قول و قرارهای جدید ایران و روسیه

«آخرین جزئیات قرارداد موقت تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اوراسیا»، «همکاری ایران، روسیه و قفقاز شمالی برای توسعه روابط بانکی»، «بررسی زمینه‌های تجارت محصولات غذایی»، «آمادگی فدراسیون روسیه برای ارائه ویزا به تجار ایرانی» و «ایجاد ارتباط مستحکم‌تر میان بخش‌خصوصی ایران و روسیه» از مهم‌ترین موضوعات و مباحثی بود که میان تصمیم‌سازان این دو کشور رد و بدل شد. برقراری خط پرواز کارگو بین فرودگاه ژوکوفسکی مسکوبا اصفهان، تولید مشترک واگن‌های باری، تولید مشترک توربین‌های کمتر از ۲۰ مگاوات، تولید مشترک خودروهای سنگین و صادرات گوشت از منطقه قفقاز شمالی به ایران برخی از پروژه‌های مورد علاقه شرکت‌های روس برای مذاکره با شرکت‌های ایرانی در حاشیه اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی بود.

پانزدهمین اجلاس مشترک همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایران و فدراسیون روسیه و دومین همایش تجاری ایران و منطقه قفقاز شمالی روز گذشته با حضور دو وزیر، پنج معاون وزیر و ده‌ها کارشناس و مدیر میانی از وزارتخانه‌های دو کشور ایران و روسیه برگزار شد. در چارچوب اجلاس پانزدهم کمیسیون مشترک اقتصادی، ۹ کارگروه و ۳ کمیته تخصصی برگزار شد که ریاست ۵ کارگروه در سطح معاون وزیر دیده شده بود. در این میان کارگروه‌های صنعت، همکاری‌های استانی، انرژی، حمل و نقل و ICT به ترتیب با ۵۷، ۳۷، ۲۶، ۱۵ و ۹ عضو، بیشترین تعداد متقاضیان حضور در کارگروه‌ها را از سوی طرف روسی به خود اختصاص داده بودند. حضور شرکت‌های مختلف ایرانی و روسی که در زمینه‌های مختلف انرژی، واگن و لکوموتیو، سرمایه‌گذاری، کشاورزی، ماشین‌آلات کشاورزی، پتروشیمی، توربین‌های حرارتی و تجدیدپذیر، فلزات رنگین، صنایع شیمیایی و سلولزی و... فعالیت می‌کنند در قالب این کارگروه‌ها و حضور نمایندگان آنها در جلسات مختلف از شاخص‌های اجلاس پانزدهم بود. اما در مراسم دومین همایش تجاری ایران و منطقه قفقاز شمالی که همزمان با اجلاس پانزدهم ایران و روسیه برگزار شد، چه رویدادهایی رخ داد؟ سال گذشته بود که اولین همایش تجاری و فرهنگی ایران و قفقاز شمالی در اوستیای شمالی برگزار شد. دومین همایش مذکور نیز در حاشیه اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی و با حضور سرگی چباتاریف، وزیر قفقاز شمالی و هیات همراه در تهران برگزار شد. ناحیه فدرال قفقاز شمالی متشکل از جمهوری‌های داغستان، اینگوشتیا، کاباردینا بالکاریا، اوستیای شمالی، چچن و قره‌چای چرکسیا و خطه استاورپل بوده که با جمعیت حدود ۱۰ میلیون نفری، ۷ درصد جمعیت روسیه را دربر می‌گیرد. این مناطق در حوزه‌های کشاورزی به‌ویژه غلات و گوشت صنایع شیمیایی، ساختمانی، ماشین‌سازی، انرژی و فلزات رنگی از ظرفیت خوبی برای همکاری با کشورمان برخوردار هستند. در ادامه این گزارش به جزئیات و ریز قول و قرارهایی که بین سیاست‌گذاران دو کشور رد و بدل شده است به تفصیل اشاره شده است.

