اقتصادبازار: استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان با بیان اینکه بحران حقیقی ایران، مناقشه هسته‌ای نیست و این مناقشه دیر یا زود حل خواهد شد گفت: بحران آب، ایران را خواهد بلعید و امنیت ملی ما را تهدید خواهد کرد.
محسن رنانی در نشست «نقش باورها، ارزش‌ها و سرمایه اجتماعی در حکمرانی آب» با اشاره به اینکه بحران حقیقی ایران، مناقشه هسته‌ای نیست گفت: این مناقشه دیر یا زود حل خواهد شد و آمریکا هم هیچ غلطی نمی‌تواند بکند و بحران عربستان هم مشکلی برای ایران ایجاد نخواهد کرد. وی افزود: اما بحران آب ایران را خواهد بلعید و امنیت ملی ما تهدید خواهد کرد. امروز میدان واقعی جنگ ما، در حوزه آب است. بحران آب در آستانه ورود به زیست اجتماعی در کشور است.
رنانی خاطر نشان کرد: مردم در مسئله بحران آب متهم نیستند بلکه آنها قربانی سیاست‌های غلط سیاستگذاران و حکمرانی اشتباه نظام تدبیر در حوزه آب شده‌اند و اکنون حق نداریم آنها را متهم کنیم. وی با اشاره به سهم اندک مردم در ایجاد بحران آب، افزود: سیاستگذاران از مردم می‌خواهند که الگوی مصرف خود را اصلاح و فرهنگ مصرفی خود را تغییر دهند.
رنانی ادامه داد: مردم ایران فرهنگ مصرف درست آب را بلد بوده‌اند، چرا که توانسته‌اند سه هزار سال با اقلیم خشک و کم‌ آب ایران کنار بیایند و تعادلی پایدار بین زیست اقتصادی و اجتماعی خود با طبیعت ایجاد کنند. وی گفت: اما این بحرانی که اکنون در حوزه آب پدیدار شده و گرفتار آن شده ایم، ناشی از حکمرانی غلط در این سی سال بوده است و سیاستمداران با خطاهای فاحش ما را به بحران رسانده اند و حالا هم انگشت اتهام را به سوی جامعه گرفته اند. وی تاکید کرد: آمارها نشان می‌دهد که میزان بارش‌ها در 30 سال اخیر کاهش چشمگیر نداشته‌ است، بنابراین بحران کنونی بحران حاصل از یک نظام تدبیر ناتوان و ناکارآمدی در حکمرانی است که ظرفیت و تجربه فرهنگی سه هزار ساله کشور در حوزه الگوی مصرف آب را بر باد داده است.
وی درپاسخ به کسانی که می‌گویند باید فرهنگ مصرفی مردم اصلاح شود و باید در حوزه آب کار فرهنگی کرد، وضعیت منابع آب ایران را به بیماری تشبیه کرد که در مرحله تشنج و نزدیک به کما قرار دارد، اما پزشکان برای چنین بیماری تغییر رژیم تغذیه تجویز می‌کنند.
رنانی گفت: جنگ پراکنده آب در ایران هم اکنون به گونه خزنده و آرام شروع شده و فقط اخبار آن منتشر نمی‌شود،در حال حاضر این جنگ به صورت پراکنده رخ می‌دهد اما تا پنج سال آینده شاهد جنگ فراگیر آب در داخل شهرها و بین مناطق و استانها خواهیم بود. به گفته وی، این خطری است که امنیت ما را تهدید می‌کند و سیاستمداران چشم خود را به روی آن بسته اند. وی با اشاره به اینکه 92 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، عنوان کرد: با توجه به سهم شش درصدی آب شرب و سهم دو درصدی صنعت از منابع آب کشور، اگر مردم حتی 50 درصد میزان مصرف آب خود را هم کاهش دهند، در کل منابع آب کشور فقط سه درصد صرفه‌جویی خواهد شد. وی افزود: پس بحران آب ربطی به فرهنگ مصرفی مردم ندارد، البته فرهنگ مصرفی مردم باید اصلاح شود اما ریشه بحران جای دیگری است.
