طرح فرابرجام برای حفظ برجام
- توضیحات
وزیر خارجه فرانسه طرح «فرابرجامی» پاریس را که با هدف حفظ برجام تدوین شده، تشریح کرد. لودریان، مذاکرات منطقه‌ای با ایران و آینده برجام بعد از سال ۲۰۲۵ را هدف طرح ابتکاری مکرون برای نجات برجام دانست و افزود: «بر اساس این طرح تحریم‌های آمریکا به تدریج رفع می‌شوند و صادرات نفت ایران افزایش می‌یابد.» همزمان ویلیام برنز، دیپلمات بازنشسته آمریکایی که در زمان مذاکرات برجام از مذاکره‌کنندگان ارشد بود، در یادداشتی، پیشنهادهایی درباره کاهش تنش با ایران به ترامپ ارائه کرده است.
وزیر امور خارجه فرانسه در تازه‌ترین اظهارات خود برخی از اهداف طرح میانجیگرانه این کشور با ایران بر سر برجام را برشمرده است. پاریس در چند ماه اخیر تلاش‌های خود برای میانجیگری بین ایران و آمریکا را افزایش داده است. به گزارش خبرگزاری فارس، «ژان ایو لودریان»، وزیر امور خارجه فرانسه در مصاحبه‌ای که سه‌شنبه منتشر شده درباره طرح کشورش برای نجات توافق هسته‌ای برجام و میانجیگری میان ایران و آمریکا اظهارنظر کرده است. لودریان در این مصاحبه با روزنامه «فیگارو» برخی مطالبات فراتر از «برجام»، مانند مذاکرات منطقه‌ای با ایران و آینده توافق هسته‌ای بعد از سال ۲۰۲۵ را هدف طرح ابتکاری رئیس‌جمهور کشورش برای نجات توافقی دانسته که ایران به مفاد آن پایبند بوده است.
لودریان در این مصاحبه در پاسخ به این سوال که آیا طرح «امانوئل مکرون»، رئیس‌جمهور فرانسه با ایران «مرده است» گفت: «در بیاریتز و بعدا در نیویورک، رئیس‌جمهور فرانسه ابتکاراتی برای تنش‌زدایی و تعیین ملاک‌های توافق میان دونالد ترامپ و حسن روحانی انجام داد.» او در ادامه درباره طرح فرانسه گفت: «هدف از آن، متقاعد کردن ایران به پایبندی دوباره به تعهدات خود در توافق هسته‌ای وین، آغاز مذاکراتی برای رایزنی درباره بحران‌های منطقه و بحث درباره آینده توافق بعد از سال ۲۰۲۵ است.»
لودریان در مصاحبه با لوفیگارو درباره بخش دیگری از مفاد طرح فرانسه گفت: «همزمان، تحریم‌های آمریکا هم به تدریج رفع می‌شوند و ایران می‌تواند درآمد‌های نفتی خودش را داشته باشد. این ملاک‌ها هنوز هم پابرجا هستند؛ اگرچه فضای سیاسی تنگ‌تر شده چون ایران تهدید کرده که قصد دارد از اوایل نوامبر از سایر تعهدات برجامی خودش عقب‌نشینی کند.»
لودریان همچنین گفت: «امروز برای هر دو طرف مهم است که این فرصت برای مذاکره را غنیمت بشمارند، در غیر این صورت، فشارها با گذشت زمان تشدید می‌شود و خطر بروز تنش‌های کنترل‌نشده افزایش پیدا می‌کند؛ درحالی‌که هیچ‌کدام از بازیگران این بحران به‌خصوص ایالات‌متحده و ایران این را نمی‌خواهند.»
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران سوم شهریور ماه در حاشیه اجلاس گروه هفت در شهر بیاریتز فرانسه با همتای فرانسوی و امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه دیدار و گفت‌وگو کرد. این دیدار ناگهانی در اوج تنش‌ها در خلیج فارس بود و امیدها برای رسیدن به یک توافق میان تهران و واشنگتن را افزایش داد. مذاکرات ظریف ۴ ساعت به طول انجامید که ۳۰ دقیقه آن به ملاقات با رئیس‌جمهوری فرانسه گذشت.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا که در هنگام ورود محمدجواد ظریف به بیاریتز مشغول گفت‌وگو با شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن بود، در پاسخ به پرسش خبرنگاری در مورد سفر وزیر خارجه ایران به محل برگزاری اجلاس گروه هفت گفت: «اظهار نظر نمی‌کنم.» با وجود این استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا در واکنش به سفر وزیر خارجه ایران گفت دونالد ترامپ همچنان حاضر است بدون پیش‌شرط با ایران مذاکره کند. ایران و کشور‌های غربی هنگام آغاز مذاکره بر سر مسائل محل اختلاف از حدود ۱۶ سال پیش تصمیم گرفتند گفت‌وگو‌ها را به مسائل هسته‌ای محدود کنند. این مذاکرات سرانجام سال ۱۳۹۴ به حصول «برنامه جامع اقدام مشترک» یا «برجام» منتهی شد.
