منتظر مخالفت یا سنگ‌اندازی از پشت خط بودم که اپراتور شرکت با خونسردی، شک و تردید منو برطرف کرد و گفت: 30 روزه کارت تو جیبته! فقط باید 2 میلیون تومان به حساب واریز کنی و مدارک شناسایی و تحصیلیت رو هم برام بفرستی!
تازه فهمیدم گرفتن این کارت از خرید آنلاین از فروشگاه‌های اینترنتی هم راحت تره!
بعد از یک هفته، اولین تماس این شرکت با من شروع شد و عملاً مراحل گرفتن کارت بازرگانی آغاز شد.
اپراتور شرکت گفت: مدارک به بخش‌های مختلف چون دارایی، سازمان امور مالیاتی، اتاق بازرگانی و... رفته است و تنها کار این است که وقتی بازرس دارایی در دفتری که معرفی شده، حضور پیدا می‌کند، حضور داشته باشید. بعد از یک ماه، به من اعلام شد که در کلاس آموزشی دو روزه که معمولاً از 8 صبح تا 5 بعدازظهر برگزار می‌شود، در اتاق بازرگانی حضور داشته باشم و یک روز غیبت به منزله از دست دادن زمان و حضور در کلاس مجدد است.
کلاس‌ها در روزهای شنبه و یکشنبه بود. در این کلاس‌ها قوانین و مقررات واردات و صادرات به‌صورت فشرده تدریس می‌شود و جالب آنکه روز یکشنبه عصر یعنی بعد از یک روزو نیم کلاس، امتحان گرفته می‌شود. این امتحان مرحله آخر برای دریافت کارت بازرگانی است.
حال که 5 ماهی است از زمان دریافت کارت بازرگانی‌ام می‌گذرد، می‌خواهم به مشکلات و گپ‌های رانتی که در آن وجود دارد، اشاره کنم.
اول از مزیت‌ها شروع می‌کنم، گرفتن کارت بازرگانی اگر قرار باشد از سوی یکی از شرکت‌ها دنبال شود، کار بسیار ساده و راحتی است. از سویی برای حضور در کلاس‌های آموزشی سخت‌گیری زیادی می‌شود.
شروع معایب
اما معایب آن زیاد است و همین معایب باعث می‌شود تجار اجاره‌ای شکل بگیرد. (روزنامه ایران معایب روند ارائه کارت بازرگانی را از این جهت بررسی می‌کند که مشکلات آنها حل و جلوی رانت‌ها گرفته شود.)
اولین نکته در این پروسه به کلاس‌های آموزشی بر می‌گردد. این موضوع فرقی ندارد که شما از طریق شرکت اقدام به گرفتن کارت بازرگانی کرده باشید یا خودتان به‌صورت حضوری درخواست کارت بازرگانی داده باشید. در یک و روز نیم چگونه یک فرد می‌تواند به قوانین تجارت، نوع موافقتنامه‌ها و قراردادهای بین‌المللی آشنا شود؟ خیلی از کسانیکه برای گرفتن کارت بازرگانی اقدام می‌کنند به‌هیچ عنوان آشنایی با قوانین تجارت ندارند. برخی‌ها تازه کار هستند و گروهی هم به‌خاطر سوء‌استفاده از کارت بازرگانی درخواست این کارت را داده‌اند. البته کم و بیش افرادی هستند که سابقه فعالیت اقتصادی را داشتند. استادان این کلاس‌ها می‌گویند: دوره‌های آموزشی برای کسانی است که با تجارت بیگانه نیستند.
فقط نمره 12
در کلاس‌های آموزشی هیچ فرصتی برای مطالعه داده نمی‌شود و دقیقاً در ساعت‌های پایانی روز دوم امتحان برگزار می‌شود که حداقل نمره آن باید 12 باشد.
اینجا مرحله دیگری از رانت شروع می‌شود، کسانی که از سوی شرکت‌ها در کلاس‌های آموزشی کارت بازرگانی شرکت کردند می‌توانند به نمره قبولی دست پیدا کنند (در برخی از موارد به سؤالات هم دسترسی دارند) از سویی کسانی هم که به‌صورت مستقل در آزمون شرکت کردند هم با کمی لابی و گفتمان، امکان گرفتن نمره برایشان فراهم می‌شود.