وی مقصر اصلی مشکلات فعلی کشور در بخش آب را حکمرانان دانست و تاکید کرد: برای حل مشکل آب به جای آنکه بر اصلاحات در سطوح بنیادین و زیرین فرهنگی تاکید کنیم که بسیار زمان‌بر و دیر اثر است، باید اصلاحات را به سرعت از سطوح بالاتر یعنی از حکمرانی و از تخصیص منابع آغاز کنیم.
وی با اشاره به اینکه مسئولان هنوز بحران را باور نکرده‌اند، گفت: در گذشته با شیوه غلط حکمرانی در حوزه آب، تعادل زیستی چندهزار ساله اقلیم ایران به هم خورد، حالا هم دوباره به جای بازگشت به روشهای عقلانی و شفاف،باز حکمرانان ما شیوه غلط دیگری را در پیش گرفته‌اند و آن این است که موضوع بحران آب را کتمان می‌کنند و گفت‌وگوی فراگیر در مورد بحران آب را آغاز نمی‌کنند.
رنانی مهمترین نقطه آسیب‌پذیری نظام سیاسی کشور را بحران آب اعلام کرد و افزود: در گذشته تصور می‌کردم که ممکن است روزی ایران درگیر جنگ با یک کشور خارجی شود و از آن ناحیه آسیب ببیند و بعدها گمان من بر این بود که احتمالا ما به سوی یک جنگ مذهبی می رویم اما امروز معتقدم اگر برای بحران آب تدبیر عاجلی اندیشیده نشود، جنگ آب به صورت خانه به خانه و منطقه به منطقه سراسر کشور را فرا خواهد گرفت.
این استاد دانشگاه اصفهان گفت: مدت زیادی است تلاش می‌‎کنیم جلسات گفتگوی کارشناسی بین کارشناسان آب چند استان همجوار برگزار کنیم اما کارشناسان برخی استانها حاضر نیستند به استان دیگر بیایند چرا که احتمال پرخاشگری و درگیری می‌دهند. وی بر این باور است که به خاطر نگرانی‌های غیر واقعی اجازه نمی‌دهند گفتمان واقعی در زمینه آب شکل بگیرد و آنچه امروز رخ می‌دهد، بیشتر در حد موعظه و توصیه است.
رنانی تاکید کرد: در حال حاضر حکمرانان، به نحوی مسایل آب را مدیریت می‌کنند که گویی هیچ مشکل جدی‌ وجود ندارد و یک اشکالات اندکی هست که به زودی با تدبیر آنان حل می‌شود و آنها قصد دارند پیامدهای خطرناک یک شیوه غلط مدیریتی گذشته را به شیوه غلط دیگری لاپوشانی کنند. استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان ادامه داد: برای مثال چند ماهی است که دولت قصد دارد یارانه 10 میلیون نفر از افراد بی‌نیاز را قطع کند اما جرات چنین کاری را ندارد و هر کدام از وزارتخانه ها اجرای آن را به دیگری احاله می‌کنند. وی افزود:این یکی از آن نمونه‌های ناتوانی و عدم قاطعیت در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی است و در واقع مساله این است که ما در این سالها گرفتار یک توده‌گرایی یا پوپولیسم افراطی هستیم.
وی سفرهای استانی و تصویب قانون در پشت تریبون و قانونگذاری بر اساس هورا کشیدن مردم را مورد انتقاد قرار داد و افزود: تصویب مصوبه‌های قانونی در سفرهای استانی که اطلاعات کافی در دسترس نیست و نظام کارشناسی حضور ندارد و فرصت برای مطالعه و تحلیل مسائل نیست، یکی از مخرب ترین روشهای تصمیم‌گیری است.