«فدریکا موگرینی»، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سخنانی در پارلمان اروپا روز ۲۱ آذرماه سال ۱۳۹۶ گفت که این مذاکرات به درخواست دولت آمریکا به گفت‌وگو بر سر مسائل هسته‌ای محدود شده بود. دولت فعلی آمریکا به ریاست «دونالد ترامپ» اردیبهشت‌ماه سال گذشته به بهانه‌هایی مانند اینکه در برجام به مسائلی مانند نفوذ منطقه‌ای و برنامه موشکی ایران پرداخته نشده از این توافق خارج شد. در این شرایط دولت فرانسه طرحی را که گفته می‌شود هدف آن نجات توافق هسته‌ای و پایان دادن به تنش‌های میان ایران و آمریکا است تدوین کرده است. کارشناسان می‌گویند این طرح، در ازای متعهد کردن ایران به مطالبات فرابرجامی خواستار برخوردار کردن تهران از امتیازاتی است که قرار بوده طبق برجام در اختیار ایران قرار داده شود.
جزئیات از زبان پولیتیکو
پایگاه خبری پولیتیکو روز ۹ مهرماه جزئیاتی از مفاد طرح فرانسه منتشر کرد. این سند از تهران خواسته موافقت کند «هرگز به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نخواهد بود و کاملا به تعهدات خود پایبند است، ضمن آنکه مذاکره بر سر چارچوبی طولانی‌مدت‌تر درباره فعالیت‌های هسته‌ای خودش را می‌پذیرد.» طرح فرانسه همچنین از ایران خواسته از هر گونه «ستیزه‌جویی» خودداری کرده و از طریق مذاکره به دنبال صلح و احترام واقعی در منطقه باشد. با آنکه در متن سند صریحا به برنامه موشک‌های بالستیک ایران اشاره نشده، مقام‌های فرانسوی می‌گویند، برداشت همه طرف‌ها از لحن مربوط به نقش منطقه‌ای تهران این بود که مسائل موشکی بخشی از مذاکرات خواهد بود. به نوشته پولیتیکو، در ازای این تعهدات، ایالات‌متحده با رفع همه تحریم‌های بازاعمال‌شده بعد از سال ۲۰۱۷ علیه ایران موافقت خواهد کرد.
جزئیات از نگاه دو نماینده مجلس
همزمان با این گمانه‌زنی‌ها، سایت خانه ملت نوشت: رئیس کمیته هسته‌ای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تاکید می‌کند که ایران از حق هسته‌ای خود عقب نمی‌رود و ارزشی برای طرح پیشنهادی رئیس‌جمهور فرانسه قائل نیست. محمدابراهیم رضایی با اشاره به جزئیات منتشر شده از طرح فرانسه برای نجات برجام گفت: ظاهرا نادانی مکرون رئیس‌جمهور فرانسه به حدی رسیده که فهم درستی از آنچه باید از ایران ببیند و متناسب با آن حرف بزند، ندارد.
نماینده مردم خمین در مجلس دهم شورای اسلامی ادامه داد: اکنون که از همه سختی‌ها و فشارها عبور کرده‌ایم و تحریم‌ها اثر خود را از دست داده، قطعا تن به طرح‌ها و سند‌هایی که انتظار و توقعی بیش از حقوق ایران دارد، نمی‌دهیم و ارزشی برای آن قائل نخواهیم بود. همزمان جلال میرزایی، نماینده مردم ایلام با اشاره به طرح دولت مکرون برای شروع مذاکرات جدید قدرت‌های جهانی با ایران گفت: پیشنهادهایی که دولت فرانسه برای ادامه برجام مطرح کرده، باید از جانب طرف‌های مذاکره‌کننده به‌طور کامل بررسی شده و اگر در راستای حفظ منافع کشورها باشد، می‌تواند طرح خوبی باشد، البته احترام متقابل و مذاکره بدون پیش‌شرط، لازمه آن است که متاسفانه از طرف‌های مقابل ایران، همواره رعایت نشده است.
دیدار فرستاده ژاپنی با ظریف
از سوی دیگر «تاکئو موری» معاون سیاسی وزارت خارجه ژاپن عصر دیروز با وزیر امور خارجه ایران دیدار کرد. پیش از این برخی رسانه‌ها از سفر مشاور نخست‌وزیر ژاپن به ایران خبر داده بودند. وزیر امور خارجه ایران اخیرا سفری به توکیو داشت و با نخست‌وزیر و همتای ژاپنی دیدار کرده بود. حسن روحانی و شینزو آبه در حاشیه هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل دیدار کردند. گفته می‌شود سفر مشاور نخست‌وزیر ژاپن به تهران برای پیگیری ابتکارات «آبه» است. به‌دنبال شدت گرفتن تنش‌ها بین ایران و عربستان از یکسو و ایران و آمریکا از سوی دیگر، برخی کنشگران منطقه‌ای و بین‌المللی فعال شده‌اند تا مانع از افزایش تنش‌ها و هرگونه درگیری احتمالی شوند. مهم‌ترین کشورهایی که در این راستا فعال شده‌اند ژاپن، عراق، فرانسه، پاکستان و ترکیه هستند.
نخستین مقام بلند‌پایه‌ای که با هدف کاهش تنش‌ها در منطقه دست به‌کار شد، شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن بود که در تاریخ ۲۲ خرداد به تهران سفر کرد؛ سفر وی به ایران در شرایطی صورت گرفت که بعد از گذشت ۴۰ سال اولین بار بود که یک مقام ژاپنی در این سطح به تهران سفر می‌کرد. با وجودی که آبه در سفر به تهران دستاورد چندانی نداشت، اما همچنان در تلاش است تا به‌عنوان میانجی منطقه برای پرهیز از یک جنگ احتمالی عمل کند.