال 97 حدود 430 درصد افزایش یافته است. در عین حال صادرات به عراق و چین در مدت یاد شده به ترتیب 35 و 18 درصد افزایش داشته است. در عین حال روند صادراتی به امارات، افغانستان و سایر کشورها در سه ماهه اول امسال در قیاس با سال گذشته روند کاهشی داشته است. به‌گونه‌ای که صادرات به امارات 56 درصد و به افغانستان 31 درصد نزولی بوده است. دراین میان در سایر کشورها که معمولاً صادرات جزئی بوده است کاهش 35 درصدی ثبت شده است. کاهش صادرات به افغانستان و امارات که از نزدیک‌ترین همسایه‌های ایران است، بسیار معنادار است.
در جدول شماره یک، سه ماهه سال 98 بیش از 2235 میلیون دلار کالا به ترکیه صادر شده است که این عدد در سال گذشته 421 میلیون دلار بوده است. سهم ترکیه در صادرات ایران 19 درصد برآورد شده است. عراق که روند صادرات به آن افزایشی بوده، صادرکنندگان به ارزش 2383 میلیون دلار صادرات داشتند که در همسنجی با سال 97 این رقم، 1762 میلیون دلار بوده است. عراق در سال 98، از نظر ارزشی سهم 21 درصدی در صادرات کشورمان داشته است. چین با آنکه همواره جزو مقاصد صادراتی ایران بوده است، نتوانست مانند ترکیه بازار در اختیار صادرکنندگان کشورمان قرار دهد. گزارش اختصاصی «ایران» از داده‌های سازمان توسعه تجارت حکایت از آن دارد که ارزش صادراتی ایران به چین 2644 میلیون دلار بوده که این عدد سهم 23 درصدی چین در صادرات کشور را نشان می‌دهد. در سه ماهه سال گذشته رقم صادراتی ما به چین 2243 میلیون دلار بوده که در آن زمان سهم چین در صادرات 19 درصد بوده است.
کاهش رتبه امارات
کشوری که در جذب کالاهای ایرانی بیشترین کاهش را تجربه کرده، امارات است. در سه ماهه سال گذشته به ارزش 2130 میلیون دلار کالا به امارات صادر شده بود و در مقایسه با سال‌جاری (کاهش 56 درصدی) به 925 میلیون دلار رسیده است. از نظر سهم ارزشی رتبه امارات در صادرات ایران به 8 رسیده، این در شرایطی است که سال گذشته این سهم 18 درصد بوده است.
در ادامه گزارش قصد داریم روند سه ماهه واردات کشور یعنی ماه‌های فروردین، اردیبهشت و خرداد را در همسنجی با سال گذشته بررسی کنیم. طی سه ماهه اول امسال 10.2 میلیارد دلار واردات صورت گرفته که این رقم سال گذشته 11.3 میلیارد دلار بوده است. مقایسه واردات امسال و سال گذشته کاهش 8.7 درصد را نشان می‌دهد. ترکیب واردات هم تغییراتی داشته است.
چین همچنان بزرگ‌ترین صادرکننده کالا به ایران
بیشترین واردات کالا به کشور از مبدأ چین صورت گرفته و همچنان این کشور با صدور 2348 میلیون دلار کالا، بزرگ‌ترین صادرکننده کالا به کشور بوده است.با وجود این، ارزش واردات کالا از چین با تغییرات منفی روبه‌رو شده است. به‌گونه‌ای که در سال‌جاری میزان واردات کشور 2348 میلیون دلار را ثبت کرده و سال گذشته این رقم 2934 میلیون دلار بوده است.
بیشترین رشد در ارزش واردات ایران از هند بوده که 131 درصد رشد یافته است. طی مدت یاد شده به ارزش 1247 میلیون دلار واردات صورت گرفته که این عدد سال 97 حدود 539 میلیون دلار بوده است. اکنون از نظر ارزشی سهم هند در واردات 12 درصد بوده است. کشور دیگر ترکیه با 129 درصد رشد است. بر این اساس ارزش واردات 550 میلیون دلاری سال گذشته به 1260 میلیون دلار رسیده است.
اقلام عمده‌ای که در سبد وارداتی کشور قرار گرفته کالاهای اساسی است، کالاهایی که از ارز 4200 تومانی برخوردار شدند. بدین جهت در مدت یاد شده برنج(704 میلیون دلار)، ذرت دامی(583 میلیون دلار)، کنجاله (335 میلیون دلار)، لوبیای سبز(303 میلیون دلار) و کره (262 میلیون دلار) بیشترین سهم واردات را داشتند.