رنانی افزود: در مسئله آب کل نظام سیاسی کشور و همه دولت‌های بعد از جنگ در این 30 سال خطا کرده ‌اند و از دولت زمان جنگ گرفته که سیاست جایگزینی واردات را پیگیری می‌کرد تا بعد که بحث خودکفایی گندم و محصولات استراتژیک کشاورزی به عنوان یک استراتژی بلندمدت برای کشور مطرح شد که بر اساس آن بعد اجازه دادیم همه جا گندم کشت شود.
وی اضافه کرد: با این فرض که شاید روزی با دنیا درگیر شویم، به سیاست خودکفایی گندم اصرار ورزیدیم و بعد هم دولت آقای هاشمی در کشور سدهای زیادی ساخت که ناشی از تب توسعه‌گرایی فیزیکی و بدفهمی مفهوم توسعه بود.
رنانی با اشاره به اینکه قبل از انقلاب فقط 19 سد در کشور وجود داشت اما اکنون تعداد سدهای کشور به 647 سد در حال بهره‌برداری رسیده است گفت:یعنی با وجودی که جمعیت کشور فقط اندکی بیش از دو برابر شده است، تعداد سدهای کشور بیش از 30 برابر شده‌است. وی با بیان اینکه این همه سد برای چه می‌خواستیم؟ تصریح کرد: اگر سدهای در دست ساخت کشور را به مجموعه سدهای کشور اضافه کنیم، جمعا یک هزار و 330 سد در ایران ساخته شده یا در حال ساخت ‌است.
وی با اشاره به استانی شدن شرکت‌های آب منطقه‌ای در دولت آقای خاتمی با همکاری مجلس هفتم، این اقدام را زمینه‌ای برای درهم ریزی الگوهای تثبیت شده بهره برداری از آب کشور دانست و گفت: یعنی هر دو جناح،‌ دولت اصلاح طلب خاتمی با مجلس اصولگرا همکاری کردند تا این قانون خطرناک و غیرعقلانی تصویب شد. البته می دانیم که فشار نمایندگان برخی استانها بود اما آیا هیچ عقل منفصلی در این نظام تدبیر نبود که مانع این تصمیم خطا شود.
رنانی ادامه داد: دولت آقای احمدی نژاد هم در سال 89، با تصویب قانونی تحت عنوان تعیین تکلیف چاه‌های آب فاقد پروانه، راه را برای قانونی شدن و پروانه دار شدن ده‌ها هزار چاه غیرقانونی باز کرد.
وی ادامه داد:بدتر از آن این که آقای احمدی نژاد در سفرهای استانی وعده آب می‌داد تا مردم برایش کف بزنند، همان‌طور که نفت را در قالب یارانه خرج کرد تا برایش هورا بکشند. وی گفت: سیاست ما در این 30 سال در حوزه‌های اجتماعی واقتصادی مبتنی بر راضی نگه داشتن مردم به هر قیمتی بوده است و منافع بین نسلی در آن جایی نداشته است.
به اعتقاد این استاد دانشگاه اصفهان گفت: بر اساس اسناد بالادستی توسعه، لازم است فشار جمعیت در استانهایی که با کمبود آب روبه رو هستند کاهش یابد. به گفته وی، در حالی که امروز حتی استان پر آبی مانند مازندران نیز با مشکل کمبود آب مواجه است و در نتیجه افزایش جمعیت در تعارض با اسناد بالادستی توسعه کشور است.
رنانی تاکید کرد: تنها راه نجات ایران از وضعیت فعلی در بخش آب آن است که نخست مسئولان کشور، وجود بحران را پذیرفته و صادقانه به اشتباهات گذشته اعتراف کنند. آنگاه یک گفتگوی فراگیر ملی دراین زمینه راه اندازی کنند و مشارکت همه گروه‌های اجتماعی و نهادهای مدنی را در این مسیر جلب کنند و مهم تر از همه، اعتماد جامعه را جلب کنند و جامعه را به این باور برسانند که ما در بحرانیم و باید برای خروج ازبحران با حکومت همکاری کنیم.