بازارساز ارزی با سفته‌بازان دلار سرشاخ شد

رئیس کل بانک مرکزی باور داشت، نوسان کنونی قیمت دلار از سوی عوامل واقعی و بنیادی حمایت نمی‌شود و به صراحت، افزایش روزهای اخیر را ناشی از سفته‌بازان بازیگران و معامله‌گران فردایی از یک سو و استفاده از آربیتراژ قیمتی از سوی دیگر می‌دانست. بانک مرکزی برای مقابله با یکی از عوامل افزایش، یعنی آربیتراژی که در بازار وجود داشت، به یکباره قیمت دلار در صرافی‌های بانکی را ۸۵۰ تومان افزایش داد تا نرخ فروش در این مراکز منتخب فروش ارز به ۱۵هزار و ۶۵۰ تومان برسد. این قیمت تنها ۱۵۰ تومان با بازار آزاد فاصله داشت و کسب سود از فاصله قیمتی بین نرخ صرافی‌ها و بازار آزاد را تقریبا غیرممکن می‌کرد.

در حالی که عبدالناصر همتی، عوامل غیربنیادی را در رشد قیمت دلار موثر می‌دانست، تحلیلگران فنی شکسته شدن سطح مقاومتی ۱۵ هزار و ۵۰۰ تومانی پس از نزدیک به ۲۰ روز را عاملی می‌دانستند که منجر به افزایش تقاضای فنی در بازار شده است. دلار مدت‌ها در دامنه ۱۵ هزار و ۲۰۰ تا ۱۵ هزار و ۵۰۰ تومانی نوسان کرده بود، ولی روز یکشنبه با جهش ۱۳۵ تومانی توانست خود را به محدوده ۱۵ هزار و ۶۳۰ تومانی برساند. به گفته فعالان، این افزایش جسارت بازیگران ارزی برای خرید ارز را افزایش داد و موجب شد که در همان بعدازظهر روز یک شنبه در معاملات پشت خطی قیمت دلار به‌بالای ۱۵ هزار و ۷۰۰ تومان برسد. رشدی که در شروع معاملات روز دوشنبه نیز نقش داشت و شاخص ارزی در حوالی محدوده ۱۵ هزار و ۷۲۰ تومانی معاملات خود را آغاز کرد.

در این میان معامله‌گران سنتی بازار نیز شروع افزایشی نرخ حواله درهم را در افزایش قیمت دلار بازار داخلی اثرگذار عنوان کردند. دیروز نرخ حواله درهم از همان آغاز روز با قدرت از محدوده ۴ هزار و ۴۰۰ تومانی عبور کرد و با این جهش، انتظارات بازیگران بازار داخلی را تحت تاثیر قرار داد.

آیا افزایش قیمت دلار مورد حمایت عوامل واقعی نیست؟

رئیس کل بانک مرکزی، در یک پیام اینستاگرامی به نوسانات هفته جاری بازار ارز واکنش نشان داد. همتی در این پیام تلویحا عنوان می‌کند که افزایش روزهای اخیر از سوی عوامل واقعی حمایت نمی‌شود و از دو دلیل و نشانه برای تایید صحبت خود استفاده می‌کند. عبدالناصر همتی معتقد است در روزهای گذشته تقاضای نقدی خاصی به دلیل گسترش ویروس کرونا در بازار مشاهده نمی‌شود و می‌نویسد: «در روزهای پایانی امسال با توجه به اثرات شیوع ویروس کرونا عملا تقاضای واقعی و موثری برای ارز (اسکناس) در صرافی‌ها وجود ندارد.».

در کنار این، دلیل دومی که رئیس کل باور دارد، افزایش قیمت دلار از سوی عوامل بنیادی حمایت نمی‌شود، به میزان عرضه در سامانه نیما و روند قیمتی آن مربوط می‌شود؛ همتی عنوان می‌کند: «نرخ ارز برای واردکنندگان با عرضه قابل توجه صادرکنندگان غیر نفتی و بانک مرکزی در سامانه نیما (فقط در اسفند ماه بیش از ۵/ ۱ میلیارد دلار) روند نزولی به خود گرفته است».