مناسبات جدید اقتصادی

مناسبات اقتصادی ایران و روسیه چه سمت و سویی خواهد داشت؟ کمتر از دو سال پیش، سند جامع توسعه بنادر جنوبی روسیه و با هدف ایجاد زیر ساخت‌های توسعه روابط با ایران از سوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه امضا شد. امضای این سند، برخلاف رویه معمول قبل، بیانگر عزم طرف روس برای توسعه همکاری این منطقه با ایران بود. پس از آن در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷، قرارداد موقت تجارت بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا که بین ایران و ۵ کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (روسیه، قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان) بود به امضای طرفین رسید. این قرارداد، ۱۹ خردادماه امسال در صحن علنی مجلس طرح و به تصویب نمایندگان رسید. به‌گفته ناظران، تصویب این طرح پیش از برگزاری اجلاس پانزدهم کمیسیون مشترک اقتصادی، پیام مثبتی مبنی بر تمایل طرف ایرانی برای توسعه مناسبات اقتصادی با روسیه و کشورهای همسایه در پی خواهد داشت. در این رابطه، وزیر نیرو در اجلاس همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه با اشاره به تصویب انعقاد قرار موقت تجارت آزاد بین ایران و پنج کشور اتحادیه اوراسیا در مجلس گفت: مراحل نهایی شدن این موافقت‌نامه به‌ثمر رسیده و در انتظار ابلاغ آن بعد از تایید شورای نگهبان هستیم و طبق این قرارداد ۸۰۰ قلم کالا مشمول کاهش تعرفه قرار می‌گیرند. به گفته رضا اردکانیان، انتظار می‌رود ایران هم به مجموعه کشورهای روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس بپیوندد و هم بتواند از یک بازار ۱۸۰ میلیونی برای توسعه روابط اقتصادی عرضه کالا و محصولات به‌ویژه در شرایطی که ایران و روسیه تحت تحریم‌های غیرقانونی قرار دارند، بهره ببرد. وزیر نیرو با بیان اینکه کشورهای عضو توافق‌نامه اوراسیا با یکدیگر در یک منطقه آزاد تجاری فعالیت خواهند داشت، گفت: تاثیر آن در ایجاد اشتغال و تسریع در محصولات ایران در بازارهای مصرف و مجموعه استان‌های قفقاز شمالی زمینه لازم را فراهم خواهد کرد. به گفته اردکانیان، این وزارتخانه درصدد تسهیل ارتباط بخش‌ خصوصی ایران و روسیه است و پارسال روسیه بیش از ۲۵۰ میلیارد دلار واردات داشت و مذاکرات با روسیه به‌ویژه الحاق ایران به اوراسیا می‌تواند سهم ایران در بازار این کشور را افزایش دهد.

«انجام مذاکرات فشرده بین بانک مرکزی ایران و روسیه» یکی دیگر از مسائلی بود که از زبان متولیان ایرانی و روس شنیده شد. اردکانیان با بیان اینکه مباحث بانکی یکی از موضوعات مهم مذاکره بین ایران و روسیه است، عنوان کرد که مذاکرات فشرده‌ای بینبانک مرکزی دو کشور در حال انجام است و به زودی کارگروه مشترکی در تهران تشکیل جلسه خواهد داد. سعی بر این است که با حل و فصل و در نظر گرفتن همه جوانب سیستم بانکی بتوانیم نقش مهم خود را در سرعت بخشیدن به روابط اقتصادی ایفا کنیم.

«اعلام آمادگی قفقاز برای صادرات گوشت قرمز و غلات به ایران» محور دیگری از سخنرانی‌ها را تشکیل داد. وزیر ناحیه فدرال قفقاز شمالی با اعلام این خبر گفت: همچنین علاقه‌مندیم کالاهای مورد نیاز خود را در زمینه محصولات کشاورزی و میوه‌ از ایران وارد کنیم. سرگئی چباتاریف در ادامه اظهار کرد: ۶۰ نفر از نمایندگان روسیه که همگی کارشناسان درجه یک هستند در این همایش حضور دارند؛ به جز اقتصاد و توسعه روابط در این حوزه توجه به مسائل علوم انسانی، تاریخ و فرهنگ نیز برای دو کشور حائز اهمیت بوده و این همایش از این نظر نتایج خوبی در پی خواهد داشت. وی افزود: همچنین علاقه‌مند به توسعه گردشگری از طریق خزر هستیم و صنعت گردشگری در این زمینه دورنمای خوبی دارد و پیشران این صنعت کشتیرانی است. توسعه صنعت حمل و نقل در کریدور شمال و شرق و غرب از دیگر برنامه‌هاست؛ علاوه بر آن ایجاد کریدور در زمینه انرژی از جمله علاقه‌مندی‌های ماست. به گفته وی، برای ایجاد کریدور انرژی یک شخص پیشرو از مسکو به ایران آمده است. وزیر ناحیه فدرال قفقاز شمالی در ادامه با تاکید بر این‌که مباحث علوم انسانی در قفقاز شمالی بسیار مهم است، ادامه داد: برای مناسبات دو کشور اهمیت دارد که بدانیم چگونه یکدیگر را درک کنیم و چگونه می‌توانیم سهم مشترکی از همدیگر داشته باشیم. توسعه روابط اقتصادی و تجاری نیز بستگی به این موضوع دارد، زیرا قفقاز شمالی روابط تنگاتنگی با ایران داشته و در این کشور ملتی هستند که هم‌گروه و هم‌زبان با ایران محسوب می‌شوند. وی با تاکید بر این‌که مهم‌ترین ابزار دو کشور اراده سیاسی دو طرف است، عنوان کرد: اراده روسای جمهور ایران و روسیه بر توسعه همکاری‌ها بوده و همه ساختارهای لازم ایجاد شده و ارگان‌های دولتی روسیه برای توسعه این روابط هدف‌گیری کرده است. وزیر ناحیه فدرال قفقاز شمالی ادامه داد: این همایش یکی از ابزارهایی است که از طریق آن همه موسسات خصوصی و تولیدکنندگان می‌توانند با یکدیگر ملاقات کرده و پروژه‌ها را در زمینه‌های اقتصادی، حمل و نقل، انرژی، تولید و صنعت اجرایی کند.

