اربعین امسال از بازار نجف و کربلا به‌ندرت واژه‌های فارسی می‌شنوید. حالا مغازه‌داران عراقی می‌گویند که تقریبا تمام مشتریان ایرانی‌شان را از دست داده‌اند و از این موضوع ناراحتند. چیزی حدود نیم‌میلیون نفر عراقی به صورت مستقیم و غیر مستقیم از گردشگران زیارتی ارتزاق می‌کنند و بنا به گزارشی که پایگاه خبری العربی الجدید منتشر کرده است، زائران امام‌حسین(ع) برای عراقی‌ها سالانه حدود ٥‌میلیارد دلار درآمدزایی می‌کنند.
امسال اما ماجرا کمی متفاوت است. بازاریان عراقی می‌گویند که بیشتر مشتریان‌شان ایرانی‌تبار بوده‌اند و حالا با کاهش ارزش ریال، بازار نجف و کربلا به ‌طور محسوسی خلوت‌تر از هر سال شده است. پارسال هر ‌هزار دینار عراقی برای زائران ایرانی تنها حدود ٣٢٠٠ تومان تمام می‌شد اما حالا قیمت هر هزار دینار عراقی برای ایرانی‌ها حدود ١٣‌ هزار تومان تمام می‌شود؛ این یعنی ارزش پولی که زائران ایرانی امسال به عراق می‌برند حدود یک‌چهارم شده است.
غیبت ایرانی‌ها در بازار نجف و کربلا
مغازه‌ها خالی‌تر از همیشه به نظر می‌رسد و تک و توک مشتریان ایرانی برای قیمت‌گرفتن می‌آیند. مغازه‌داران عرب از ریزش ارزش ریال اصلا خوشحال نیستند. آنها می‌گویند که حدس می‌زدیم ایرانی‌ها امسال کمتر به بازار بیایند اما این همه ریزش مشتریان ایرانی غافلگیرمان کرده است.
سال گذشته ایران برای زوار اربعین بیشتر از ٢‌میلیون و ٣٠٠‌هزار روادید صادر کرد و طبیعی است که ورود این حجم از جمعیت به عراق بازاری‌ها را به وجد می‌آورد؛ به‌ویژه اینکه زائران ایرانی همیشه اصرار دارند که از سفر کربلا بدون سوغاتی برنگردند. این اتفاق باعث شده است عراقی‌ها معتقد باشند که اقتصاد بازارشان به دست ایرانی‌ها رونق گرفته است. با این حال اربعین امسال وضع اقتصاد نه برای ایرانی‌ها خوشایند بود و نه برای بازاری‌های عراق.
سید باسق که در بازار نجف اسباب‌بازی‌فروشی دارد، به خبرنگار «شهروند» می‌گوید: «هر ‌سال در این ایام روزانه ٢٠‌میلیون تومان فروش داشتیم، اما اکنون در بهترین حالت فروش روزانه‌مان به ٢‌تا ٣ میلیون تومان می‌رسد.»
نعیم یکی دیگر از فروشندگان عراقی به «شهروند» می‌گوید: «نسبت به ‌سال گذشته ٩٠‌درصد مشتریان ایرانی ما کاهش پیدا کرده‌اند. این در حالی است که اکثر مشتری‌های ما و شاید بشود گفت بیشتر از ٧٠ تا ٨٠ درصدشان مشتریان ایرانی‌تبار بودند؛ اما امسال زیر ١٠‌درصد از مشتریان‌مان ایرانی هستند.»
درآمد ٥ میلیارد دلاری عراقی‌ها از زوار حسینی
پایگاه خبری العربی الجدید نیز در گزارشی درباره ارز آوری زوار حسینی آورده است: «بنا بر آمار رسمی منتشر شده در ‌سال ٢٠١٧، مجموعا حدود ٥٤٤‌هزار نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق زوار عتبات عالیات ارتزاق می‌کنند. علاوه بر آن درآمدهای اقتصاد ملی عراق از زوار حسینی حدود ۵‌میلیارد دلار است که معادل ٣‌درصد حجم تولید داخلی این کشور است.» اینکه بازار نجف و کربلا وابسته به خرید زائران ایرانی است، واقعیتی انکارناپذیر است.
یحیی عباس‌زاده مرد میانسالی است که چند سالی است برای حضور در مراسم اربعین تبریز را به قصد کربلا ترک می‌کند. او به «شهروند» می‌گوید که «پارسال خرید خوبی داشته‌ایم اما امسال نه‌ تنها من بلکه مردم هم توانایی خرید را از دست داده‌اند چرا که اجناس گران شده و قدرت خرید مردم پایین آمده است برای همین نمی‌توانند از پس قیمت‌ها برآیند؛ به‌خصوص الان که قیمت ارز افزایش داشته است.»
ما گرانفروش نیستیم
«فروشندگان عراقی می‌گویند ما قیمت‌ها را گران نکرده‌ایم، ارزش پول ایران به شدت ریزش داشته است.» این موضوع را برخی از مشتریان ایرانی که نرخ‌های پارسال را به یاد دارند تأیید می‌کنند اما برخی دیگر که چندان از معادلات اقتصادی سر درنمی‌آورند یا برای نخستین بار است که به کربلا و نجف سفر می‌کنند، تصور می‌کنند عراقی‌ها گرانفروش هستند و قیمت‌ها در بازار عراق بی‌خود و بی‌جهت بالاست.