بررسی روند دلار در سامانه نیما نشان می‌دهد که ارزش این ارز از تاریخ ۲۱ اسفند تقریبا روند نزولی داشته است، ولی اگر معیار را به اولین روز اسفندماه ببریم، شاهد روند صعودی خواهیم بود. در واقع، قیمت دلار در سامانه نیما در ۳۰امین روز بهمن‌ماه در محدوده ۱۳ هزار و ۳۰۰ تومانی قرار دارد، حال آنکه در بیست و یکمین روز اسفندماه، این ارز در سامانه نیما با قیمت ۱۴ هزار و ۳۰۰ تومانی مورد معامله قرار گرفته است؛ این مساله نشان از افزایش هزار تومانی در بازه زمانی یاد شده دارد. با این حال، از روز ۲۲ اسفند، روند دلار در نیما نزولی می‌شود و در آخرین روزی که قیمت دلار در سامانه نیما درج شده است، یعنی در تاریخ ۲۵ اسفند، قیمت ۱۳هزار و ۹۸۴ تومانی مشاهده می‌شود که بیش از ۳۰۰ تومان کمتر از تاریخ ۲۱ اسفندماه است. با این حال، اختلاف قیمت دلار در فاصله بین ابتدای اسفند تا بیست‌وپنجمین روز این ماه همچنان نزدیک به ۷۰۰ تومان است.

البته در همین فاصله زمانی در بازار آزاد، قیمت دلار حدود دو برابر بیشتر افزایش یافته است. در آخرین روز بهمن ارزش دلار در بازار آزاد حدود ۱۴ هزار و ۴۰۰ تومان بود، ولی در روز گذشته این ارز در بازار در حوالی ۱۵ هزار و ۸۰۰ تومان مورد معامله قرار می‌گرفت.

در مجموع می‌توان صحبت‌های رئیس کل را از دو جنبه صحت‌سنجی کرد: اول اینکه مجموعه شواهد و مشاهدات و صحبت‌های معامله‌گران رسمی نشان می‌دهد که میزان تقاضای اسکناس نقد در صرافی‌ها کاهش پیدا کرده است؛ کمتر فرد عادی در بازار حاضر می‌شود و صرافی‌ها خلوت هستند و علت اصلی این کساد نیز شیوع ویروس کروناست. در این بخش به نظر می‌رسد صحبت رئیس کل که دلار از سوی تقاضای واقعی در بخش معاملات نقدی حمایت نمی‌شود، صحت دارد.

با این حال، در بخش دوم، به نظر می‌رسد به‌رغم عرضه یک و نیم میلیارد دلاری در سامانه نیما قیمت‌ها افزایشی شده‌اند. این مساله نشان می‌دهد که سطح تقاضا در سامانه نیما در پایان سال افزایش قابل‌توجهی داشته است. به عبارت دیگر، بخشی از افزایش قیمت دلار در بازار آزاد از سوی تقاضای واقعی حمایت می‌شود؛ هر چند که به احتمال زیاد بخش دیگری از آن از سوی عوامل بنیادی حمایت نمی‌شود و بیشتر ناشی از سفته‌بازی و جوسازی معامله‌گران غیر رسمی است.  در واقع، آنچه مسلم است، در بازار حداقل به دلیل گسترش ویروس کرونا، تقاضای نقدی زیادی وجود ندارد، هر چند که ممکن است تقاضای حواله‌ای و احتیاطی به دلیل نااطمینانی‌های اخیر افزایش پیدا کرده باشد.