معرف های ناشناس
موضوعی که برای من در این کلاس آموزشی جای تعجب داشت این بود که در کلاس 38 نفره، اکثریت برای کارت بازرگانی حقوقی شرکت کرده بودند. به‌صورت قانونی مدیرعامل شرکت باید در کلاس‌های آموزشی حضور داشته باشد، اما شرکت‌ها نیروهای خدماتی یا کارشناسان خود را در این کلاس‌ها می‌فرستند. این در شرایطی است که مدیرعامل باید به قوانین تجارت آشنا شود. چالش دیگر کارت بازرگانی که باید به آن پرداخت این است که هر فردی که می‌خواهد کارت بازرگانی دریافت کند، باید فعال اتاق بازرگانی (فردی که دارنده کارت بازرگانی است) مُعرف آن باشد. شرکت‌ها برای هر فردی که کارت بازرگانی می‌گیرند، آن را ملزم می‌کنند که حداقل برای سه نفر معرف شود. آنها برگه‌هایی را جلوی ما می‌گذارند و بدون اینکه متقاضی کارت بازرگانی را بشناسیم، معرف می‌شویم و سلامت کاری وی را تضمین می‌کنیم.
بازدید‌های صوری
موضوع مهمی دیگری که در لیست چالش‌ها می‌توان دید این است که بازدید بازرسان دارایی و سایر بخش‌ها صوری است. شرکت‌هایی که برای هماهنگی صدور کارت بازرگانی اقدام می‌کنند در اکثر مناطق رانت دارند و بدون اینکه بازرسی صورت گیرد، دفترکار متقاضی کارت بازرگانی تأیید می‌شود.
خود من هم به این شکل کار کرده‌ام. دفتر کار یکی از دوستان را به‌عنوان دفتر کار خودم معرفی کردم و در یک بازدید صوری تأییدیه‌های لازم را برای کارت بازرگانی دریافت کردم.
بعد از گرفتن کارت بازرگانی، اتفاق‌های جالبی برای دارندگان کارت بازرگانی صفر می‌افتد، درخواست برای نشست و گفت‌و‌گو افزایش پیدا می‌کند و تعداد تماس‌های ناشناس زیاد می‌شود. افرادی که بسته‌های پیشنهادی خوبی می‌دهند و نپذیرفتن آن خیلی سخت است.
پیشنهاد 300 میلیونی
اخیرا چنین پیشنهادی داشته‌ام که یوزر و پسوردم (برای ثبت و سفارش کالا نیاز به یوزر و پسورد صاحب کارت بازرگانی است) را به مدت یکسال به یک فعال اقتصادی (صادرکننده کالا) بدهم و او به ازای این کار 300 میلیون تومان پرداخت کند. البته طی قراردادی (طرفین متعهد به انجام وعده‌های خود می‌شوند) چنین اتفاقی می‌افتد.
فعالان اقتصادی می‌گویند ما مجبور به برگشت ارز حاصل از صادرات هستیم، با استفاده از کارت بازرگانی جدید تا مبلغ یک میلیون یورو نیازی به برگرداندن ارز صادراتی‌مان نیست. از این‌رو برخی از فعالان اقتصادی از این فرصت در حال استفاده هستند تا ارزی را که به دست می‌آورند به کشور برنگردانند.
واردات و بلاتکلیفی مالیات
برخی دیگر هم برای واردات کالا به کشور سراغ کارت‌های بازرگانی می‌روند و این همان کارت بازرگانی یکبار مصرف است. اما کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف، این موضوع چالش‌های زیادی دارد چرا که نمی‌توان بر اساس آن تکلیف مالیات (مالیاتی که واردکننده باید به دولت پرداخت کند) را با فعال اقتصادی مشخص کرد. خیلی از کسانیکه در شرایط مالی بدی هستند زیر بار چنین اتفاقی می‌روند.