یکی از فروشندگان عراقی که وضع فعلی بازار عراق را نامناسب می‌داند، می‌گوید: «کار و کاسبی‌مان نسبت به‌سال گذشته کساد شده است. چون‌سال گذشته هر دلار ٣‌هزار تومان بود ولی امسال هر دلار ١٤‌هزار تومان شده است.»
علی سید احمد نام فروشنده پارچه‌ای است که در این سال‌ها به خاطر حضور پررنگ زوار ایرانی، زبان فارسی را هم به خوبی یادگرفته. او می‌گوید:«درآمدمان نسبت به‌سال گذشته خیلی کمتر شده و ریزش ارزش ریال هم برای ما ضرر داشت و هم برای زائران ایرانی.»
یکی از زائران ایرانی که از معرفی خود ممانعت می‌کند به «شهروند» می‌گوید: «قیمت‌های امسال نسبت به‌سال گذشته افزایش چشمگیری داشته به‌طوری که روسری که‌سال گذشته ٧‌هزار و ٥٠٠ تومان قیمت داشت، اکنون ٦٠‌هزار تومان است.» او در ادامه می‌گوید: «برای همین امسال چیزی نمی‌خریم. مجبور که نیستیم.» خانوادگی آمده‌اند و زنی که همراهش است می‌گوید:«ما برای خرید نیامده‌ایم، برای زیارت آمده‌ایم.»
ریال ایرانی در بازار عراق بی‌مشتری ماند
یکی دیگر از پارچه فروش‌ها می‌گوید:«ایرانی‌ها بیشتر قیمت می‌گیرند و جنسی نمی‌خرند؛ می‌آیند و می‌پرسند، ولی چیزی نمی‌توانند بخرند. کل بازار از این موضوع نارحت هستند.»
احمد که مغازه چادرعربی دارد، می‌گوید: «فروش‌مان به شدت ریزش داشته است. پارسال روزانه حدود ١٠ تا ١٥‌میلیون تومان فروش داشتم، اما امسال فروشم به زحمت به یک‌میلیون تومان در روز می‌رسد.»
البته مغازه‌داران عراقی امسال برخلاف هرسال از دریافت ریال ایرانی خودداری می‌کنند و می‌گویند ممکن است ارزش پول ایرانی‌ها بیشتر افت داشته باشد و ضرر کنند! آنها وجه کالا را تنها با دینار و درهم یا دلار دریافت می‌کنند.
سید باسق از این شرایط‌گله مند است و می‌گوید:«خیلی ناراحتم چون زائران نمی‌توانند خرید کنند. نسبت به‌سال گذشته یک‌درصد فروش داشته‌ام. خرید خیلی کم شده است، قیمت‌ها نسبت به پارسال افزایش داشته و معمولا زوار ایرانی با شنیدن قیمت‌ها فرار می‌کنند. برخی از زائران هم این‌جا می‌آیند و می‌گویند چرا قیمت گران شده ولی نمی‌دانند پول خودشان بی‌ارزش شده و قیمت‌ها ثابت مانده و سود ما هم بسیار کم است.» این طور که به نظر می‌رسد ایرانی‌ها امسال قصد خرید ندارند اگر هم دارند در حد برآورده شدن نیازهای‌شان است نه بیشتر. چرا که به گفته همین فروشنده«پارسال ٨٠‌درصد اجناس‌مان را ایرانی‌ها خریداری می‌کردند و ٢٠‌درصد آن را عراقی‌ها، اما امسال ایرانی‌ها ٥‌درصد و عراقی‌ها ٩٥‌درصد اجناس را از ما می‌خرند.»
ایرانی‌ها قید هتل‌ها را هم زدند
البته این موضوع تنها به بازار نجف و کربلا خلاصه نمی‌شود و هتل‌های عراق هم بی‌مشتری مانده‌اند و به نظر می‌رسد این روز‌ها هتل‌های نجف و کربلا متقاضیان ایرانی خود را از دست داده‌اند و زوار ایرانی بیشتر از موکب‌ها استفاده می‌کنند، چرا که استفاده از هتل برای زائران دیگر به صرفه نیست. حسن یکی از هتلداران نجف به «شهروند» می‌گوید:«پارسال تقریبا بیش از صد درصد زائر داشتیم، اما زوار ایرانی که متقاضی هتل باشند، امسال تا
٨٠ درصد کاهش داشته‌، به‌طوری که‌سال گذشته حتی یک تخت خالی نداشتیم، اما الان بیشتر هتل‌ها خالی‌اند. زیرا برای زائران دیگر به صرفه نیست و یک هتل کاملا معمولی شبی ١٢٠‌هزار تومان است و هتل‌های خوب شبانه نفری ٧٠٠‌هزار تومان می‌شود.»
با این شرایط به نظر می‌رسد خانواده زائران کربلا و نجف امسال نباید منتظر چمدان‌های پر از سوغاتی باشند.