دلیل رشد قیمت دلار از نگاه رئیس کل

رئیس کل از دو عامل به‌عنوان متغیرهای اثرگذار بر افزایش قیمت دلار نام برد؛ اولی سفته بازی و دیگری فاصله آربیتراژی که در قیمت‌های موجود در بازار وجود داشت. همتی در یادداشت اینستاگرامی خود می‌نویسد: «خالی‌فروشان و سفته‌بازان که از مدت‌ها پیش با امید زیادی برای بالا رفتن نرخ ارز در بازار معاملاتی داشته‌اند تلاش می‌کنند با عملیات روانی و اعلام نرخ‌های بالا در کانال‌های خود در فضای مجازی معاملات فردایی خود را سودآور نمایند و یک گروه دیگر نیز تلاش می‌کنند از فرصت آربیتراژ به خاطر اختلاف قیمت واقعی و فردایی بهره مند شوند».

بر اساس صحبت‌های بازیگران ارزی نیز به نظر می‌رسد که معامله‌گران فردایی این روزها در بازار فعال‌تر شده‌اند و بخشی از این موضوع نیز به دلیل آن بوده است که در شرایط نااطمینانی بتوانند با جوسازی قیمت‌ها را در سطوح بالاتری قرار دهند. چنین مساله‌ای موجب شد که خالی‌فروشان که بخشی از معامله‌گران فردایی هستند و با اهرم انتظاری کاهش قیمت‌ها کسب سود می‌کنند، در بازار دچار ضرر هنگفتی شوند. آنها که با انتظار قیمت‌های پایین‌تر اقدام به فروش کرده بودند، به دلیل بالا رفتن قیمت‌ها ناچار شدند به بازار به‌عنوان متقاضی ورود کنند و از این طریق بر فشار تقاضای بازار بیفزایند.

در واقع تقاضا و سفته‌بازی زیاد برخی از معامله‌گران فردایی موجب شد که خالی‌فروشان ارزی نیز به‌طور غیرمستقیم دلیلی برای افزایش تقاضا در بازار شوند. در کنار این، در روزهای اخیر قیمت دلار در بازار آزاد همواره بالای محدوده ۱۵هزار و ۳۰۰ تومانی بود، حال آنکه قیمت این ارز بر تابلوی صرافی‌های بانکی روی عدد ۱۴ هزار و ۸۰۰ تومانی جا خوش کرده بود. اختلاف زیاد بین این قیمت‌ها موجب می‌شد که تقاضای کاذبی برای استفاده از این فاصله قیمتی وارد بازار شود.

صرافی‌های بانکی برای مقابله با این عامل افزایشی، روز یکشنبه نرخ خود را بیش از ۸۰۰ تومان بالا آوردند. آن‌ها انتظار دارند این اقدام منجر به افت نوسان و کاهش تدریجی قیمت دلار شود. همتی نیز با حمایت از تصمیم صرافی‌های بانکی می‌نویسد:« صرافی‌های بانکی که تاکنون در کنار و همراه بانک مرکزی بوده و وظیفه بازارسازی را بر عهده دارند امروز به درستی تصمیم گرفتند بدون تغییر قابل‌توجه نرخ خرید ارز برای از بین بردن آربیتراژ نرخ فروشی خود را افزایش داده و به تدریج آن را به نرخ تعادلی برگردانند.»

مقاومت سکه با اهرم دلار

در واکنش به افزایش قیمت دلار، سکه تمام بهار آزادی ۲۰ هزار تومان افزایش را به ثبت رساند و به بهای ۶ میلیون و ۴۰ هزار تومان رسید؛ البته پس از ساعت ۳ بعدازظهر میزان فروش‌ها در بازار کمی بالا رفت و قیمت‌ها تعدیل شدند. رشد قیمتی سکه در شرایطی صورت گرفت که بهای طلای جهانی تا ساعت ۳ بعدازظهربه زیر محدوده هزار و ۵۰۰ دلاری سقوط کرده بود و برخی معامله‌گران به واسطه این اتفاق انتظار نزول سکه را داشتند. با این حال، فلز گرانبهای داخلی با اهرم دلار از خود حفاظت کرد.