«تسهیل صدور ویزا برای تجار ایرانی» موضوع دیگری بود که سفیر فدراسیون روسیه در تهران خبر داد. به گفته ژاگاریان لوان سمونوویچ، ارائه ویزا به تاجران ایرانی در چارچوب قراردادهای موجود تسهیل خواهد شد. سمونوویچ با تاکید بر اینکه روابط بین دو کشور راحت‌تر شده است، افزود: تجار ایرانی هر سوالی که داشته باشند، می‌توانند از نماینده بازرگانی ما بپرسند. سفیر فدراسیون روسیه در تهران در ادامه با اشاره به تحریم‌های یک‌طرفه آمریکا علیه ایران، گفت: همایش موجود در شرایطی برگزار شده است که تحریم‌های ظالمانه‌ای علیه ما وجود دارد. ما مخالف اقدامات یک‌جانبه علیه برجام و برنامه اتمی ایران هستیم. وی ادامه داد: کشورهایی که در برجام باقی مانده‌اند، باید در زمینه‌های مختلف مخصوصا اقتصادی با ایران همکاری کنند. طرف روسی این همکاری را می‌کند و از شرکای دیگر هم می‌خواهیم به این روند ادامه دهند. دوشادوش سفیر فدراسیون روسیه در تهران، سفیر ایران در فدراسیون روسیه نیز در این اجلاس مشترک به طرح برخی مباحث روز میان دو کشور روسیه و ایران پرداخت. مهدی سنایی در اظهارات اولیه خود از امضای همه اسناد مورد نیاز در سطح دولتی برای تعامل ایران و روسیه خبر داد. وی با بیان این‌ه قفقاز شمالی طی سده‌های متمادی نقش مهمی در ارتباطات بین ایران و روسیه داشته است، اظهار کرد: این منطقه از نظر فرهنگی و تاریخی شباهت زیادی با ایران دارد و همبستگی و پیوستگی بین ایران و قفقاز شمالی وجود داشته است. سفیر ایران در فدراسیون روسیه با بیان اینکه روابط ایران و روسیه طی سال‌های اخیر از تحرک فراوانی در ابعاد مختلف برخوردار بوده است، اظهار کرد: در بخش اقتصادی و تجاری بین دو کشور ظرفیت‌هایی وجود دارد و اسنادی امضا شده است، اما خروجی اسناد امضا شده با عمل و اجرایی شدن آن فاصله زیادی دارد. وی تاکید کرد: هیچ سند مهم اقتصادی که در سطح دولتی مورد نیاز دو کشور باشد، امضا نشده باقی نمانده است که از جمله آن اسناد همکاری‌های گمرکی است. سنایی با تاکید بر اینکه در بخش صادرات بین ایران و روسیه رابطه خوبی وجود دارد، گفت: صادرات آبزیان، مواد لبنی و دامی مجوز گرفته که این موضوع تسهیلات لازم را برای توسعه روابط دو کشور فراهم می‌کند. امیدواریم این ظرفیت‌ها به عمل درآید و حجم مبادلات دو کشور شاهد یک جهش باشد. سفیر ایران در فدراسیون روسیه با اشاره به پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، اظهار کرد: امیدواریم دبیرخانه دولتی فعال شکل بگیرد و تجار و بخش خصوصی با یکدیگر در ارتباط باشند. پانزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایران و فدراسیون روسیه و دومین همایش تجاری ایران و منطقه قفقاز شمالی از ۲۶ تا ۲۸ خردادماه ۱۳۹۸ در شهرهای تهران و اصفهان برگزار خواهد شد و وزارت نیرو مسوولیت برگزاری این اجلاس و همایش اقتصادی را بر عهده دارد.