نخست وزیر ژاپن بعد از چهار دهه و با هدف توسعه روابط دوجانبه و کاهش تنش‌ها در منطقه به ایران سفر کرد و روز چهارشنبه گذشته (۲۲ خرداد) با رئیس جمهور ایران دیدار داشت.

هر چند سفر آبه به تهران جنبه های سیاسی گسترده تری را به دنبال داشت و تنش زدایی از روابط ایران و آمریکا و ترمیم روابط ایران و ژاپن از اهم آنها بود اما در این نشست مذاکراتی هم در خصوص روابط اقتصادی تهران و توکیو انجام شد.

حجم و تراز تجاری ایران و ژاپن با وجود پتانسیل های اقتصادی فراوان هر دو کشور در دهه اخیر منفی بوده و می توان گفت هر دو کشور دیپلماسی اقتصادی ضعیفی را پشت سر گذاشته اند که با وجود تحریم های آمریکا علیه ایران در سال های اخیر ضعیف و حتی میزان خرید نفت ژاپن هم کاهش یافته بود.

اما سفر آبه به تهران حاوی پیام های اقتصادی خوبی بود و نشان از علاقه توکیو به افزایش روابط اقتصادی و توسعه تجارت با ایران دارد. یکی از مهمترین اتفاقات نشست رئیس جمهوری ایران با نخست وزیر ژاپن، دعوت آبه از حسن روحانی برای حضور در نشست جی ۲۰ بود که به زودی در ژاپن برگزار می‌شود؛ گروهی متشکل از قدرتمندترین کشور‌های جهان که در مجموع ۸۵ درصد اقتصاد جهان را در اختیار دارند.

در عین حال استقبال ژاپن برای سرمایه گذاری در سواحل جنوبی ایران به‌ویژه در بندر چابهار و سواحل مکران از نکات حائز اهمیت این سفر بود. در همین زمینه حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران در دیدار با نخست وزیر ژاپن با بیان اینکه علاقمندیم روابط اقتصادی دو کشور بر مبنای منافع متقابل تداوم و گسترش یابد، از اظهار تمایل نخست وزیر ژاپن برای سرمایه گذاری و مشارکت در طرح‌های توسعه‌ای جنوب و بندر چابهار استقبال کرد و گفت: ایران از همکاری و سرمایه‌گذاری ژاپن در منطقه چابهار و همچنین منطقه عمومی مکران استقبال می‌کند و آماده جذب سرمایه گذاری ژاپن است.

از سوی دیگر شینزو آبه نیز همکاری در زمینه‌های پزشکی، محیط زیست، مدیریت بحران، دوره‌های آموزشی، درمانی و پزشکی، کمک به توسعه منطقه چابهار، همکاری در زمینه شیلات، همکاری در زمینه حمایت از پناهندگان و مهاجرین را از جمله محورهای مورد علاقه برای همکاری‌های دو کشور عنوان کرد.

اما با همه این تفاسیر و ابراز علاقه‌ها به نظر می‌رسد روابط اقتصادی دو کشور با این سفر چندان دستخوش تغییر و تحول اساسی نشود و این سفر مطابق پیش‌بینی‌ها، بیش از آنکه دستاورد اقتصادی برای ایران به ارمغان آورد حاشیه‌های سیاسی به دنبال داشت.

نخست وزیر ژاپن علی رغم تاکید بر علاقه‌مندی کشورش به توسعه بندر چابهار اما تاکنون اقدام جدی در این زمینه انجام نداده و بعید به نظر می‌رسد با وجود استثنای این بندر از تحریم‌های آمریکا، این همکاری نیز شکل بگیرد.

امروز هندی‌های در چابهار حضور دارند و سرمایه گذاری مطلوبی نیز برای توسعه بندر چابهار انجام داده اند اما با توجه به اینکه انحصار بهره‌برداری از بندر چابهار تنها در اختیار هندی‌ها نیست، سایر کشورها نیز می‌توانند از ظرفیت‌های استراتژیک و منطقه‌ای تنها بندر اقیانوسی ایران استفاده کنند. اما آیا ژاپن و سایر کشورها در این زمینه پا پیش گذاشته‌اند؟ پیشتر غلامرضا پناه، معاون اقتصادی و سرمایه‌گذاری منطقه آزاد چابهار در خصوص حضور هند و چین در بندر چابهار و استفاده از ظرفیت های آن به خبرنگار اقتصاد۲۴ گفته بود: چابهار به عنوان شاهراهی حیاتی و استراتژیک و به عنوان جایگاهی که می تواند کشورهایی که با آب‌های آزاد ارتباط ندارند را مرتبط کند از پتانسیل قوی در اقتصاد ایران برخوردار است. وی با تاکید بر اینکهبهره‌برداری از چابهار و سرمایه گذاری در آن به هیچ عنوان در انحصار  یک کشور نیست، تاکید کرده بود: ما همانطور که با هندی ها قرارداد همکاری داریم با چینی ها نیز تفاهم نامه ای در زمینه ایجاد یک پارک پتروشیمی بزرگ در حوزه های مختلف داریم و مُصر هستیم تا این تفاهم نامه اجرایی و نهایی شود.

احتمال سرمایه گذاری ژاپن در بندر چابهار

پناه اما در جدیدترین گفتگوی خود با اقتصاد۲۴ درباره احتمال حضور ژاپنی‌ها در بندر چابهار گفت: با توجه به همسایگی چین و ژاپن و نظر به حضور چینی‌ها در بندر چابهار، این علاقه‌مندی می‌تواند در طرف ژاپنی هم ایجاد شود. بندر چابهار می تواند یک کریدور مهم برای ارتباط ژاپن با غرب محسوب شود.

معاون اقتصادی و سرمایه گذاری منطقه آزاد چابهار با ابزار امیدواری نسبت به علاقه مندی توکیو برای سرمایه گذاری و ایجاد روابط تجاری با تهران گفت: به احتمال زیاد ژاپن در گام اول در پی گسترش روابط ترانزیتی و ارتباطات تجاری با ایران خواهد بود و در گام دوم از فرصت های سرمایه گذاری در ایران استفاده خواهد کرد. در این میان آنها می توانند از ظرفیت های پتروشیمی ایران و انتقال گاز و… بهره ببرند.