آنها به تاجر اطمینان می‌کنند تا بتوانند به پولی دست پیدا کنند. اما همواره دیدیم که واردات کالا از طریق کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف چه چالش‌هایی را ایجاد کرده است.
به‌عنوان مثال، پیرزن 80 سالهای که با کارت بازرگانی صادر شده به اسمش، اکنون یکی از بدهکاران بزرگ مالیاتی کشور است. به اسم او بیش 100 پورشه وارد کشور شده است.
اتفاق دیگری هم در موضوع کارت‌های بازرگانی در حال رخ دادن است. افرادی که پول‌های خود را در بانک‌های خارجی ذخیره می‌کنند.
سودگیری به روش‌های جدید
آنها اینگونه کار می‌کنند که یوزر و پسوردی که برای سایت ثبت سفارش کالا است از دارنده کارت بازرگانی (کسانیکه علمی از تجارت ندارند یا با قوانین تجارت آشنا نیستند) می‌گیرند و بعد از صادرات کالا، ارزهای حاصل از صادرات را در بانک‌های خارجی نگه می‌دارند و هر زمان که فردی نیاز به ارز داشته باشد بخصوص وارد‌کنندگان کالا، ارز می‌دهند و به ازای آن سود می‌گیرند. سودگیری آنها به این شکل است که اگر قیمت ارز در ایران 12 هزار تومان است به متقاضی ارز می‌گویند به ارزش ارز 14 الی 15 هزار تومانی، ریال در ایران می‌گیرند.
به هر ترتیب طی سالهای اخیر شاهد پدیده‌ای به‌نام تاجر اجاره‌ای هستیم. تاجرانی که فعالان اقتصادی قدیمی آنها را باور ندارند و به آنها لقب قاچاقچی هم می‌دهند.
2 هزار کارت باطل شد
13 آبان سال‌جاری، حسین سلاح ورزی، نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران آخرین وضعیت صدور کارت بازرگانی یکبار مصرف را اعلام کرد. او گفته بود: دو هزار کارت بازرگانی اجاره‌ای باطل شده است. وی همچنین به ایسنا گفته بود: در خصوص استفاده از کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای اتاق بازرگانی مسئول نیست و باید دستگاه‌های دولتی اجازه چنین کاری را ندهند. متأسفانه علی رغم اینکه اجاره کارت بازرگانی قانونی نیست، اما دستگاه‌های دولتی و قضایی در این زمینه اقداماتی انجام نداده‌اند.
15 هزار میلیارد فرار مالیاتی
علی اکبر کریمی، نماینده مجلس هم پیش از این گفته بود: بالغ بر ۱۵ هزار میلیارد تومان برآورد فرار مالیاتی مربوط به کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای است.
قانونی که بازدارنده نبود
اخیرا اعلام شده هر گونه وکالت مبنی بر واگذاری فعالیت کارت بازرگانی به فرد دیگر ممنوع است. خیلی‌ها تصور کردند این مصوبه به معنای پایان یافتن کارت بازرگانی یکبار مصرف است اما چنین نشد.
عطف گزارش
کسانی که از سوی شرکت‌ها در کلاس آموزشی دریافت کارت بازرگانی شرکت کردند می‌توانند به نمره قبولی دست پیدا کنند، در برخی از موارد به سؤالات هم دسترسی دارند.
خیلی از کسانیکه برای گرفتن کارت بازرگانی اقدام می‌کنند به‌هیچ عنوان آشنایی با قوانین تجارت ندارند.
بعد از گرفتن کارت بازرگانی، اتفاق‌های جالبی برای دارندگان کارت بازرگانی صفر می‌افتد، درخواست برای نشست و گفت‌و‌گو افزایش پیدا می‌کند و تعداد تماس‌های ناشناس زیاد می‌شود.
طی سالهای اخیر شاهد پدیده‌ای به‌نام تاجر اجاره‌ای هستیم. تاجرانی که فعالان اقتصادی قدیمی آنها را باور ندارند و به آنها لقب قاچاقچی هم می‌دهند.
اخیرا اعلام شده هر گونه وکالت مبنی بر واگذاری فعالیت کارت بازرگانی به فرد دیگر ممنوع است