صادرات 20 میلیارد دلاری به 14 همسایه
بررسی داده‌های آماری نشان می‌دهد از میزان 101 میلیارد دلاری تجارت خارجی ایران (بدون نفت) در سال 96، حدود 35 درصد آن (36 میلیارد دلار) با 15 کشور همسایه (مرزهای زمینی و دریایی) انجام شده است. از بین 15 کشور همسایه 93.7 درصد از تجارت خارجی با هفت کشور و هفت درصد آن با هشت همسایه دیگر انجام شده است. بر این اساس، در سال 96 ایران 12.8 میلیارد دلار از 15 کشور همسایه واردات کالا داشته که نزدیک به 89 درصد آن از دو کشور امارات و ترکیه و 11 درصد آن (کمتر از 1.5 میلیارد دلار) از 12 کشور دیگر خریداری شده است. در زمینه صادرات نیز در سال 96 ایران 23.2 میلیارد دلار انواع کالا به 15 کشور همسایه صادر کرده است که از این میزان، حدود 85.5 درصد آن (نزدیک به 20 میلیارد دلار) به چهار کشور امارات، عراق، افغانستان و ترکیه و 14.5 درصد آن (حدود 3.3 میلیارد دلار) به 11 کشور دیگر صادر شده است.
داده‌های آماری تجارت خارجی ایران نشان می‌دهد در 10ماهه سال جاری میزان واردات کالا به ایران 26 میلیون و 6 هزار تن به ارزش 35 میلیارد و 672 میلیون دلار و حجم صادرات غیرنفتی ایران به 94 میلیون و 875 هزار تن به ارزش 36 میلیارد و 350 میلیون دلار رسیده است. بر این اساس، در 10ماهه سال جاری تراز تجارت خارجی کشور تا پایان دی‌ماه سال جاری به 678 میلیون دلار رسیده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد در 10ماهه سال 96 ایران حدود 20 میلیارد و 602 میلیون دلار کالای غیرنفتی به 14 کشور همسایه (به‌جز عربستان) صادر کرده است که با احتساب واردات 994 میلیارد دلاری این 14 کشور در سال 2017، سهم ایران از بازار منطقه حدود دو درصد است. عراق با 7.5 میلیارد دلار، امارات با 5.3 میلیارد دلار، ترکیه با دومیلیارد دلار، پاکستان با یک‌میلیارد دلار و عمان با 639 میلیون دلار اصلی‌ترین خریداران کالاهای ایرانی در 10ماهه سال جاری بوده‌اند. در یک جمع‌بندی از صادرات غیرنفتی 35.6 میلیارد دلاری کشور در 10ماهه سال جاری نزدیک به 58 درصد آن را 14 کشور همسایه خریداری کرده‌اند که رقمی قابل‌توجه است.
واردات از امارات در رتبه اول
به‌جز صادرات کالا، در بخش واردات نیز بررسی آماری نشان می‌دهد در 10ماهه سال جاری واردات حدود 9 میلیارد و 361 میلیون دلار کالا از 14 کشور همسایه (به‌جز عربستان) وارد کشور شده است که در این بین واردات 5.3 میلیارد دلاری از امارات در رتبه اول، واردات دومیلیارد دلاری از ترکیه در رتبه دوم و واردات یک‌میلیارد دلاری از روسیه در رتبه سوم قرار دارند. عمان و پاکستان نیز از دیگر مبداهای واردات کالا به ایران بوده‌اند که حجم واردات از عمان 403 میلیون دلار و حجم واردات از پاکستان 236 میلیون دلار است.
دیپلماسی اقتصادی باید فعال شود
براساس آنچه گفته شد، حجم بازار 15 کشور همسایه بیش از 1000 میلیارد دلار است که سهم ایران از این بازار حدود دو درصد است. بر این اساس، مساله مهم این است که چگونه می‌توان مشارکت بیشتری در تجارت با همسایگان داشت. در این رابطه مطالعات نشان می‌دهد با توجه به شرایط فعلی اقتصادی کشور و همچنین ضرورت توسعه مبادلات تجاری با کشورهای همسایه، اقدامات ذیل برای توسعه تجارت با همسایگان بسیار ضرروی است.
1- برقراری تجارت آزاد با سه کشور افغانستان، پاکستان و عراق؛ 2- تعریف یک‌سری پروژه‌ها برای افزایش صادرات کالایی ایران به کشورهای فوق توسط انجمن‌ها و تشکل‌های مربوط از طریق مشخص‌کردن پتانسیل صادرات، شناسایی بنگاه‌های توانمند و پیگیری فعال و همه‌جانبه همه دستگاه‌های مرتبط برای عملیاتی‌کردن آن؛ 3- فعال‌شدن بخش دیپلماسی اقتصادی کشور در رابطه با پیگیری و رفع مسائل صادر‌کنندگان در کشورهای همسایه؛ 4- ایجاد سازگاری بین سیاست‌های تجاری و ارزی و رفع محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها؛ 5- تلاش برای رفع مشکلات تحریم و مبادلات مالی و معرفی ابزارهای جایگزین اثربخش؛ 6- پرهیز از تغییر دائم دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها در حوزه صادرات.
